Xemi Nan & Xewni Azadi

سەرنج لەسەر وێنەیەکی ساڵی ١٩٩١ی کۆمەڵێك هاوڕێگەی ئەوسام

یادیان پڕ خۆشی و ئاسوودەیی بێ، ئەو ڕۆژانەی، کە گیرفانمان بەتاڵ و سەرمان پڕبوو لە ئەندیش، زگمان برسی و دڵمان لێوانلێو بوو لە ئەوین، بەرگمان شڕ و ناخمان خەزێنەیەك بوو لە ئازادی …

خۆزگە هەر یەك لەو ئازیزانەی نێو وێنەکە بینووسیایە، کە هەنووکە چەندە عەوداڵی ئازادی و یەکسانی [سۆشیالیزم]ە و چەندە ناسیونالیزم بە شەرمەزاریی بۆ مرۆڤایەتی دەزانێت ؟؟؟؟؟

ئازیزان، مەبەستم کولاندنەوەی برین و ڕووگیرکردنتان نییە، بەڵام ئەم پرسیارە سەرشێتانە یەخەی من بەرنادەن و ژیانی مشەخۆرانەی سەرمارەدارییان لە من کردووەتە دۆزەخ !!!!!

نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان

ئەگەر پێمانوابێت، وەڵامەكانی ئێمە تەواو و دوا دەركی مرۆڤایەتین، ئەوا خەریكین لە خۆمان بتێك سازدەكەین. ھەروەھا ئەگەر پێمانوابێت، ئەو سیستەمی ڕێكخستنەی كۆمەڵگە، كە ئێمە خەباتی بۆ دەكەین، دوایین چاوەڕوانی و گەشەیەكە، كە مرۆڤایەتی پێیدەگات، ئەوا دیسانەوە خەریكین پووچگەراییەكی دی لە تەپوتۆزی پۆوچگەراییەكانی دیكە، چێدەكەینەوە. سۆشیالیزم بەھەشتێك نییە لە ئاسمانەكانەوە دایگرین و لە پەڕاوی ئەفسانەكاندا بیدۆزینەوە و مۆدێرنیزەی بكەین، سۆشیالیزم خەونی مرۆڤی زیندووە و بە پراكتیكی شۆڕشگێڕانە كەتواریی دەبێتەوە و سەركەوتنیشی لە كولتووربوویندا دەبێت، بەبێ ئەوە، لە خەیاڵی گۆشەگیرانە و فەنتازی ئایدیالیستانە بەولاوەتر نابێت.                                                         هەژێن

بەشی هەشتەم

ئایا ئازادی ڕه‌ها كه‌ ئێوه‌ باوه‌ڕتان پێی هه‌یه‌، نابێته‌ هۆی پێشێڵی ئازادی كه‌سانێك له‌لایه‌ن كه‌سانێكی دیكەه‌وه‌؟

ئازادی ڕەها وەك بۆرجواكان و دەسەڵاتخوازان دەیانەوێت بیشێوێنن، بە واتای ملهوڕی كەسانێك نایێت، بەلكو بە واتای ئەوە دێت، ئازادی من لە ئازادی تۆوە دەستپێدەكات و ئازادی كەسانی دیكە دەبێتە مسۆگەرگەر و دابینگەری. ئازادی لە ڕێكەوتنی كۆمەڵایەتی لەسەر بنەمای یەكسانی هەمووان و دادپەروەری بەدی دێت. ئەناركییەكان لەمێژە لەبەرامبەر پاگەندەی لیبراڵەكاندا كە دارایی تایبەت بە مەرجی بوونی ئازادی دەبینن و لەبەرامبەر پاگەندەی ماركسیسته‌كاندا كە یەكسانی تەنیا لە سایەی دەسەڵاتی قەرەقوشیانەی پارتەكەیاندا دەبینن، دەڵێن «ئازادی بەبێ یەكسانی، بەهرەكێشییە، یەكسانیش بەبێ ئازادی، كۆیلەتییە» و بە بۆچوونی منیش بەبێ ئازادی لە کۆتوبەندە ئابوورییەکان و یەكسانی هەمووان لە دەسەڵاتدا، دادپەوەرییش ئەفسانەیە!

ئەگەر وێناکردنمان بۆ ئازادی ئەو مافەبێت، کە سەروەران یا هێزێکی دەرەوەی خۆمان دیاریدەکەن و پێماندەبەخشن و هەل و پانتاییەکی یەك شەو و ڕۆژە بۆ توانایەکانمان پەیدابووبێت، بێگومان تاکە هارکراوەکان یا هاربووەکان دەتوانن ئازادی ئەوانی دیکەی بەمێگەلکراو بەرتەسكبکەنەوە و بخەنە مەترسییەوە. بەڵام ئازادییەك کە بنەماکەی خودهوشیاریی تاكەکان بێت بە هاودەردی و هاوبەرژەوەندیی و هاوخواستیی و هاومافیی ئەوانی دیکە، ئەوا هیچ کات نابێتە دروستکەری ئەو بارودۆخە ترسێنەرە. وەها خودهوشیارییەك پرۆسێسێکی درێژماوەی چەکەرەکردووی مەیدانەکانی خەباتی جەماوەریی و کۆمەڵایەتییە، واتە تاکەکان لە هاوبەشیی و گشتێتی ئەو خەباتەدا کەسایەتی و ئازادی خۆیان نازدەکەن و ئەوە دەرکدەکەن و بەو سەرەنجامە هوشیارانەیە دەگەنن، کە ئازادی هەر کەس لە ئازادی گشتدایە و ئازادی گشتیش لە ئازادی تاکەکاندا بەرجەستەدەبێت و مسۆگەردەبێت. هەروا سنووری ئازادی هەر تاکێکێش بە ئازادی ئەوی دیکە دیاریدەکرێت، بەڵام خودی ئازادی تەنیا کاتێك واتا پەیادەکات و دەگاتە ئاستی بێسنووریی، کە تاك لە کۆتوبەندە ئابووریی و ڕامیاریی و کولتوورییەکان ڕزگاری بووبێت و یەکسانی ماف و دەسەڵات بۆ هەمووان مسۆگەربووبێت و هەمووان لە هارمۆنی کۆمەڵگەدا بژین و ئازادی و دەسەڵاتییان دەرببڕن.

کاتێك کە ئازادی ڕەها لەسەر بنەمای خۆڕزگارکردن و ئازادبوونی تاك لە ‌هێزە دەرەکییەکان و پشتئەستووبوونی ئەو ئازادییە بە هاوپشتی و هەرەوەزیی کۆمەڵایەتی لە پڕۆسێسی خەباتی کۆمەڵایەتیدا بێتەدی و شۆڕشی کۆمەڵایەتی ڕێکخەری بێت، ئەوا هەرگیز سەرەنجامی ڕەهابوونی تاك لە ئازادیدا بە ملهوڕیی و زەوتکردن و بەزاندنی سنووری ئازادی کەسیی ئەوانی دیکە کۆتایینایێت. بەڵام ئەگەر تاکەکان لە چاوەڕوانی بەدیهاتنی یەك شەوڕۆژەی ئەو ئازادییە لە سایەی بەدەسەڵاتگەییشتنی پارتێك یا لەقاڵبدانی ژیان لە چوارچێوەی ئایدیۆلۆجییەکدا بن، ئەوا بەدڵنییاییەوە هەم ئازادی ڕەها بوونی نابێت و هەم ئەگەر ئەفسانەی ئاوا “ئازادی ڕەها لە سایەی سەروەریی پارت و فەرمانداریی و دەوڵەتی بەناو کرێکاریی” ببێتە شتێکی کەتواریی، ئەوا تاکەکان کە لە پرۆسێسێکی خۆڕزگارییدا پەروەردە نەبوون و هێشتا پەروەردەی کۆمەڵگەی سەرمایەدارین، یەك شەووڕۆژە نابنە فریشتەی ئازادی و بە دڵنیاییەوە درێژە بە ملهوڕییەکانی کەسایەتی بۆرجوازییان دەدەنەوە. هەر ئەم هۆکارانەیە، کە ئەنارکییەکانی گەیاندووەتە ئەو بڕوایەی کە گۆرانی تاك لە کەسایەتی بۆرجوازییەوە بۆ کەسایەتی سۆشیالیستی لە ئەم ڕۆژەوە و هەر لەم کۆمەڵگە ناسۆشیالیستییەدا دەستپێدەکات و لە ڕەوتی خەباتی جەماوەریی و کۆمەڵایەتییدا خۆی پەروەردەدەکات، نەك لە ساتی سەرکەوتنی ڕاپەڕین و ڕوخانی دەوڵەتی سەرمایەدارییەوە!

باشه‌ ئه‌گه‌ر ئێوه‌ حكومه‌تی كرێكاری و حكومه‌ت به‌ هه‌موو یوه‌كانییه‌وه‌ ڕه‌تده‌كه‌نه‌وه‌، چ جۆره‌ فۆرم و ئاڵته‌رنایفێكتان بۆ ڕێكخستنی كۆمه‌ڵگا هه‌یه‌؟

ئەمە پرسیارێكی گرنگە و وەڵامێكی تێروتەسەل دەخوازێت، كە لێرەدا بڕواناكەم بتوانرێت بچینە سەر هەموو لایەنەكانی، بەڵام بەكورتی دەتوانم بڵێم، ئەنارکییەکان دەوڵەت و بەڕێوەبەرایەتی قوچكەیی ڕەتدەكەنەوە، لەبەرئەوەی کە ئەو شێوانە لە ڕێکخستنی کۆمەڵگە، سەروەری كەسانیك بەسەر كەسانێكی دیكەدا مسۆگەردەكەن، كەواتە بۆ ڕەتكردنەوەیان، پێویستە شێوازێكی دیكە لە ڕێكخستن و بەڕێوەبەرایەتی بگیردرێتەبەر، كە بەرئەنجامێكی پێچەوانەی ئەوەی ئێستا هەیە، بەدەستەوە بدات. واتە لە پایەكانی سەروەری و دەستەمۆبوونی مرۆڤ بدات، ئەویش خۆبەرێوەبەرایەتی هەرەوەزییانەیە، واتە هەمووان لە كار و فەرماندا بەشداردەبن، هەر بەو جۆرەش دەبێت لە بەڕێوەبەردن و ڕێكخستنی ژیانیاندا بەشداربن. ئەمەش بە یەكێتی ئازادانە و ڕێكخستنی زنجیرەیی شوێنەكانی كار و ژیان دەكرێت. بۆئەوەی بەر بە دروستبوونەوەی سەروەری دەستەمۆكردن بگرین، پێویستە لە شێوازی نێوەندیبوونی بەڕێوەبەرایەتییەكان بدرێت و بڕیارەكان بۆ پێكهاتە خۆجێییەكان [ئەنجومەن، شورا ، سۆڤیەت، كۆمونە و هەرچی دیكە] بگەرێنەوە و ئەوانیش لەسەر بنەمای ئازادی و یەكسانی و هاوپشتی، دادپەوەری كۆمەڵایەتی مسۆگەر بكەن و خۆیان لە ئاستێكی فراوانتردا ڕێكبخەنەوە.

بەکورتی، پێش هەموو شتێك پێویستمان بە لێدان و هەڵوەشاندنەوەی نێوەندیی ڕێکخستن هەیە، ئیدی ڕێکخستنی خێزانێك بێت یا ڕێکخستنی تیپێکی وەرزشیی و ڕێکخراوێکی جەماوەریی و کارخانەیەك و دەزگەکانی بەڕێوەبردنی کۆمەڵگەکان بێت، واتە ڕێکخسینەوەی کۆمەڵگە لە شێوەیی پێکهاتەی ئاسۆیی؛ یەکسانی هەموو ئەندامانی لە بڕیاردان و جێبەجێکردن یا ڕەتکردنەوە و سەرپێچییکردن. ئەمەش دەبێتە هەڵوەشاندنەوەی گوتەی “دەوڵەت – وڵات – سەرتاسەریی”. بە واتایەکی دیکە کۆمەڵگە نانێوەندییەکان دەبنە یەکەی پێکهێنەری یەکێتییە ئازادەکان لە فێدراسیۆن و کۆنفێدراسێۆنەکاندا. ئەگەر وردتری بکەمەوە، دەکاتە ئەوەی هەموو گوندێك خۆبەڕێوەبەرایەتی خۆی دەبێت، لە یەکێتییەکی ئازادانەدا لەتەك گوندەکانی دەوروبەری یەکدەگرنەوە و فێدراسیۆنە ناوچەییەکان پێکدەهێنن. لەسەر ئاستی شارە گەورەکانیش ئەنجومەن/ شورای گەڕەکەکان خۆبەڕێوەبەرایەتی گەڕەکەکان پێکدەهێێن و لەتەك خۆبەڕێوەبەرایەتی گەڕەکەکان و کارگەکان و کارگێڕییەکان و خوێندنگە و نێوەندەکانی دیکە یەکدەگرنەوە و فێدراسیۆن یا ئەنجومەن/ شورای شار خۆبەڕێوەبەرایەتی شار پێکدەهێنن و یەکگرتنەوەی فێدراسیۆنە ناوچەییەکان و شاریییەکان، فێدراسیۆنی هەرێمیی پێکدەهێنن و یەکگرتنەوەی ئازادانەی فێدراسیۆنە هەرێمییەکان، کۆنفێدراسیۆنەکان پێدەهێنن. بەم جۆرە ئەم زنجیرەیە لە یەکگرتن و پێکهاتن کیشوەریی و جیهانی دەبێتەوە. بەڵام لەبیرمان نەچێت ئەم پێکهاتنانە بەبێ یەکێتی و هاوپشتی هەرەوەزییە ئازادەکان و گروپە خۆجییەکان و خۆبەڕێوەبەڕایەتیی دەزگە و نێوەندەکان، هەرگیز مەیسەر نابێت. لەمەش گرنگتر هەنگاونان و کارکردنی هەر ڕۆژەیە هەر لە ئێستاوە لەنێو ڕێکخراوە جەماوەرییە سەربەخۆکان و لە ڕەوتی خەباتی کۆمەڵایەتییدا بۆ جێخستنی وەها ژیان و ڕێکخستن و کارکردن و پێکهاتنێك.

ئه‌گه‌ر ئێوه‌ دەسەڵات بگرنه‌ ده‌ست، ئایا بوونی مزگه‌وت و كلیسا و كه‌نیسه‌ و تێمپله‌كان چی به‌سه‌ر دێت، ئه‌ی مانگاپه‌رستی چی؟

بەر لە هەموو شتێك ئەناركییەكان هەوڵی بەدەستهێنانی دەسەڵات نادەن، بەڵكو هەوڵی لەنێوبردنی هەموو دەسەڵاتێكی سەروو خەڵكی دەدەن، بە واتایەكی دیكە، هەر ئاوا پێیانوایه‌ كە هەموو تاكێك توانانی خۆڕزگاركردن و خەباتكردنی هەیە، هەر ئاواش هەموو تاکێك توانی خۆبەڕێوەبردن و بریاردانی هەیە. بەم جۆرە خۆبەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵگە ئەركی هەمووان دەبێت و پێویستمان بە ڕابەریی و سەروەریی هیچ كەس نییە و نابێت، تاوەكو كۆمەڵگە بە فەرماندان و سەرەنێزە ڕێكبخات و ڕابگرێت. هەروەها هەر ئاوا كە ئەنارکییەکان بیركردنەوە وەك ئازادی تاكەكەسی لەبەرچاو دەگرن، ئایینیش وەك شتێكی تایبەت و تاكەكەسی لەبەرچاو دەگرن. بەڵام كاتێك كە ئایین و ئەو نێوەندانە بكرێنە شوێنی دژایەتی كۆمەڵگە، ئەوسا ئەوە ئەركی گشت ئەندامانی كۆمەڵگەیە، چۆن هەڵوێست وەردەگرێت، نەك ئەناركییەكان لە جیاتی خەڵكی. چونكە ئەناركییەكان تاكی ئاسایی كۆمەڵگەن و تەنیا بەو ڕادەی كە هوشیارن و دەركی پرسێك دەكەن، ئەرك و خەباتی زیاتریان دەكەوێت ئەستۆ، ئەرك و خەبات نەك فەرماندان و دەسەڵات و سەروەری و بڕیاری قەرەقوشییانە بەناوی خەڵکەوە!

لەسەر ئەو بنەمایە، ئایین پرسێکی تاکەکەسییە و بوونی پەرستگەکان وەك هەر شوێنێکی گشتی، پەیوەندی بە کۆمەڵگەکانەوە هەیە، واتە ئەوە گوند و شارەوانییەکانن کە بڕیاردەدەن، تازەبکرێنەوە، گەورەبکرێن یا بچووكبکرێنەوە و بڕوخێندرێن. هەر ئاوا کە کەسانێكی وەرزشگەر مافی ئەوەیان هەیە، وەرزشگە و تیپێکی تایبەت بە خۆیان هەبێت، بە هەمان شێوە پێویستە و دەبێت ئایینداران یا بێئایینان مافی ئەوەیان هەبێت پەرەستگە یا شوێنی کۆبووەنوەی گشتییان هەبێت، بەڵام یەك شت دەبێت ڕۆشنبێت، کە چالاکی ئایینی وەك چالاکی وەرزشیی و هونەریی و ئارەزووەکانی دیکە، بە پیشەی کۆمەڵایەتی لەبەرچاوناگیردرێت و هیچ پاداشتێکی نابێت، بەڵام ئاییندارانیش وەك گشت دەتوانن لە تواناییەکانی کۆمەڵگە بەهرەمەندبن. سەرەرای ئەوەش دیسانەوە ئەوە خودی کۆمەڵگەکان [گوند و شارەوانییەکان]ن، کە بڕیاردەدەن، چۆن بێت و چی بکرێت، هەروەها لەو بارەوە هیچ کۆموڵگەیەك پابەندی بڕیاری کۆمەڵگەکەی هاوسێی نابێت.

ئەمە خوێندنەوە و تێڕوانینی منە بۆ کۆمەڵگەیەك کە ئارەزوویی دەکەم و ئاوا تێدەگەم، کە کۆمەڵگەی ئازاد، هەر ناوێكی هەبێت، پێویستە لەسەر ئەو بنەمایانە ڕێکبخرێت، ئەگەر نا، دواجار سەری لە قەرەقووشییەکانی سەردەمی بۆلشەڤیکەکانەوە دەردەجێت.

باشه‌، كامانه‌ن ئه‌و كارانه‌ی كه‌ ئێوه‌ له‌ خه‌باتدا بۆ هه‌ڵخراندن و ڕێكخستنی خه‌ڵك ئه‌نجامیان ده‌ده‌ن، كاتێك كه‌ ئێوه‌ هه‌موو لێپرسراوه‌تییه‌ك و رابه‌رییه‌ك ڕه‌تده‌كه‌نه‌وه‌؟

ئازیزم، کار و خەباتکردن، خۆبەڕابەرکردن و خۆبەڕابەرزانین نییە. خەباتکردن پێویستی بە ناوبانگ و پلە و پایەی ڕامیاریی نییە، خەباتکردن ئەرکی کۆمەڵایەتییە و ئەرکی کۆمەڵایەتیش، کارێکی خۆبەخشانە و خۆویستانەیە. کاتێك کە کەسێك خۆبەخشانە و خۆویستانە کارێكی کۆمەڵایەتی ئەنجامدەدات، نە پێویستی بە ڕابەر هەیە تا فەرمانی جێبەجێکردنی کارەکەی بەسەردا بدات، نە پێویستی بە ڕابەربوونە، تا فەرمان بەسەر کەسانی دیکەدا بدات، بۆ ئەوەی کارەکە جێبەجێیبکەن. تەنیا شتێك کە پێویستییەتی، خۆبڕیاردان و خۆجێبەجێکردنە، کە دەکاتە لێپرسراوەتی کۆمەڵایەتیی.

ئەناركییەكان لە شوێنی كار و ژیانی خۆیاندا وەك تاكێك لە خەباتی ڕۆژاندا بە بۆچوونی تاكیی خۆیانەوە بەشداریدەكەن و ئەوەی دەیڵێن، هەوڵی كردەییكردنەوەی دەدەن و چاوەرێی دەرچوونی فەرمان لە هیچ كەسێكەوە ناكەن و فەرمانیش بەسەر كەسی دیکەدا نادەن. واتە نە خۆیان لەسەرووی خەڵكەوە دەبینن و نە خەڵكیش لە سەرووی خۆیانەوە. ئەمەش بۆ ئەو بنەمایە دەگەڕێتەوە، کە ئەوان پێویستیان بەناونان و بڕوایان بە خۆقوتکردنەوە وەك نوێنەر و قسەکەری ئەنارکیستەکان نییە و هەر کەس لە شوێنی کار و ژیانی خۆیدا وەك کەسێك بەشداری خەباتی جەماوەریی و کۆمەڵایەتی دەکات و هەوڵی بۆچوونگۆرینەوە و گفتوگۆکردن لەسەر پرسەکانی ئەو چین و توێژە یا ئەو ڕێکخراو و گروپە خۆجییە لەو ڕۆژەدا دەکات و خۆی لە بیرکردنەوە و گفتار و کرداری خۆی بەرپرسە و نوێنەرایەتی کەس ناکات و بەناوی کەسانی دیکەوە قسەناکات و باشترین شوێنیش بۆ چالاکیکردنی چالاکێکی ئەنارکیست، شوێنی ژیان و کار و خوێندن و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانییەتی، نەك خۆهەڵقورتاندنە کاری شوێن و گروپ و ڕێکخراوەکانی دیکە. ئەمەش بەو بنەمایە پشتئەستوورە، کە دەبێژێت “خۆجێی چالاکی بکە و جیهانی هاوپشتی بە و بیربکەرەوە”.

من به‌رچاوم نه‌كه‌وتووه‌ كه‌ ئێوه‌ شیعاری جیایی دین له‌ ده‌وڵه‌ت و كۆمه‌ڵگه‌ی سكیولار به‌رز بكه‌نه‌وه‌، بۆچی، هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ ماركسیسته‌كان و عیلمانیه‌كان ئه‌و دروشمانه‌ به‌رزده‌كه‌نه‌وه‌؟

ئەگەر بە كورتی بیبڕمەوە، ئەوا دەڵێم من ئەم دروشمە بەهەندوەرناگرم، لەبەرئەوەی كە دروشمێكی فریودەرانەیە. جیاکردنەوەی ئایین لە دەوڵەت، ڕێك وەك جیاکردنەوەی سێبەرە لە تەن ! دەوڵەت بەخۆی زەمینیکردنەوەی دەسەڵاتی خوای ئەفسانەکانە، واتە بە خواکردنی مرۆڤی دارا و دەسەڵاتدارە. لە باری یەکەمدا، کە مرۆڤی دەسەڵاتدار لەژێر پەردەی دەسەڵاتی خوادا پاوانگەریی خۆی بەسەر ئەوانی دیکەدا دەسەپێنێت و خۆی وەك جێبەجێکەری فەرمانی هێزێکی نامرۆیی لە ئاسمان نماییشدەکات، لە باری دووەمدا، لەژێر کارایی هوشیاربوونەوەی تاکە ژێردەستەکان و یاخیبوونیان و سەرهەڵدانی ڕاپەڕینەکاندا و زاڵبوونی بەڵگە زانستییەکان بەسەر ئەفسانەکانی خوادا، ناچاردەبێت بەناوی خۆیەوە ئەو فەرامانانە نمایشبکات. بۆ ئەوەش پێویستی بە پیکهاتەیەکی تۆکمەتری قووچکەیی هەبوو، بۆ ئەو مەبەستە دەوڵەتی ئاسمانی پێکهاتوو لە سێکوچکەی ( خوا – پەرتووکی پیرۆز- کەنیسە و ئیمپراتۆر) لە دەوڵەتی هاوچەرخ “دەوڵەتی نەتەوەیی/ سێکیولار” لەسەر سێکوچکەی ( پارلەمان – یاسا و ڕەایەتیدان – سەپێنەر [فەرماندار] ) دادەڕێژێتەوە و ناوی دەنێت جیایی ئایین لە دەوڵەت !

بەڵام ئەگەر بە وردی سەرنجی ئەو دوو فۆرمە لە دەسەڵات [چ کلیسایی و چ پارلەمانی] بدەین، ئەوە دەبینین، کە هیچ لە پێکهاتەی دەسەڵات نەگۆڕدراوە و تاکی ژێردەست هەمان ڕێوشوێنی پێشووی هەیە و پارێزراوە، تەنیا شتێك کە گۆڕادراوە، گۆڕانی شوناسی ڕواڵەتیی تاکە لە “کۆیلەی خوا / کەنیسە”وە کراوە بە “هاووڵاتی / کۆیلەی دەوڵەت [سیستەمی ڕامیاریی]” و ڕێکخستن لەسەر بنەمای (خوا – کۆیلە) هەر وەك خۆی ماوەتەوە. بێجگە لەوەش، ئەگەر سەروەریی ئیمپراتۆر تەنیا پێویستی بەیەك ئایدیلۆجیا بووبێت، کە ئایینە، ئەوا دەوڵەتی هاوچەرخ بێجگە لە ئایین، پێویستی بە کۆمەڵێك ئایدیۆلۆجیی دیکەش هەیە؛ دیارترینیان ناسیونالیزمە، کە پاش کەمبوونەوەی کارایی ئایین لەسەر تاکە ژێردەستەکان، توانی جێگەی دەبەنگکەریی مەزهەب بگرێتەوە.

ئەگەر بمەوێت لە ڕوانگەی هزری ئەناركییەوە ئەو دروشمە ڕاستبكەمەوە، ئەوا دەبێتە «جیایی دەوڵەت لە كۆمەڵگە و كاروباری كۆمەڵایەتی». چونكە دەوڵەت خۆی پێكهاتەیەكی سەر و خوارە و لەسەر بنەمای خوا و كۆیلە، فەرماندەر و فەرمانبەر دامەزراوە. دەوڵەت كۆپی دەسەڵاتی خوای ئایینەكانە، ھەروەك چۆن سۆشیالیزمی دەوڵەتی كۆپی و ھەوڵی دونیاییكردنی بەھەشتی ئایینەكانە.

دەوڵەتە ئەوروپییەكان و تەنانەت دەوڵەتی ئیسرائیل و (توركیە)ش سێكیولارن، ئایا لەو دەوڵەتانەدا ئایین هیچ کاراییەکی لەسەر بڕیارەکان نییە؟ ئایا بەتەواوەتی لە سیستەمی خوێند و پەروەرەدە دابڕاوە و دەستکۆتاکراوە؟ ئایا دەوڵەت وەك لە سعودیە و ئێران و ڤاتیکان، هەر دەوڵەتی چیناتیەتی نییە؟ دەوڵەتانی بلۆكی ڕوسیای جاران و بلۆكی چین نائایینی بوون و تەنانەت ئایین تیایاندا بەجۆرێك قەدەخە بوو، ئایا دەوڵەتی چینایەتی نەبوون؟ لەبەرئەوە، ئایا پێکهێنانی دەوڵەتی سێکیولار [دێمۆکراسی پارلەمانی] لەجێی دەوڵەتە تیئۆکراسییەکان، ئامانجی بزووتنەوەی سۆشیالیستخوازە و کۆتایی بە ئامانجگەییشتنمانە؟ ئەگەر وەڵام [نا/ نە]یە، ئیدی ئەو هەموو وزە بەخەرجدانەی بزووتنەوەکە لەپێناو دروستکردنی فەرمانداریی و دەوڵەتی سیکیولاریست، لەلایەن کەسان و گروپ و پارتانێکەوە، کە پاگەندەی سۆشیالیستبوون دەکەن، لەپێناو چییە؟

ھەڵبەتە ئەوەشمان لەبیرنەچێت، كە جیایی ئایین لە دەوڵەت لە دیمۆكراتترین [دێمۆكراتی پارلەمانی] و سێكیۆلاریستترین دەوڵەتانی ئەوروپادا بوونی نییە و ئایین بێدەسەڵات نییە و لە دەوڵەت دابڕاو نییە. نموونە، لە وڵاتانی ئەوروپی دەسەڵاتی ئابووریی كەنیسە لە پاش دەسەڵاتی دەوڵەتەوە ھاتووە و ئێستا لە پێش دەوڵەتەوەیە، لەبەرئەوەی كە دەوڵەتە سێكیۆلاریستەكانی ئەوروپا بەھۆی ڕامیاریی تایبەتیكردنی كەرتەكانی بەرھەمھێنان و كەرتە خزمەتگوزارییەكان و خانووبەرەوە، قەرزاری بانكەكانن و جاران كە ھۆساری دەوڵەت بەدەست كەنیسەوە بوو، ئێستا ھۆساری دەوڵەتە سێکولاریستەکان بەدەست بانكەكانەوەیە، بەڵام كەنیسە و دامەزراوەكانی بەراورد بە دەوڵەت، سەربەخۆیی ئابوورییان زیاترە. ھەروەھا ڕۆڵی دەزگە ئایینییەکان لە پەروەردە و فێركردندا [بە دیاریكراوی لە ساڵانی ھەرە گرنگ و ھەستیار و چارەنووسسازی منداڵاندا، واتە باخچەی مناڵان و فێرگەی سەرەتایی] لە پاش دەوڵەتەوەیە؛ دەتوانین بڵێین كە ژمارەی باخچەی ساوایان و فێرگەكانی سەر بە لكەكانی كەنیسە، ئەگەر لە ژمارەی باخچەی ساوایان و فێرگە دەوڵەتییەكان زیاتر نەبێت، زۆر كەمتر نییە. بێجگە لەوەی كە دەسەڵاتی ئابووری كەنیسە و دامەزراوەكانی لە دەوڵەت زیاترە، كەنیسە لە بەرامبەر وەرگرتنی منداڵان لە باخچە و فێرگەكانیدا لەلایەن دەوڵەتەكانەوە ھاریكاری و پشتیوانی دارایی وەردەگرێت، بەڵام لە بەرامبەردا كەنیسە ئازادە لە سەپاندنی ئایین بەسەر مناڵاندا لە شەش مانگییەوە تا شەش ساڵی. ھەورەھا ھەر سەرپەشتیگەر یا فێركارێك كە ئایینی نەبێت یا ئایینێكی دیكەی ناكریستی ھەبێت، ماف و چانسی بەدەستھێنانی كار و وانەگوتنەوەی لە باخچە و فێرگەكانی كەنیسەدا نییە. لەمەش خراپتر ئەوەیە كە منداڵانی فێرگەكان لە ڕۆژاێکی هەفتەدا وەك بەشێك لە وانەی ئایین، بە كۆمەڵ دەبەنە كەنیسەكان و وێردیان پێدەخوێنن !

ئەگەر لەمەش بگوزەرێین، دانەری یاسای دەوڵەتەكانی وڵاتانێك، كە ئایینی زۆرینەیان ئیسلامە، دەستی پشتپەردەی دەوڵەتە سێكیۆلاریستەكانە. ئایا سێكیۆلاریزمی وردەبۆرجوازی گلەییكەر [گلەییکەر نەك ڕەخنەگر و ڕەتگەرەوە] لە سەركوتی مەزهەبیی و ڕامیاریی، كە دەیەوێت بە پاشگركردنی سۆشیالیزم و كۆمونیزم بۆ پارتە دەسەڵاتخوازەكانی، کۆمەڵگەی ژێر چەپۆکی دەوڵەتانی سێکولاری ئەوروپی لە ئێمەی بكات بە دونیا ئازاد و یەكسان و دادپەروەر، دەتوانێت لە سێكیۆلاریزمی دەوڵەتانی ئەوروپا باشتر و ڕادیكاڵتر بێت، كە لەژێر فشاری چەند سەدە خەباتی چەوساوانی ئەو وڵاتانە و وەڵامدانەوە بە نیازە بازرگانییەکانی سەرمایەداران ملیان بەو ڕیفۆرمانە پێداوە؟

لەبەرئەوە دروشمگەلی “جیایی ئایین لە دەوڵەت” و “دەوڵەتی سێكیولار”، كۆمەڵێك دروشمگەلی فریودەرانەن، كە وردەبۆرجوازی ناڕازی و دەسەڵاتخواز [لەپێش ھەموویانەوە پارتە ماركسیست- لێنینست- حیكمەتیستەكان] دەیەوێت دەوڵەتی چینایەتی بە ڕەنگ و بەرگێكی دیكەوە بە كرێكاران و زەحمەتكێشانی كوردستان بفرۆشێتەوە. ئەوەی دەوڵەت لە ھەندێك شوێن و ساتی مێژووییدا ناچارە كاژێك فڕێبدات، بەخۆشی خۆی و خۆبەخشانە نایكات، بەڵكو فشاری كۆمەڵگە و بەرزبوونەوەی ئاستی و چاوەڕوانی خەڵكە، كە ئەو فشارە دروستدەكات و دەوڵەت دەخاتە دووڕیانی تیاچوون یا چاكسازیی ناچاریی لە بەرژەوەندی ژێردەستان.

جیاكردنەوەی ئایین لە كۆمەڵگە تا ئەو كاتەی كە تاكەكانی كۆمەڵگە پێویستییان پێیەتی و پەیڕەوی دەكەن، ئەستەمە و ھەر زۆردارییەك لە سەركوتی ئاییندا، ئایین بەھێزتر و دواجار بەرەو ئایدیۆلۆجیای دەسەڵاتی دەبات، ھەروەك لە ڕوخانی بلۆكی بۆلشەڤیكیدا دیتمان. لەبەرئەوە تەنیا ڕۆشنگەریی و ھوشیاریی لە بوارە جیاجیاكانی كۆمەڵگە و ژیاندا دەتوانن ھۆكارێكی كارابن بۆ ڕەواندنەوەی خۆشباوەڕیی بە پوچگەرایی و ئەفسانەكانی ئایین، بەڵام ھەر فشار و سەركوتێك، بەھەمان ڕادە جێفشار و سەركوت بەھێز و یەكگرتووتر دەكات. ھەر بۆیە لە جیاتی سەركوتی ئایین، پێویستە ئایین وەك پرسێكی كەسیی تاكەكانی كۆمەڵگە ئازادبێت و لە جیاتی جیاكردنەوەی ئایین لە دەوڵەت، پێویستە دەوڵەت وەك ئامرازی ڕاگرتنی ستەم و پێكھاتەی قوچكەییانەی خوا و بەندە، وەك كۆپی دەسەڵاتی خواكان لە کۆمەڵگە جیابکرێتەوە، واتە لەنێوببرێت. لێرەوەشەوە ھەنگاو بۆ ڕەواندنەوەی خۆشباوەڕیی تاكە چەوساوەكان بە بەدونیاییكردنی بەھەشت بەناوی سۆشیالیزمەوە [سۆشیالیزمی دەوڵەتی] بنرێت. بە واتایەكی دیكە، ئایین شتێكی كەسیی تاكەكانە و نابێت گشتگیر بكرێت، دەوڵەت ئامرازی ستەمگەریی چینایەتییە و سۆشیالیزمی دەوڵەتیش، وێناكردن و دونیاییكردنی بەھەشتی ئەفسانەكانە!

بە بۆچوونی من، ئەوی بخوازێت خۆشباوەڕیی بە پووچگەرایی ئایین و نوێنەرایەتی دەسەڵاتداران بۆ خوای ئەفسانەکان بڕەوێنێتەوە، پێویستە لە نێوەندی ژیان و کارکردن و خوێندن و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان و خەباتی جەماوەریی و کۆمەڵایەتییدا بڕوابوون بە تواناییەکانی تاك و هێزی کۆمەڵایەتیی یەکگرتنی ئەو تاکانە و چارەنووسسازیی خەبات و تێکۆشانی جەماوەریی و کۆمەڵایەتی و وازهێنان و پشتکردنە پێکهاتە و ڕێکخستنە ڕامیارییەکان و خستنەڕووی هاوبەشییەتی داخوازییەکان و بەرژەوەندییە کۆمەڵایەتییەکانی هەمووان و ناکۆکییان لەتەك بەرژەوەندی و بڕیارەکانی دەسەڵاتداران و سەرمایەداران و بەڕێوەبەرەکان و لە توانادابوونی هێنانەدی ئەو داخوازیی و ئاواتانە لە خەبات و ڕووبەڕووبوونەوەی یەکگرتووانەی جەماوەریی و کۆمەڵایەتییدا بەرامبەر دەسەڵاتداران و سەرمایەداران و ڕامیاران و دەرکەوتنی هەڵوێستی پیاوانی ئایینی و پارت و گروپە ئایینییەکان لەو کیشمەکێشە چێنایەتییەدا. بە تێروانین و ئەزموونگیریی کەسیی من، بێجگە لەم شێوازە، هەر پەلاماردانێکی ئایین و خۆشباوەڕیی کەسەکان بە پووچگەرایی ئایین، تەنیا ئەوە بەرهەمدەهێنێتەوە، کە لە بلۆکی ڕوسیدا بەرهەمیهێنا، واتە زیاتربوونی هەژماری پەرستەگەکان، یا ئەو ڕەخنە ڕامیاریی و وردەبۆرجوازییانەی کە ڕەوتی “کۆمونیزمی کارگەریی” وەك دژە-ئیسلامێك ئاراستەی ئایینی باوی کۆمەڵگەی هەرێمی کوردستانی کردن و بێجگە لە بە‌هێزکردنی دەمارگیریی ئایینی و توندوتیژی و هاندان بۆ توندوتیژی، هیچی دیکە نەبوون. چونکە یەکەم، لە سووکایەتی و جنێودان بە سیموڵەکانی ئەو ئایینە تێنەپەڕین و دووەم، هەوڵێکی ڕامیاریی بوون و لە بەیاننامە و هەرای ژووری مەسینجەرەکان تێنەپەڕین و لە مەیدانەکانی خەباتی کۆمەڵایەتییدا نەیانتوانی ببنە چەکی کارا بۆ لێدانی پایەکانی خۆشباوەڕیی و پووچگەرایی ئایین، بەڵکو دەمارگیریی ئایینی کرێکاران و زەحمەتکێشانیان بەهێزتر کرد!

***********************************************************

بۆ خوێندنەوەی بەشی یەكەم، كرتە لەسەر ئەم بەستەرەی خوارەوە بكە

بەشی یەكەم : http://wp.me/ppHbY-HN

بەشی دووەم : http://wp.me/ppHbY-HY

بەشی سێیەم : http://wp.me/ppHbY-If

بەشی چوارەم: http://wp.me/ppHbY-IH

بەشی پێنجەم: http://wp.me/ppHbY-IN

بەشی شەشەم:http://wp.me/ppHbY-Jg

بەشی حەوتەم:http://wp.me/ppHbY-Jo

nojenkirdnewey Wellamekan

Eger pêmanwabêt, wellamekanî ême tewaw û dwa derkî mrovayetîn, ewa xerîkîn le xoman btêk sazdekeyn. Herweha eger pêmanwabêt, ew sîstemî rêkxistney komellge, ke ême xebatî bo dekeyn, dwayîn çawerrwanî û geşeyeke, ke mrovayetî pêydegat, ewa dîsanewe xerîkîn pûçgerayyekî dî le teputozî powçgerayyekanî dîke, çêdekeynewe. Soşyalîzm beheştêk nîye le asmanekanewe daygrîn û le perrawî efsanekanda bîdozînewe û modêrnîzey bkeyn, soşyalîzm xewnî mrovî zînduwe û be praktîkî şorrşigêrrane ketwarîy debêtewe û serkewtinîşî le kultûrbûyinda debêt, bebê ewe, le xeyallî goşegîrane û fentazî aydyalîstane bewlawetir nabêt.

Hejên

Beşî heştem

Aya azadî reha ke êwe bawerrtan pêy heye, nabête hoy pêşêllî azadî kesanêk lelayen kesanêkî dîkeewe?

Azadî reha wek borcwakan û desellatixwazan deyanewêt bîşêwênin, be watay milhurrî kesanêk nayêt, belku be watay ewe dêt, azadî min le azadî towe destipêdekat û azadî kesanî dîke debête msogerger û dabîngerî. Azadî le rêkewtinî komellayetî leser bnemay yeksanî hemuwan û dadperwerî bedî dêt. Enarkîyekan lemêje le beramber pagendey lîbrallekanda ke darayî taybet be mercî bûnî azadî debînin û le beramber pagendey markisîstekanda ke yeksanî tenya le sayey desellatî qerequşyaney partekeyanda debînin, dellên “azadî bebê yeksanî, behrekêşîye, yeksanîş bebê azadî, koyletîye” û be boçûnî mnîş bebê azadî le kotubende abûrîyekan û yeksanî hemuwan le desellatda, dadpewerîyş efsaneye!

Eger wênakirdinman bo azadî ew mafebêt, ke serweran ya hêzêkî derewey xoman dyarîdeken û pêmandebexşin û hel û pantayyekî yek şew û roje bo twanayekanman peydabûbêt, bêguman take harkrawekan ya harbuwekan detwanin azadî ewanî dîkey bemêgelkraw berteskibkenewe û bxene metrisîyewe. Bellam azadîyek ke bnemakey xudhuşyarîy takekan bêt be hawderdî û hawberjewendîy û hawixwastîy û hawmafîy ewanî dîke, ewa hîç kat nabête drustkerî ew barudoxe tirsênere. Weha xudhuşyarîyek prosêsêkî drêjmawey çekerekridûy meydanekanî xebatî cemawerîy û komellayetîye, wate takekan le hawbeşîy û giştêtî ew xebateda kesayetî û azadî xoyan nazdeken û ewe derkdeken û bew serencame huşyaraneye degenin, ke azadî her kes le azadî giştdaye û azadî giştîş le azadî takekanda bercestedebêt û msogerdebêt. Herwa snûrî azadî her takêkêş be azadî ewî dîke dyarîdekrêt, bellam xudî azadî tenya katêk wata peyadekat û degate astî bêsnûrîy, ke tak le kotubende abûrîy û ramyarîy û kultûrîyekan rizgarî bûbêt û yeksanî maf û desellat bo hemuwan msogerbûbêt û hemuwan le harmonî komellgeda bjîn û azadî û desellatîyan derbibrrin.

Katêk ke azadî reha leser bnemay xorrizgarkirdin û azadbûnî tak le hêze derekîyekan û piştestûbûnî ew azadîye be hawpiştî û herewezîy komellayetî le prrosêsî xebatî komellayetîda bêtedî û şorrşî komellayetî rêkxerî bêt, ewa hergîz serencamî rehabûnî tak le azadîda be milhurrîy û zewtkirdin û bezandinî snûrî azadî kesîy ewanî dîke kotayînayêt. Bellam eger takekan le çawerrwanî bedîhatnî yek şewrrojey ew azadîye le sayey bedesellatgeyîştinî partêk ya leqallbdanî jyan le çwarçêwey aydyolocîyekda bin, ewa bedllinîyayyewe hem azadî reha bûnî nabêt û hem eger efsaney awa “azadî reha le sayey serwerîy part û fermandarîy û dewlletî benaw krêkarîy” bbête ştêkî ketwarîy, ewa takekan ke le prosêsêkî xorrizgarîyda perwerde nebûn û hêşta perwerdey komellgey sermayedarîn, yek şewurroje nabne frîştey azadî û be dillnyayyewe drêje be milhurrîyekanî kesayetî borcwazîyan dedenewe. Her em hokaraneye, ke enarkîyekanî geyanduwete ew birrwayey ke goranî tak le kesayetî borcwazîyewe bo kesayetî soşyalîstî le em rojewe û her lem komellge nasoşyalîstîyeda destipêdekat û le rewtî xebatî cemawerîy û komellayetîyda xoy perwerdedekat, nek le satî serkewtinî raperrîn û ruxanî dewlletî sermayedarîyewe!

Başe eger êwe hkumetî krêkarî û hkumet be hemû îwekanîyewe retdekenewe, çi core form û allternayfêktan bo rêkxistinî komellga heye?

Eme pirsyarêkî gringe û wellamêkî têrutesel dexwazêt, ke lêreda birrwanakem bitwanrêt bçîne ser hemû layenekanî, bellam bekurtî detwanim bllêm, enarkîyekan dewllet û berrêweberayetî quçkeyî retdekenewe, leberewey ke ew şêwane le rêkxistinî komellge, serwerî kesanîk beser kesanêkî dîkeda msogerdeken, kewate bo retkirdneweyan, pêwîste şêwazêkî dîke le rêkxistin û berrêweberayetî bgîrdirêteber, ke berencamêkî pêçewaney ewey êsta heye, bedestewe bdat. Wate le payekanî serwerî û destemobûnî mrov bdat, ewîş xoberêweberayetî herewezîyaneye, wate hemuwan le kar û fermanda beşdardebin, her bew coreş debêt le berrêweberdin û rêkxistinî jyanyanda beşdarbin. Emeş be yekêtî azadane û rêkxistinî zincîreyî şwênekanî kar û jyan dekrêt. Boewey ber be drustibûnewey serwerî destemokirdin bigrîn, pêwîste le şêwazî nêwendîbûnî berrêweberayetîyekan bidrêt û birryarekan bo pêkhate xocêyyekan [encumen, şura , sovyet, komune û herçî dîke] bgerênewe û ewanîş leser bnemay azadî û yeksanî û hawpiştî, dadpewerî komellayetî msoger bken û xoyan le astêkî frawantirda rêkbxenewe.

Bekurtî, pêş hemû ştêk pêwîstman be lêdan û hellweşandnewey nêwendîy rêkxistin heye, îdî rêkxistinî xêzanêk bêt ya rêkxistinî tîpêkî werizşîy û rêkixrawêkî cemawerîy û karxaneyek û dezgekanî berrêwebirdnî komellgekan bêt, wate rêkxisînewey komellge le şêweyî pêkhatey asoyî; yeksanî hemû endamanî le birryardan û cêbecêkirdin ya retkirdnewe û serpêçîykirdin. Emeş debête hellweşandnewey gutey “dewllet – wllat – sertaserîy”. Be watayekî dîke komellge nanêwendîyekan debne yekey pêkhênerî yekêtîye azadekan le fêdrasyon û konfêdrasêonekanda. Eger wirditrî bkemewe, dekate ewey hemû gundêk xoberrêweberayetî xoy debêt, le yekêtîyekî azadaneda letek gundekanî dewruberî yekdegirnewe û fêdrasyone nawçeyyekan pêkdehênin. Leser astî şare gewrekanîş encumen/ şuray gerrekekan xoberrêweberayetî gerrekekan pêkdehêên û letek xoberrêweberayetî gerrekekan û kargekan û kargêrrîyekan û xwêndinge û nêwendekanî dîke yekdegirnewe û fêdrasyon ya encumen/ şuray şar xoberrêweberayetî şar pêkdehênin û yekgirtnewey fêdrasyone nawçeyyekan û şarîyyekan, fêdrasyonî herêmîy pêkdehênin û yekgirtnewey azadaney fêdrasyone herêmîyekan, konfêdrasyonekan pêdehênin. Bem core em zincîreye le yekgirtin û pêkhatin kîşwerîy û cîhanî debêtewe. Bellam lebîrman neçêt em pêkhatnane bebê yekêtî û hawpiştî herewezîye azadekan û grupe xocîyekan û xoberrêweberrayetîy dezge û nêwendekan, hergîz meyser nabêt. Lemeş gringtir hengawnan û karkirdnî her rojeye her le êstawe lenêw rêkixrawe cemawerîye serbexokan û le rewtî xebatî komellayetîyda bo cêxistnî weha jyan û rêkxistin û karkirdin û pêkhatnêk.

Eger êwe desellat bgirne dest, aya bûnî mizgewt û klîsa û kenîse û têmplekan çî beser dêt, ey mangapersitî çî?

Ber le hemû ştêk enarkîyekan hewllî bedestihênanî desellat naden, bellku hewllî lenêwbirdnî hemû desellatêkî serû xellkî deden, be watayekî dîke, her awa pêyanwaye ke hemû takêk twananî xorrizgarkirdin û xebatkirdnî heye, her awaş hemû takêk twanî xoberrêwebirdin û biryardanî heye. Bem core xoberrêweberayetî komellge erkî hemuwan debêt û pêwîstman be raberîy û serwerîy hîç kes nîye û nabêt, taweku komellge be fermandan û serenêze rêkbxat û rabgirêt. Herweha her awa ke enarkîyekan bîrkirdnewe wek azadî takekesî leberçaw degrin, ayînîş wek ştêkî taybet û takekesî leberçaw degrin. Bellam katêk ke ayîn û ew nêwendane bikrêne şwênî djayetî komellge, ewsa ewe erkî gişt endamanî komellgeye, çon hellwêst werdegrêt, nek enarkîyekan le cyatî xellkî. Çunke enarkîyekan takî asayî komellgen û tenya bew radey ke huşyarn û derkî pirsêk deken, erk û xebatî zyatiryan dekewêt esto, erk û xebat nek fermandan û desellat û serwerî û birryarî qerequşîyane benawî xellkewe!

Leser ew bnemaye, ayîn pirsêkî takekesîye û bûnî peristgekan wek her şwênêkî giştî, peywendî be komellgekanewe heye, wate ewe gund û şarewanîyekanin ke birryardeden, tazebkirênewe, gewrebkirên ya bçûkibkrênewe û brruxêndirên. Her awa ke kesanêkî werzişger mafî eweyan heye, werzişge û tîpêkî taybet be xoyan hebêt, be heman şêwe pêwîste û debêt ayîndaran ya bêayînan mafî eweyan hebêt perestge ya şwênî kobuwenwey giştîyan hebêt, bellam yek şit debêt roşnibêt, ke çalakî ayînî wek çalakî werizşîy û hunerîy û arezuwekanî dîke, be pîşey komellayetî leberçawnagîrdirêt û hîç padaştêkî nabêt, bellam ayîndaranîş wek gişt detwanin le twanayyekanî komellge behremendbin. Sereray eweş dîsanewe ewe xudî komellgekan [gund û şarewanîyekan]n, ke birryardeden, çon bêt û çî bikrêt, herweha lew barewe hîç komullgeyek pabendî birryarî komellgekey hawsêy nabêt.

Eme xwêndnewe û têrrwanînî mne bo komellgeyek ke arezûîy dekem û awa têdegem, ke komellgey azad, her nawêkî hebêt, pêwîste leser ew bnemayane rêkbixrêt, eger na, dwacar serî le qereqûşîyekanî serdemî bolşevîkekanewe derdecêt.

Başe, kamanen ew karaney ke êwe le xebatda bo hellixrandin û rêkxistinî xellk encamyan deden, katêk ke êwe hemû lêprisrawetîyek û raberîyek retdekenewe?

Azîzm, kar û xebatkirdin, xoberraberkirdin û xoberraberzanîn nîye. Xebatkirdin pêwîstî be nawbang û ple û payey ramyarîy nîye, xebatkirdin erkî komellayetîye û erkî komellayetîş, karêkî xobexşane û xowîstaneye. Katêk ke kesêk xobexşane û xowîstane karêkî komellayetî encamdedat, ne pêwîstî be raber heye ta fermanî cêbecêkirdnî karekey beserda bdat, ne pêwîstî be raberbûne, ta ferman beser kesanî dîkeda bdat, bo ewey kareke cêbecêybken. Tenya ştêk ke pêwîstîyetî, xobirryardan û xocêbecêkirdne, ke dekate lêprisrawetî komellayetîy.

Enarkîyekan le şwênî kar û jyanî xoyanda wek takêk le xebatî rojanda be boçûnî takîy xoyanewe beşdarîdeken û ewey deyllên, hewllî kirdeyîkirdnewey deden û çawerêy derçûnî ferman le hîç kesêkewe naken û fermanîş beser kesî dîkeda naden. Wate ne xoyan leserûy xellkewe debînin û ne xellkîş le serûy xoyanewe. Emeş bo ew bnemaye degerrêtewe, ke ewan pêwîstyan benawnan û birrwayan be xoqutkirdnewe wek nwêner û qsekerî enarkîstekan nîye û her kes le şwênî kar û jyanî xoyda wek kesêk beşdarî xebatî cemawerîy û komellayetî dekat û hewllî boçûngorînewe û giftugokirdin leser pirsekanî ew çîn û twêje ya ew rêkixraw û grupe xocîye lew rojeda dekat û xoy le bîrkirdnewe û giftar û kirdarî xoy berpirse û nwênerayetî kes nakat û benawî kesanî dîkewe qsenakat û baştirîn şwênîş bo çalakîkirdnî çalakêkî enarkîst, şwênî jyan û kar û xwêndin û peywendîye komellayetîyekanîyetî, nek xohellqurtandne karî şwên û grup û rêkixrawekanî dîke. Emeş bew bnemaye piştestûre, ke debêjêt “xocêy çalakî bke û cîhanî hawpiştî be û bîrbkerewe”.

Min berçawm nekewtuwe ke êwe şî’arî cyayî dîn le dewllet û komellgey skîwlar berz bkenewe, boçî, her leberewey ke markisîstekan û ‘îlmanyekan ew druşmane berizdekenewe?

Eger be kurtî bîbirrmewe, ewa dellêm min em druşme behendwernagrim, leberewey ke druşmêkî frîwderaneye. Cyakirdnewey ayîn le dewllet, rêk wek cyakirdnewey sêbere le ten ! Dewllet bexoy zemînîkirdnewey desellatî xway efsanekane, wate be xwakirdnî mrovî dara û desellatdare. Le barî yekemda, ke mrovî desellatdar lejêr perdey desellatî xwada pawangerîy xoy beser ewanî dîkeda desepênêt û xoy wek cêbecêkerî fermanî hêzêkî namroyî le asman nmayîşdekat, le barî duwemda, lejêr karayî huşyarbûnewey take jêrdestekan û yaxîbûnyan û serhelldanî raperrînekanda û zallbûnî bellge zansitîyekan beser efsanekanî xwada, naçardebêt benawî xoyewe ew feramanane nmayişbkat. Bo eweş pêwîstî be pîkhateyekî tokmetrî qûçkeyî hebû, bo ew mebeste dewlletî asmanî pêkhatû le sêkuçkey ( xwa – pertûkî pîroz- kenîse û împrator) le dewlletî hawçerx “dewlletî neteweyî/ sêkîwlar” leser sêkuçkey ( parleman – yasa û reayetîdan – sepêner [fermandar] ) daderrêjêtewe û nawî denêt cyayî ayîn le dewllet !

Bellam eger be wirdî sernicî ew dû forme le desellat [çi klîsayî û çi parlemanî] bdeyn, ewe debînîn, ke hîç le pêkhatey desellat negorrdrawe û takî jêrdest heman rêwşiwênî pêşûy heye û parêzrawe, tenya ştêk ke gorradrawe, gorranî şunasî rwalletîy take le “koyley xwa / kenîse”we krawe be “hawullatî / koyley dewllet [sîstemî ramyarîy]” û rêkxistin leser bnemay (xwa – koyle) her wek xoy mawetewe. Bêcge leweş, eger serwerîy împrator tenya pêwîstî beyek aydîlocya bûbêt, ke ayîne, ewa dewlletî hawçerx bêcge le ayîn, pêwîstî be komellêk aydyolocîy dîkeş heye; dyartirînyan nasîwnalîzme, ke paş kembûnewey karayî ayîn leser take jêrdestekan, twanî cêgey debengkerîy mezheb bigrêtewe.

Eger bmewêt le rwangey hizrî enarkîyewe ew druşme rastibkemewe, ewa debête “cyayî dewllet le komellge û karubarî komellayetî”. Çunke dewllet xoy pêkhateyekî ser û xware û leser bnemay xwa û koyle, fermander û fermanber damezrawe. Dewllet kopî desellatî xway ayînekane, herwek çon soşyalîzmî dewlletî kopî û hewllî dunyayîkirdnî beheştî ayînekane.

Dewllete ewrupîyekan û tenanet dewlletî îsraîl û (turkye)şi sêkîwlarn, aya lew dewlletaneda ayîn hîç karayyekî leser birryarekan nîye? Aya betewawetî le sîstemî xwênd û perwerede dabrrawe û destkotakrawe? Aya dewllet wek le s’udye û êran û vatîkan, her dewlletî çînatyetî nîye? Dewlletanî blokî rusyay caran û blokî çîn naayînî bûn û tenanet ayîn tyayanda becorêk qedexe bû, aya dewlletî çînayetî nebûn? Leberewe, aya pêkhênanî dewlletî sêkîwlar [dêmokrasî parlemanî] lecêy dewllete tîokrasîyekan, amancî bzûtnewey soşyalîstixwaze û kotayî be amancgeyîştinmane? Eger wellam [na/ ne]ye, îdî ew hemû wze bexercdaney bzûtneweke lepênaw drustkirdnî fermandarîy û dewlletî sîkîwlarîst, lelayen kesan û grup û partanêkewe, ke pagendey soşyalîstibûn deken, lepênaw çîye?

Hellbete eweşman lebîrneçêt, ke cyayî ayîn le dewllet le dîmokrattirîn [dêmokratî parlemanî] û sêkyolarîstitrîn dewlletanî ewrupada bûnî nîye û ayîn bêdesellat nîye û le dewllet dabrraw nîye. Nmûne, le wllatanî ewrupî desellatî abûrîy kenîse le paş desellatî dewlletewe hatuwe û êsta le pêş dewlleteweye, leberewey ke dewllete sêkyolarîstekanî ewrupa behoy ramyarîy taybetîkirdnî kertekanî berhemhênan û kerte xizmetguzarîyekan û xanûberewe, qerzarî bankekanin û caran ke hosarî dewllet bedest kenîsewe bû, êsta hosarî dewllete sêkularîstekan bedest bankekaneweye, bellam kenîse û damezrawekanî berawrid be dewllet, serbexoyî abûrîyan zyatre. Herweha rollî dezge ayînîyekan le perwerde û fêrkirdinda [be dyarîkrawî le sallanî here gring û hestyar û çarenûssazî mindallanda, wate baxçey mnallan û fêrgey seretayî] le paş dewlleteweye; detwanîn bllêyn ke jmarey baxçey sawayan û fêrgekanî ser be lkekanî kenîse, eger le jmarey baxçey sawayan û fêrge dewlletîyekan zyatir nebêt, zor kemtir nîye. Bêcge lewey ke desellatî abûrî kenîse û damezrawekanî le dewllet zyatre, kenîse le beramber wergirtnî mindallan le baxçe û fêrgekanîda lelayen dewlletekanewe harîkarî û piştîwanî darayî werdegrêt, bellam le beramberda kenîse azade le sepandinî ayîn beser mnallanda le şeş mangîyewe ta şeş sallî. Hewreha her serpeştîger ya fêrkarêk ke ayînî nebêt ya ayînêkî dîkey nakrîstî hebêt, maf û çansî bedestihênanî kar û wanegutnewey le baxçe û fêrgekanî kenîseda nîye. Lemeş xraptir eweye ke mindallanî fêrgekan le rojaêkî hefteda wek beşêk le waney ayîn, be komell debene kenîsekan û wêrdyan pêdexwênin !

Eger lemeş bguzerêyn, danerî yasay dewlletekanî wllatanêk, ke ayînî zorîneyan îslame, destî piştperdey dewllete sêkyolarîstekane. Aya sêkyolarîzmî wirdeborcwazî gleyîker [gleyîker nek rexnegir û retgerewe] le serkutî mezhebîy û ramyarîy, ke deyewêt be paşgirkirdnî soşyalîzm û komunîzm bo parte desellatixwazekanî, komellgey jêr çepokî dewlletanî sêkularî ewrupî le êmey bkat be dunya azad û yeksan û dadperwer, detwanêt le sêkyolarîzmî dewlletanî ewrupa baştir û radîkalltir bêt, ke lejêr fşarî çend sede xebatî çewsawanî ew wllatane û wellamdanewe be nyaze bazirganîyekanî sermayedaran milyan bew rîformane pêdawe?

Leberewe druşimgelî “cyayî ayîn le dewllet” û “dewlletî sêkîwlar”, komellêk druşimgelî frîwderanen, ke wirdeborcwazî narrazî û desellatixwaz [lepêş hemûyanewe parte markisîst- lênînsit- hîkmetîstekan] deyewêt dewlletî çînayetî be reng û bergêkî dîkewe be krêkaran û zehmetkêşanî kurdistan bifroşêtewe. Ewey dewllet le hendêk şwên û satî mêjûîyda naçare kajêk frrêbdat, bexoşî xoy û xobexşane naykat, bellku fşarî komellge û berzibûnewey astî û çawerrwanî xellke, ke ew fşare drustdekat û dewllet dexate dûrryanî tyaçûn ya çaksazîy naçarîy le berjewendî jêrdestan.

Cyakirdnewey ayîn le komellge ta ew katey ke takekanî komellge pêwîstîyan pêyetî û peyrrewî deken, esteme û her zordarîyek le serkutî ayînda, ayîn behêztir û dwacar berew aydyolocyay desellatî debat, herwek le ruxanî blokî bolşevîkîda dîtman. Leberewe tenya roşingerîy û huşyarîy le bware cyacyakanî komellge û jyanda detwanin hokarêkî karabin bo rewandnewey xoşbawerrîy be puçgerayî û efsanekanî ayîn, bellam her fşar û serkutêk, beheman rade cêfşar û serkut behêz û yekgirtûtir dekat. Her boye le cyatî serkutî ayîn, pêwîste ayîn wek pirsêkî kesîy takekanî komellge azadbêt û le cyatî cyakirdnewey ayîn le dewllet, pêwîste dewllet wek amrazî ragirtnî stem û pêkhatey quçkeyyaney xwa û bende, wek kopî desellatî xwakan le komellge cyabkirêtewe, wate lenêwbibrêt. Lêreweşewe hengaw bo rewandnewey xoşbawerrîy take çewsawekan be bedunyayîkirdnî beheşt benawî soşyalîzmewe [soşyalîzmî dewlletî] binrêt. Be watayekî dîke, ayîn ştêkî kesîy takekane û nabêt giştgîr bikrêt, dewllet amrazî stemgerîy çînayetîye û soşyalîzmî dewlletîş, wênakirdin û dunyayîkirdnî beheştî efsanekane!

Be boçûnî min, ewî bixwazêt xoşbawerrîy be pûçgerayî ayîn û nwênerayetî desellatdaran bo xway efsanekan brrewênêtewe, pêwîste le nêwendî jyan û karkirdin û xwêndin û peywendîye komellayetîyekan û xebatî cemawerîy û komellayetîyda birrwabûn be twanayyekanî tak û hêzî komellayetîy yekgirtnî ew takane û çarenûssazîy xebat û têkoşanî cemawerîy û komellayetî û wazhênan û piştkirdne pêkhate û rêkxistne ramyarîyekan û xistnerrûy hawbeşîyetî daxwazîyekan û berjewendîye komellayetîyekanî hemuwan û nakokîyan letek berjewendî û birryarekanî desellatdaran û sermayedaran û berrêweberekan û le twanadabûnî hênanedî ew daxwazîy û awatane le xebat û rûberrûbûnewey yekgirtuwaney cemawerîy û komellayetîyda beramber desellatdaran û sermayedaran û ramyaran û derkewtinî hellwêstî pyawanî ayînî û part û grupe ayînîyekan lew kîşmekêşe çênayetîyeda. Be têrwanîn û ezmûngîrîy kesîy min, bêcge lem şêwaze, her pelamardanêkî ayîn û xoşbawerrîy kesekan be pûçgerayî ayîn, tenya ewe berhemdehênêtewe, ke le blokî rusîda berhemîhêna, wate zyatribûnî hejmarî peristegekan, ya ew rexne ramyarîy û wirdeborcwazîyaney ke rewtî “komunîzmî kargerîy” wek dje-îslamêk arastey ayînî bawî komellgey herêmî kurdistanî kirdin û bêcge le behêzkirdnî demargîrîy ayînî û tundutîjî û handan bo tundutîjî, hîçî dîke nebûn. Çunke yekem, le sûkayetî û cnêwdan be sîmullekanî ew ayîne têneperrîn û duwem, hewllêkî ramyarîy bûn û le beyanname û heray jûrî mesîncerekan têneperrîn û le meydanekanî xebatî komellayetîyda neyantwanî bibne çekî kara bo lêdanî payekanî xoşbawerrîy û pûçgerayî ayîn, bellku demargîrîy ayînî krêkaran û zehmetkêşanyan behêztir kird!

***********************************************************

Bo xwêndnewey beşî yekem, kirte leser em besterey xwarewe bke

Beşî yekem : http://wp.me/ppHbY-HN

Beşî duwem : http://wp.me/ppHbY-HY

Beşî sêyem : http://wp.me/ppHbY-If

Beşî çwarem: http://wp.me/ppHbY-IH

Beşî pêncem:http://wp.me/ppHbY-IK

Beşî şeşem: http://wp.me/ppHbY-Jb

Beşî hewtem : http://wp.me/ppHbY-Jm

دەنگدان بە مشەخۆران و هەڵبژاردنی خراپ لە خراپتر

 

هەژێن

جارێکی دیکە گاڵتەجاریی بانگهێشتکردنی خەڵک بۆ دەنگدان بە چەوسێنەرانی خۆی؛ بۆ هەڵبژاردنی خراپ لە خراپتر، دەستی پێکردەوە!

من وەک تاکێك کە مافی دەنگدان بە سەروەران و و هەڵبژاردنی مشەخۆرانم هەیە، هەموو جارێك لە خۆم دەپرسم:

ئایا ئێمەی دەنگدەر مافی گۆڕینی هیچ شتێک لەو شتانەی کە پەیوەندییان بە ژیان و ئارەزوو و داخوازییەکانمانەوە هەیە، هەیە:

– چۆنیەتی بەرێوەبردنی کاروبارەکانی کۆمەڵگە ؟

– چۆنیەتی رێکخستنی بەرهەمهێنان و دابەشکردن ؟

– چۆنیەتی بەکاربردن و وەبەرهێنانی سامان و داهاتەکانی کۆمەڵگە ؟

– چۆنیەتی پاراستنی ئاساییشی کۆمەڵگە ؟

– چۆنیەتی پێوەری دیاریکردنی مووچە، دابینکردنی خانووبەرە؟

– چۆنیەتی بەخشینەوەی پاداشت و بەهرەمەندبوون لە هەلی کار و خوێندن ؟

-چۆنیەتی بڕیاردانی جەنگەکان و ڕێکەوتنەکان ؟

– چۆنیەتی دابەشکردنی دەسەڵات لەنێوان تاکەکانی کۆمەڵگە ؟

– چۆنیەتی دابەشکردن و بەخشینەوەی زەوی و شاخ و دۆڵ و گردەکان ؟

– چۆنیەتی و لەپێناوچی بەهرەمەندبوونی پارتەکان لە سامان و بودجەی کۆمەڵگە ؟

– چۆنیەتی و بۆچی تایبەتیکردنەوەی کەرتەکان و تاپۆکردنیان لەسەر کۆمپانییەکانی دەسەڵاتداران ؟

– نەدانی مووچەی چەند مانگ و بۆ کێ چوونی داهاتی نەوت و گمرگەکان ؟

– بۆچی گوندەکان ئاوەداننەکراونەتەوە و کشتکاریی فەرامۆشکراوە و لەولاوەوڵات کراوەتە ساخکردنەوەی بەرهەمە کشتوکاڵییە دەستکارییکراوەکان ؟

بۆچی درێژەدان بە هەمان سیستەم و پرۆگرامی پەروەردە و خوێندنی بەعسی ؟

– چۆنیەتی پەنادانی سەرانی ڕێمی بەعس و بەڕێکردنیان بۆ هەندەران ؟

– چۆنیەتی لێبوردن لە فرۆکەوانەکان و ئەنفالچییان ؟

– هەزاران شتی دکەی زۆر گرنگ، کە پەیوەندییان بە ژیانی هەمووانەوە هەیە ؟

ئەی بڕیارە دەنگدان و هەڵبژاردن چی بگٶڕێت ؟

ئەگەردەنگدان بۆ بەرژەوەندی خودی ئێمەیە وەك تاك و وەك کۆمەڵگەیە، بۆچیدەسەڵاتداران ئەوەندە دەپاڕێنەوە و بۆ دەنگدان هانمانددەن، بەڵام کاتێك کەواژۆی نامەیەک یا داواکارییەکمان بکەوێتە بەردەستییان، دەبێت بەرتیل وواسیتە و مل بە هەزار و یەك بێنەوبەردە بدەین و دەست بە سنگەوە بگرین وسوپاسگوزاری ملهوڕی ئەوان بین، تا بۆ ئێمەی ژێردەست [دەنگدەری خۆشباوەڕ] ئەنجامیبدەن؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان

ئەگەر پێمانوابێت، وەڵامەكانی ئێمە تەواو و دوا دەركی مرۆڤایەتین، ئەوا خەریكین لە خۆمان بتێك سازدەكەین. ھەروەھا ئەگەر پێمانوابێت، ئەو سیستەمی ڕێكخستنەی كۆمەڵگە، كە ئێمە خەباتی بۆ دەكەین، دوایین چاوەڕوانی و گەشەیەكە، كە مرۆڤایەتی پێیدەگات، ئەوا دیسانەوە خەریكین پووچگەراییەكی دی لە تەپوتۆزی پۆوچگەراییەكانی دیكە، چێدەكەینەوە. سۆشیالیزم بەھەشتێك نییە لە ئاسمانەكانەوە دایگرین و لە پەڕاوی ئەفسانەكاندا بیدۆزینەوە و مۆدێرنیزەی بكەین، سۆشیالیزم خەونی مرۆڤی زیندووە و بە پراكتیكی شۆڕشگێڕانە كەتواریی دەبێتەوە و سەركەوتنیشی لە كولتووربوویندا دەبێت، بەبێ ئەوە، لە خەیاڵی گۆشەگیرانە و فەنتازی ئایدیالیستانە بەولاوەتر نابێت.

هەژێن

بەشی حەوتەم

 

مه‌سه‌له‌ی حیجاب و ده‌سه‌ڵاتی ئیسلامییه‌كان، ئێوه‌ كه‌متر قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن؟

سەرپۆش و جۆرەكانی پۆشاك، پەیوەندییان بە حەز و خواست و ویستی تاكەكانەوە هەیە، من كوێخای هیچ كەس نیم و مافی ئەوەم نییە، کە بە كەس بڵێم سەرت داپۆشە یا سەرپۆشەكەت فڕێدە، بەڵام كاتێك كە كەسێك یا گروپێك یا دەسەڵاتێك بیەوێت بەسەر كەسێك یا بەشێكی كۆمەڵگەدا پۆشینی پۆشاك یا نەپۆشینی بسەپینێت، وەك ھەر سەركوتگەرییەكی دیكەی سەروەران، سەرسەختانە دژایەتییدەكەم. هەروەها من لەو بڕوایەدام سەرپۆشین و نەپۆشین ناتوانن بننە پێوانەی ئازادی و ئازادیخوازیی كەسێك. دەكرێت ژنێك چ بە زۆر و یا بە ئارەزووی خۆی سەرپۆش لەسەری بپێچێت و ڕادیكالترین ئازادیخواز بێت، هەروا بۆی هەیە ژنێك چ بە خواستی خۆی و چ بە زۆر خۆی ڕووتبكاتەوە و كۆنەپەرسترین كەس بێت. لێرەدا دوو نموونە بۆ سەلماندنی بۆچوونەكەم دەهێنمەوە:

یەكەم، ژنانی یەمەن و میسر و تونس و سوریە دەكەمە نموونە، كە لە ڕاپەڕینەكاندا بەشدارییان دەكرد و مۆتۆری بزووتن و ڕادیكاڵبوونی ڕاپەڕینەكان بوون. ئەگەر سەرنجی دروشمەكانی ژنانی بەسەرپۆشی یەمەن و پیاوانی بێسەرپۆشی ئەو وڵاتە بدەین، دەبینن ڕادیكالیزم و ئامادەیی شۆڕشگێرانەی ژنان زۆر لە پیاوان زیاتر بوو و بگرە لە ژنانی بێسەرپۆش شۆڕشگێڕانەتر لەسەر شەقامەکان بوون. هەڵبەتە لەبەرئەوە نا، کە سەرپۆشیان بەسەرەوە بوو، بەڵکو لەبەرئەوەی بەزۆری ژنانی زەحمەتکێشی چین و توێژەکانی خوارەوەی کۆمەڵگە بوون. بەڵام لە بەرامبەردا ژنانی خوێندوار و پلەدار، کە بێسەرپۆشن، وەك سروشتی چین و توێژەکەیان پارێزگار و دوورەپەرێز و نادەربەست بوون. لەم بارەوە، بڕواناکەم وێنەی ژنانی چادرپۆشی یەمەن، کە چەند ڕۆژێك بەردەم زیندانی پایتەختی ئەو وڵاتەیان گرتبوو، تاوەکو هاوڕەگەزە ژورنالیستەکەیان لەو زیندانەدا ڕزگاربکەن، بە ئاسانی لە هۆشی زۆرینەماندا سڕدرابێتەوە.

دووەم، ئەگەر خۆڕووتكردنەوە پێوەری ئازادیخوازیی بووایە، بەو جۆرەی کە چەپەكان و هەندێك لە ناسیونالیستەكان پاگەندەی دەكەن و وێنەی ژنانی سفوری جاران وەك پێشکەوتن بە بەراوردی ئێستای کۆمەڵگە دەخەنەڕوو، دەبوو ژنانی سێکسفرۆشخانەكان ئازادیخوازترین و پێشڕوانی بزاڤی یەكسانی و ژن و پیاو بووایەن، بەڵام بەپێچەوانەوە لە بارەی ماف و ئازادی و خۆڕزگارییەوە، کەمدەرکترین توێژی ژنان پێکدەهێنن و خوارتر لەو ئاستە تەماشای خۆیان دەکەن، کە ئایینیەکان بۆیان دیاریکردوون. ئەگەر ژنانی سەرپۆشپۆشی ئاییندار تا ئاستی دارایی پیاوەکەی خۆی کەم ببینێت، ئەوا ژنانی هەردەم ڕووتەڵەی سێکسفرۆشخانە و ڕابواردنگەکانی دیکە، تا ئاستی کاڵابوونی هەر ڕۆژە لە بازاردا کێبڕکێی خستنەڕووی خۆیان وەك کاڵای خوازراوی پیاوان و هەراجخانە، خۆیان کەمتر تەماشادەکەن و دەنوێنن.

لەبەرئەوە، من ھەر ئاوا كە لە بڕیاری سەپاندنی ڕووپۆشدا فاشیزمی مەزھەبییانەی پیاوان دەبینم، ھەر ئاواش لە بڕیاری قەدەخەكردنی ڕووپۆشدا، فاشیزمی سێكیولاریستەکان دەبینم. ھەر دوو بەرەکە خەریكن لە سەرووی ویست و ئازادی تاكەوە بڕیاردەدەن و حەزە مەزھەبییەكانیان گشتگیردەكەنەوە، لەبەرئەوە ھیچ جیاوازییەك لەنێوان سووكایەتی دەمھەراشێكی ئیسلامیست بە ژنانی خۆنەپۆش و سووكایەتی دەمھەراشێكی ناسیونالیست و سكیولاریست بە ژنانی خۆپۆش نییە و ھەردووكیان دوو دیوی یەك ئایدیای فاشیستین؛ بڕیاردانی ڕامیاران لە سەرووی ویستی تاکەوە !

لە بارەی بەشی دووەمی پرسیارەكەوە [دەسەڵاتی ئیسلامییەكان]، ئەناركییەكان نەك هەر دەسەڵاتی ئیسلامییەكان ڕەتدەكەنەوە، بەڵکو مافی دەسەڵاتداربوون بە خۆیان و بە كەسی دیكەش نادەن و دژایەتی هەموو دەسەڵاتێك دەكەن، چ دەسەڵاتی مزگەوت و كەنیسە و كلیسا و تێمپڵەكان بێت یا دەسەڵاتی پارلەمانتارەكان و فیلۆسۆفەكان بێت. چونكە دەسەڵاتی سەرووخەڵكی ھی ھەر كەس و لایەنێك بێت، ھەر خزمەت بە بەرژەوەندی چینێكی باڵادەستی ئابووریی و كۆمەڵایەتی دەكات و ئیسلامیش وەك مەزھەب، ئایدیۆلۆجیای سەروەری چینایەتەییە !

ئەگەر مەبەستیش لە كەمی بەكاربردنی واژەی ئیسلامی و “حیجاب” بێت، ئەوا هۆكارەكەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، كە ئەنارکییەکان دژی هەموو سەپاندنێکن بەسەر تاکەکەسدا و ئازادی تاك بە بنەمای ئازادی کۆمەڵگە دەزانن و ئازادی تاکیش تەنیا لە فڕێدانی سەرپۆشدا کورتناکەنەوە، بەڵکو فراوانتر و واوەتر لە تێڕانینی چەپەکان و دەوڵەتگەرا بەناو سۆشیالیستەکان، هەموو پرسێکی کۆمەڵایەتیی کۆمەڵگە بە ئازادی و ئازادبوونی تاکەوە دەبەستنەوە و کۆمەڵگەی ئازاد تەنیا لە ئازادی هەموو تاکەکاندا وێنادەکەن؛ ئازادی بەواتای سەربەخۆبوونی ئابووریی و ڕامیاریی و کولتووریی و کۆمەڵایەتیی تاك. ئەنارکییەکان قسە لە ڕەتكردنەوەی دەسەڵاتی چینایەتی دەكەن، كە هەم دەسەڵاتی ئیسلامییەكان و هەم دەسەڵاتی پارلەمانی دەستەبژێر و تەكنۆكراتەكان و هەم دەسەڵاتی پارتە پێشڕەوە كۆمونیستەكانیش دەگرێتەوە. ئاوا كە لە جیاتی دەستەواژەی فەرمانداریی [حكومەتی] “ناسیونالیستی” و “قەومی و “عەشیرەتی”، دەستەواژەی دەسەڵات و فەرمانداریی بۆجوازی بەكاردەبەن، هەر ئاواش لە جیاتی دەسەڵاتی ئیسلامییەكان، دەسەڵاتی بۆرجوازی و چینایەتی بەكاردەبەن.

جیاوازییەکە لەوەدایە، کە تۆ لە ڕوانگەیەکی چەپییەوە، ڕەتکردنەوەی دەسەڵات و فەرمانداریی و دەوڵەتی ئیسلامی و جێگرتنەوەی بە دەسەڵات و فەرمانداریی و دەوڵەتی پارتە چەپەکان بە سۆشیالیزم ببینیت، ئەمەش بەو سەرەنجامەت دەگەیێنێت، کە دروشمی نەهێشتن و قەدەخەکردنی سەرپۆش و جێگرتنەوەی فەرمانداریی ئیسلامی بە فەرمانداریی سێکیولاریستی، بە شۆڕش و گۆڕانی شۆڕشگێڕانە بزانیت. ئەمەش بۆخۆی ڕێگرێکی گەورەیە لەبەردەم دیتنی ئەو دیوی دروشمە بریقەدارەکان، کە فاشیستیبوونی سەپاندنی سەرپۆش و قەدەخەکردنی سەرپۆش و یەکیبوونی نێوەڕۆکی چینایەتی دەسەڵات و فەرمانداریی و دەوڵەتی ئایینی و سێکیولاریستییە و واوەتر لەوەش، ئەوەیە کە دەوڵەتی سێکیولایستی بریتییە لە یاساییکردن و دونیاییکردنی سێکوچکەی دەسەڵاتی (خوا – کەنیسە – پاشا)، نەك جیاکردنەوەی ئایین لە بەڕێوەبەرایەتی کۆمەڵگە، وەك ئەوەی چەپەکان پاگەندەی بۆ دەکەن.

ئه‌و ڕێكخراوانه‌ی كه‌ تۆ باسییان ده‌كه‌ی، چ زه‌مانه‌تێك هه‌یه‌ كه‌ به‌ ده‌ردی ئه‌وانه‌ی پێشتر نه‌چن؟

پرسیارێكی گەلێك دروست و هەردەم پێویست و بەجێیە، چونكە بەتەنیا جیاوازبوون بەناو و پاگەندەکردنی شتەکان، ناکاتە جیاوازی لە میكانیزمی کار و شێوازی ڕێكخستندا، بەڵكو ئامادەیی خۆهوشیاریی و خۆچالاکی و خۆێکخەریی ئەندامانی ئەو ڕێكخراوانە دەبێتە مسۆگەرگەری ئەوەی كە ئەو ڕێكخراوانە وەك ڕێكخراوە قوچكەییەكان، لەلایەن كەمایەتییەكی بەتوانا و دەستەمۆگەرەوە, دەستەمۆ و كۆنترڵنەكرێن. ئەمە بەواتای پێویستی پێداگرتن لەسەر ڕۆڵی چارەنووسسازانەی میکانیزمەکانی خۆڕێکخستن و شێوازی خۆچالاکی و خۆکارایی گشت ئەندامانی پێکهێنەری ڕێکخراوەکە دێت، بەوەی کە ڕێکخراوەکان لە جیاتی پشتبەستن بە بڕیاری سەرەوە و نێوەندیی کار، بەکۆ-هەڵسەنگاندن و بەکۆ-بڕیاردان و بەکۆ-جێبەجێکردن لە کۆبوونەوە گشتییەکاندا دەکەنە میکانیزمی بەرگرتن لە خۆسەپاندن و فەرماندان و زاڵبوونی دەستەبژێرە ڕامیارپیشەکان.

وەک دەزانین، هەموو ڕێکخستێکی ئایدیۆلۆجی و ڕامیاریی لەسەر ئەو بنەمایەی، کە هۆش/ تیئۆری بە هۆکار و دروستکەری بزووتنەوەکان دەبینێت، خۆبەخۆ پێویستی بە نێوەندگەرایی بۆ ڕێکخستن و کارکردن و بڕیاردان و جێبەجێکردنی کاروبارە پارتییەکانی هەیە، نێوەندگەراییەش پێویستی بە شوانە/ ڕابەر لە لووتکەدا هەیە و شوانەش پێویستی بە کۆمەڵە پاشڕەو و ملکەچێکی زمانلوس و فریودەر بۆ ڕاگرتنی خۆشباوەڕان هەیە. بە هەمان شێوەش ڕێکخراوە بەناو جەماوەرییە پاشکۆکانی دەوڵەت و پارت خۆبەخۆ کۆپیکردنەوەی هەمان پێکهاتەی قووچکەیی و ڕێکخستنی سەروخوار و پلەبەندیی کاروبارەکان و چالاکییەکان و بریارەکان دەبن، کە لە سەردەمی سەرهەڵدانی پارتی سۆشیالدێمۆکراتی ئاڵمانەوە تا سەردەمی بۆلشەڤیکەکان و تا ئەم سەردەمەی پارتە حیکمەتیستەکانی ئێران و عیراق، هەر هەوڵ و بزووتنەوە و ڕێکخراوێك، کە لەبەر نائامادەیی خۆهوشیاریی ئەندامان و خۆکارایی چالاکانی ڕەدووی پارتە ڕامیارەکانکەوتبێت، ئەوا هەنگاو بە هەنگاو لاوازبوون و دەستەمۆبوونی لەلایەن پارت و ڕێکخراوە ڕامیارییەکانەوە تەشەنەپێدراوە و دواجار وەك هەر شانەیەك یا کۆمیتەیەکی پارتیی دەستیبەسەرداگیراوە و وەك ئامراز بۆ بەدیهێنانی داخوازیی و حەزەکانی دەستەی سەروەرانی پارت [نووسینگەی ڕامیاریی، کۆمیتەی نێوەندی و کۆمیتەی ڕێکخستن و لێژنە خۆجێیەکانی پارت] بەکاربراوە و دەبرێن. لەم بارەوە نموونە زۆرن، هەر لە ساڵانی پەنجاکانی سەدەی ڕابوردووەوە لە سایەی زاڵبوونی ڕامیارییەکانی (حشع)دا تا دەهەی نەوەدی سەدەی ڕابوردوو لە سایەی زاڵىوونی ڕامیارییەکانی ڕەوتی کۆمونیزمی کارگەرییی، بینەری چەندین بزووتنەوەی جەماوەریی و کۆمەڵایەتی بووین، کە بە هۆی هەژموونی ئەو دوو ڕەوتەوە لەباربراون و خەسێندراون و دواجار لەتەك تێكشکانی خۆیان، ڕێکخراوە جەماوەرییەکانیشیان بەرەو تێكشکان بردوون.

ڕێکخراوەی خۆبەخۆیی جەماوەریی وەك سروشتیترین یەکێتی چینایەتی چین و توێژە پڕۆلیتێرەکان، هەردەم لە بەرامبەر هەوڵی دەستەمۆکارانەی پارتەکان و کەس و دەستەبژێرە ڕامیارەکاندا کاردانەوەیان نیشانداوە و یەکەمین هەنگاوی ئەو کاردانەوەیە ئەوە بووە، کە سەربەخۆیی چینایەتی خۆی لە هەژموونی دەسەڵات و ڕیفۆرمیزم بپارێزێت و هاوکات بە دەرککردنی ئامانج و پەیبردن بە هاندەرەکانی هەوڵی خۆتێهەڵقورتاندنی پارت و ڕێکخراوە ڕامیارییەکان لە خەباتی جەماوەرییدا بۆ بە ڕامیارییکردنی خەباتە ئابووریی و کۆمەڵایەتییەکەی، خەباتکاران و چالاکانی خۆهوشیاری ڕێکخراوە جەماوەرییەکان هەوڵی دابڕاندن و دەستکۆتاکردنی ڕامیاران و پارتەکانیان داوە.

هەڵبەتە لەبەرئەوەی کە دەستەمۆبوون و پاشکۆبوون و سازشکاریی تەنیا زەمینە یا هۆکاری دەرەکییان نەبووە، پرسەکە لێرەدا و بەم دوو بەرگرتنە کۆتایینەهاتووە، چونکە خودی تاکە ڕێکخراوەکانی نێو ئەو ڕێکخراوانە وەك هەر تاکێکی دیکە لە سیستەم و ڕێکخستنی پێکهاتە قووچکەییەکاندا پەروەردەبووە، ئەمە بۆ خۆی دروستکەری زەمینەی نێوخۆیییە بۆ سەرهەڵدانی هەمان ئاراستە و هەژموون. ئەم هۆکارە سەرنجی چالاکان و خەباتکارانی ڕێکخراوەکانی بۆ بەرگرتن بە هەژموونی دەسەڵات و پارتەکان لەو ڕێگەیەوە ڕاکێشاوە و ناچار بە بیرکردنەوە لە هەڵوەشاندنەوەی پێکهاتە قووچکەییەکان و هێنانەئارای میکانیزمگەلێکی ڕێگر لە دروستبوونەوەی پلەبەندی و پێگەی سەر و خوار و ڕێکخستنی قووچکەیی، کردووە. هەر ئەم پێداویستییە بووە، کە لە بەرامبەر پابەندییی ئایدیۆلۆجی و هێڵی ڕامیارییدا، لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەشی چینایەتی و داخوازییە ئابووریی و کۆمەڵایەتییەکان ڕێکخراوە سەربەخۆ جەماوەرییەکان پێکهێنراون و لە بەرامبەر کۆبوونەوەی داخراوی نوێنەران و سەرۆکانی ڕێکخراوەکاندا، کۆبوونەوەی گشتیی گشت ئەندامان، لە بەرامبەر ڕێکخستنی قووچکەیی سەرکردایەتی و نێوەندی و سەرۆکایەتیدا، ڕێکخستنی ئاسۆیی لك و بەش و کۆڕ و کۆمەڵەکان و یەکگرتنەوەیان لەسەر بنەمای بەشداریی هەمووانی و دەنگدانی گشتی لەسەر پرسەکان لە کۆبوونەوەی گشتیدا پێشنیاربووە.

ئەم بنەمایانە دانراوی هیچ کەسێك نین، بەڵکو بەرەنجامی ئەزموونگیریی خەباتی چینایەتیی چین و توێژە پڕۆلیتێرەکانن و ئەنارکیستەکانیش بە پێداگرتنەوە و پابەندیی لەسەر سەربەخۆیی خەباتی چینایەتی و ناسینی ئەو خەباتە بە تاقە سەنگەری شۆڕشی کۆمەڵایەتی چەوساوان، هەردەم پاگەندەی ئەم شێوازە لە ڕێکخستن [خۆڕێکخستنی چین و توێژە پڕۆلیتێرەکان دوور لە دەستتیورانی ڕامیاران و پارتەکان و دەسەڵات]، بەکاربردنی ئەو میکانیزمانە لە خەبات و چالاکیدا [بڕیاردان لەسەر پرسەکان و چارەسەر و داخوازییەکان لە کۆبوونەوە گشتییەکاندا]، پێداگریی لە خەباتی ڕاستەوخۆ [مانگرتن و خۆنیشاندان و بایکۆتکردن و دەستبەسەرداگرتنی کتوپڕ و نایاسایی] و نانێوەندییانە [ناسێنتراڵییانە] بڕیاردان و چالاکی هەر بەش و لکێکی ڕێکخراوەکە یا فێدراسیۆن و کۆنفێدراسیۆنی ڕێکخراوەکان بە پەیڕوکردنی ئەم بنەمایە “خۆجێی چالاکی بکە و سەرتاسەریی و جیهانی بیربکەرەوە” ..تد دەکەن و بەوە لە ئاراستەکانی دیکەی نێو بزووتنەوەی سۆشیالیستی جیادەکرێنەوە، بەتایبەت لە دەوڵەتگەرا و دەسەڵاتخوازە بەناو سۆشیاکیستەکان !

ئەمە ئەو بنەمایانەن، کە ئەنارکییەکان پێداگرییان لەسەر دەکەن و بە بنەمای کاری ئەنارکۆسەندیکالیستی ناسراون. ئەگەر سەرنجبدەین، دەبینین، ئەو شێوازی ڕێکخستن و چالاکییە جەماوەرییەی کە لەسەرەوەدا هاتووە، خۆبەخۆ لە هەناوی خۆیدا هەڵگری میکانیزمەکانی بەرگرتن لە سەرهەڵدانەوەی پێکهاتەی چینایەتی [قووچکەیی] و دزەکردن و تەشەکردنی ڕیفۆرمیزم و بیرۆکراسی و هەلپەرستی دەستەبژێرییانەی ڕامیارییە. هەروەها ڕێکخراوە جەماوەرییە سەربەخۆکان، تەنیا ئامرازی ئەنجامدانی چالاکی و دەربڕینی ناڕەزایەتی و بەدەستهێنانی داخوازییەکی کاتیی نین، بەپێچەوانەوە یەکێکی دیکە لە جیاوازییە هەرە بنەرەتییەکانیان، ئەوەیە کە فێرگەی پەروەردەکردنی مرۆڤی نوێ [مرۆڤی سۆشیالیستی ئازادیخواز]ن، واتە ئەو ڕێکخراوانە ئامانجیان لە چاکردنی ژیانی ڕۆژانە و هەلومەرجەکانی کار واوەتر دەڕوات و ئاراستەیەکی شۆڕشگێرانەیان هەیە.

هەڵبەتە مسۆگەریی پابەندمانەوەی ئەو ڕێکخراوە بە سەربەخۆیی و خەباتی شۆڕشگێڕانەوە، پێش ئەوەی کۆمەلێك بنەما و میکانیزم دابینی بکەن، بە خۆبیرکردنەوە و خۆڕێکخستن و خۆچالاکی و خۆبڕیاردان و خۆخەمخۆریی ئەندامانییەوە پەیوەستە.

ئایا ئێوه‌ ده‌سه‌ڵاتی شوراییتان ناوێت، ئیدی جیاوازیاتن له‌گه‌ڵ كۆمۆنیسته‌كان چییه‌؟

لێردا بەر لەوەی بێڵم نەخێر، پێویستە ئەوە بڵێم، کە بەداخەوە لە بەدەسەڵاتگەییشتنی بۆلشەڤیكەكان بەم لاوە، ئەو دەستەواژەیە و ئەو چەمكە شێوێنراوە و لەتەك دەسەڵاتی نێوەندیی پارتە كۆمونیستەكان و پێكهاتەی هیرارشیانەی دەسەڵاتەكەیان یەكسانكراوە، ئەمە لەكاتێكدا کە سۆڤیێتەكانی ڕوسیا و كۆمونەكانی پاریس بۆ ئامانجێكی دیكە لەدایكبوون و زادەی پێگە و کەتوارێکی دیکەی تەواو جیاواز لە پارتایەتی و ئامانجە ڕامیارییەکان بوون. بەداخەوە هەر هەوڵێك بۆ پاڕاستنی ئەو ئامانجە لە پاش ساڵی ١٩١٨ەوە سەركوتكراوە و دیارترینی ئەو هەوڵانە بۆ خۆبەڕێوەرایەتی سۆڤیێتی، یاخیبوونی شۆڕشگێرانی كرۆنشتات و مانگرتنی كرێكارانی پترۆگراد بوو لە ساڵی ١٩٢١دا، كە لەلایەن بۆلشەڤیكەكانەوە خەڵتانی خوێنكران.

ئەگەر مەبەستی ئێوەش خۆبەڕێوەرایەتی سۆڤیێتە ئازادەكان بێت لەسەر بنەمای یەكگرتنی فیدراتیڤانە لە ئاستێكی فراوانتردا، ئەوا هیچ جیاوازی لەتەك خۆبەڕێوەرایەتی هەروەزەییە ئازادەكانی ئەناركییەكاندا نابێت و نەك ئەنارکییەکان دژایەتی ناكەن، بەڵكو پارێزگاریشی لێدەكەن. بەڵام ئەوەی كە بۆلشەڤیكەكان بەناوی سۆڤێتەكانەوە كردیان، لای من هیچ جیاوازی لەتەك سۆشیالیزمەكەی پارتی بەعسی عەرەبی عیراق یا سوریە نەبووە و نییە. بە بەڵگەشەوە بێجگە لەوەی کە بنەمای ئابووریی و ڕێکخستنی کۆمەڵگە و پەیوەندییەکانی بەرهەمهێنان و شێوازی دابەشکردنی هەردووکیان هەر بە دارابوونی دەوڵەت و کرێگرتەیی چین و توێژە پرۆلیتێرەکان و جێگرتنەوەی دەسەڵاتداریی چینی بۆرجوازیی بووە لەلایەن پارتەوە، هەروەها وەك خۆم، کاتێك کە لەتەك کەسە بەتەمەنە ڕوسە کۆمونیستەکاندا قسەمکردووە و باسی سیستەمی ئابووریی و ڕۆڵێ دەوڵەت و شێوازی کار لە سایەی دەسەڵاتی بە‌‌عسدا کردووە، دەستبەچی گوتوویانە لەلای ئێمەش هەر ئاوابوو. من دەزانم ئەم ڕاستییە زۆر تاڵە و بۆ زۆڕێك لە کۆمونیستەکان بەتایبەت مارکسیست-لێنیستەکان بیستینی ئاساننییە و هەڵدەچن، بەڵام بەڵگە مێژوویییەکان دەیخەنەڕوو، کە لە ساڵی ١٩١٨ەوە کۆمیتەکانی کارخانە و سەندیکا کرێکارییە سەربەخۆکان و شوراکان کەنارەگیرکراون و باشترین نموونەش لە کاردانەوە و بەرەنگاریی سەرکوتکارییەکانی بۆلشەظیکەکان، مانگرتنەکانی کرێکارانی پترۆگراد و ڕاپەڕینەوەی شوراخوازەکانی کڕۆنشتات بوون، کە لەلایەن لەشکری سووری بۆلشەڤیکەکانەوە کۆمەڵکوژککران و لە زیندانەکان و ئوردووگەکانی کاری زۆرەمێکدا لەنێوبران.

هەڵبەتە گرفتەکە هەر لەوەدا نییە، کە بۆلشەڤیکەکان چی بوون و چییانکردووە، بەڵکو گرفتەکە لەوە واوەتر و گەورەترە، بەوەی هێشتا کەسانێك هەن، کە لەژێر دێوجامەی دەستەواژەی “دەسەڵاتی شورایی”، “حکومەتی کرێکاریی” و “دەوڵەتی سۆشیالیستیی”دا درێژە بە هەمان دژەشۆڕشییەك دەدەن، کە بۆلشەڤیکەکان لە ڕاپەڕینی ١٩١٧ و ڕووداوەکانی دواتردا گرتیانەبەر. ئەوەی کە ئامانجی بزووتنەوەی شورایی ١٩٠٥ تا ١٩٢١ بوو، دەسەڵات نەبوو بەناوی شوراکانەوە، رێکخستنی سێنترالیستییانەی کۆمەڵگە نەبوو بەناوی شوراکانەوە، بەڵکو “خۆبەڕێوەبەرایەتی شورایی” بوو لەلایەن شوراکانەوە و بەڕێوەبردنی هەر گوند و گەڕەك و شار و کارخانە و شوێنەکانی دیکە بوو لەلایەن شورای خۆیانەوە و یەکگرتنەوەی بەڕێوەبەرایەتییەکانی ئەو شورایانە بوو لە ئاستێكی سەرتاسەرییدا، دوور لە دەستتێوەردانی پارت و ڕامیاران، واتە کۆمەڵایەتییکردنەوەی بەڕێوەبردنی کۆمەڵگە. هەر ئەم بنەما و ئاسۆییە بوو، کە خەباتی هەرەوەزییەکانی ئۆکرانیا و مانگرتنەکانی کرێکارانی پترۆگراد و ڕاپەڕیوانی کڕۆنشتاتی پێکەوە گرێدەدایەوە. وەك دەبینیت، ئیدی جیاوازییەك لە نێوانیاندا لە ئارادا نییە، هەروەك چۆن لە سەرکوتکردن و کۆمەڵکوژکردنیشیاندا لەلایەن بۆلشەڤیکەکانەوە بە فەرمانی لێنین و ترۆتسکی، هیچ جیاوازییەك نەبوو و نەکرا، کرێکارانی مانگرتووی پترۆگراد و ڕاپەڕینەوەی شوراکانی کڕۆنشتات و بەرەنگاریی هەرەوەزییەکانی ئۆکرانیا وەکو یەك کرانە داردەستی دوژمن و وەکو یەك لەلایەن لەشکری سوورەوە درانە بەر دەستڕێژی گوللەی پارتی پێشڕەو و فەرماندارییەکەی [حکومەتەکەی] !

چەوساوانی کۆمەڵگە [چین و توێژە پڕۆلیتێرەکان] هەوڵی قوتکردنەوەی دەسەڵات و فەرمانداریی و دەوڵەت بەناوی خۆیانەوە نادەن، چونکە هەم ئامانجی خەبات و شۆڕشە کۆمەڵایەتییەکەیان لەنێوبردنی پێگەی ئابووریی و کۆمەڵایەتیی ژێردەستانەی خۆیانە وەك چینێکی کۆیلەکراو و هەم ئامانجیان کۆمەڵایەتییکردنەوەی بەرهەمهێنان و دابەشکردن و بەڕێوەبردنی کۆمەڵگەیە، واتە دابینکردنی یەکسانی دەسەڵات یا هەبوونی مافی بەشداری لە کاروبارە کۆمەلایەتییەکاندا بۆ هەموو دانیشتووان. وەها پرۆسێسێك پێویستی بە دەسەڵاتی سەرووخەڵکی، پێشڕەویی دەستەبژێڕی ڕامیار و پارتەکان، بە میراتبردنی فەرمانداریی و دەوڵەت لە بۆرجواکانەوە نییە، بەڵکو ڕێك بەپێچەوانەوە پێویستییان بە بەرەنگاریی هەر هەوڵێکە، کە دەخوازێت جێگەی بازاری ئازاد بە بازاری داخراو، دارایی تایبەت بە دارایی دەوڵەتی، فرەپارتیی بە تاکپارتیی، پارلەمان بە شورای نێوندیی پارت و ڕامیاران و تەکنۆکرات و بەڕێوەبەران، دیکتاتۆریی بۆرجوازیی بە دیکتاتۆریی پارتیی بەناوی پڕۆلیتاریاوە، بگرێتەوە !

لەبەرئەوە، ئەنارکیستەکان دژایەتی سەخت و بەردەوامی ئەو پاگەندە دەسەڵاتخواز و ڕامیارییانە دەکەن، کە بەناوی شورا و کۆمون و کۆمونیزمەوە دەخوازن کۆمەڵگەی چینایەتی لەسەر مۆدێلێکی دیکەی ڕێکخستنی چینایەتی ڕێکبخەنەوە، بۆ ئەو مەبەستە دژایەتی هەموو هەوڵێکی نێوندگەرایانە و هەموو ڕێکخستنێکی و قووچکەییانە دەکەن و ئەو دژایەتییە بە بەشێك لە خەبات دژی سیستەم و سەروەریی چێنایەتی دەزانن.

***********************************************************
بۆ خوێندنەوەی بەشی یەكەم، كرتە لەسەر ئەم بەستەرەی خوارەوە بكە
بەشی یەكەم : http://wp.me/ppHbY-HN
بەشی دووەم : http://wp.me/ppHbY-HY
بەشی سێیەم : http://wp.me/ppHbY-If
بەشی چوارەم: http://wp.me/ppHbY-IH
بەشی پێنجەم: http://wp.me/ppHbY-IN
بەشی شەشەم: http://wp.me/ppHbY-Jg

nojenkirdnewey Wellamekan

Eger pêmanwabêt, wellamekanî ême tewaw û dwa derkî mrovayetîn, ewa xerîkîn le xoman btêk sazdekeyn. Herweha eger pêmanwabêt, ew sîstemî rêkxistney komellge, ke ême xebatî bo dekeyn, dwayîn çawerrwanî û geşeyeke, ke mrovayetî pêydegat, ewa dîsanewe xerîkîn pûçgerayyekî dî le teputozî powçgerayyekanî dîke, çêdekeynewe. Soşyalîzm beheştêk nîye le asmanekanewe daygrîn û le perrawî efsanekanda bîdozînewe û modêrnîzey bkeyn, soşyalîzm xewnî mrovî zînduwe û be praktîkî şorrşigêrrane ketwarîy debêtewe û serkewtinîşî le kultûrbûyinda debêt, bebê ewe, le xeyallî goşegîrane û fentazî aydyalîstane bewlawetir nabêt.

Hejên

Beşî hewtem

Meseley hîcab û desellatî îslamîyekan, êwe kemtir qsey leser deken?

Serpoş û corekanî poşak, peywendîyan be hez û xwast û wîstî takekanewe heye, min kwêxay hîç kes nîm û mafî ewem nîye, ke be kes bllêm sert dapoşe ya serpoşeket frrêde, bellam katêk ke kesêk ya grupêk ya desellatêk byewêt beser kesêk ya beşêkî komellgeda poşînî poşak ya nepoşînî bsepînêt, wek her serkutgerîyekî dîkey serweran, sersextane djayetîydekem. Herweha min lew birrwayedam serpoşîn û nepoşîn natwanin binne pêwaney azadî û azadîxwazîy kesêk. Dekrêt jnêk çi be zor û ya be arezûy xoy serpoş leserî bpêçêt û radîkaltirîn azadîxwaz bêt, herwa boy heye jnêk çi be xwastî xoy û çi be zor xoy rûtibkatewe û koneperistrîn kes bêt. Lêreda dû nmûne bo selmandinî boçûnekem dehênmewe:

Yekem, jnanî yemen û mîsr û tunis û surye dekeme nmûne, ke le raperrînekanda beşdarîyan dekrid û motorî bzûtin û radîkallbûnî raperrînekan bûn. Eger sernicî druşmekanî jnanî beserpoşî yemen û pyawanî bêserpoşî ew wllate bdeyn, debînin radîkalîzm û amadeyî şorrşigêraney jnan zor le pyawan zyatir bû û bigre le jnanî bêserpoş şorrşigêrranetir leser şeqamekan bûn. Hellbete leberewe na, ke serpoşyan beserewe bû, bellku leberewey bezorî jnanî zehmetkêşî çîn û twêjekanî xwarewey komellge bûn. Bellam le beramberda jnanî xwêndwar û pledar, ke bêserpoşn, wek sruştî çîn û twêjekeyan parêzgar û dûreperêz û naderbest bûn. Lem barewe, birrwanakem wêney jnanî çadirpoşî yemen, ke çend rojêk berdem zîndanî paytextî ew wllateyan girtbû, taweku hawrregeze jurnalîstekeyan lew zîndaneda rizgarbken, be asanî le hoşî zorînemanda sirrdrabêtewe.

Duwem, eger xorrûtkirdnewe pêwerî azadîxwazîy buwaye, bew corey ke çepekan û hendêk le nasîwnalîstekan pagendey deken û wêney jnanî sfurî caran wek pêşkewtin be berawridî êstay komellge dexenerrû, debû jnanî sêksifroşxanekan azadîxwaztirîn û pêşirrwanî bzavî yeksanî û jin û pyaw buwayen, bellam bepêçewanewe le barey maf û azadî û xorrizgarîyewe, kemderkitrîn twêjî jnan pêkdehênin û xwartir lew aste temaşay xoyan deken, ke ayînyekan boyan dyarîkridûn. Eger jnanî serpoşpoşî ayîndar ta astî darayî pyawekey xoy kem bbînêt, ewa jnanî herdem rûtelley sêksifroşxane û rabwardingekanî dîke, ta astî kallabûnî her roje le bazarda kêbrrikêy xistnerrûy xoyan wek kallay xwazrawî pyawan û heracxane, xoyan kemtir temaşadeken û denwênin.

Leberewe, min her awa ke le birryarî sepandinî rûpoşda faşîzmî mezhebîyaney pyawan debînim, her awaş le birryarî qedexekirdnî rûpoşda, faşîzmî sêkîwlarîstekan debînim. Her dû bereke xerîkin le serûy wîst û azadî takewe birryardeden û heze mezhebîyekanyan giştgîrdekenewe, leberewe hîç cyawazîyek lenêwan sûkayetî demheraşêkî îslamîst be jnanî xonepoş û sûkayetî demheraşêkî nasîwnalîst û skîwlarîst be jnanî xopoş nîye û herdûkyan dû dîwî yek aydyay faşîstîn; birryardanî ramyaran le serûy wîstî takewe !

Le barey beşî duwemî pirsyarekewe [desellatî îslamîyekan], enarkîyekan nek her desellatî îslamîyekan retdekenewe, bellku mafî desellatdarbûn be xoyan û be kesî dîkeş naden û djayetî hemû desellatêk deken, çi desellatî mizgewt û kenîse û klîsa û têmpillekan bêt ya desellatî parlemantarekan û fîlosofekan bêt. Çunke desellatî serûxellkî hî her kes û layenêk bêt, her xizmet be berjewendî çînêkî balladestî abûrîy û komellayetî dekat û îslamîş wek mezheb, aydyolocyay serwerî çînayeteyye !

Eger mebestîş le kemî bekarbirdnî wajey îslamî û “hîcab” bêt, ewa hokarekey bo ewe degerrêtewe, ke enarkîyekan djî hemû sepandinêkin beser takekesda û azadî tak be bnemay azadî komellge dezanin û azadî takîş tenya le frrêdanî serpoşda kurtnakenewe, bellku frawantir û wawetir le têrranînî çepekan û dewlletgera benaw soşyalîstekan, hemû pirsêkî komellayetîy komellge be azadî û azadbûnî takewe debestnewe û komellgey azad tenya le azadî hemû takekanda wênadeken; azadî bewatay serbexobûnî abûrîy û ramyarîy û kultûrîy û komellayetîy tak. Enarkîyekan qse le retkirdnewey desellatî çînayetî deken, ke hem desellatî îslamîyekan û hem desellatî parlemanî destebjêr û teknokratekan û hem desellatî parte pêşrrewe komunîstekanîş degrêtewe. Awa ke le cyatî destewajey fermandarîy [hkumetî] “nasîwnalîstî” û “qewmî û “‘eşîretî”, destewajey desellat û fermandarîy bocwazî bekardeben, her awaş le cyatî desellatî îslamîyekan, desellatî borcwazî û çînayetî bekardeben.

Cyawazîyeke lewedaye, ke to le rwangeyekî çepîyewe, retkirdnewey desellat û fermandarîy û dewlletî îslamî û cêgirtnewey be desellat û fermandarîy û dewlletî parte çepekan be soşyalîzm bbînît, emeş bew serencamet degeyênêt, ke druşmî nehêştin û qedexekirdnî serpoş û cêgirtnewey fermandarîy îslamî be fermandarîy sêkîwlarîstî, be şorrş û gorranî şorrşigêrrane bzanît. Emeş boxoy rêgrêkî gewreye leberdem dîtnî ew dîwî druşme brîqedarekan, ke faşîstîbûnî sepandinî serpoş û qedexekirdnî serpoş û yekîbûnî nêwerrokî çînayetî desellat û fermandarîy û dewlletî ayînî û sêkîwlarîstîye û wawetir leweş, eweye ke dewlletî sêkîwlayistî brîtîye le yasayîkirdin û dunyayîkirdnî sêkuçkey desellatî (xwa – kenîse – paşa), nek cyakirdnewey ayîn le berrêweberayetî komellge, wek ewey çepekan pagendey bo deken.

Ew rêkixrawaney ke to basîyan dekey, çi zemanetêk heye ke be derdî ewaney pêştir neçin?

Pirsyarêkî gelêk drust û herdem pêwîst û becêye, çunke betenya cyawazbûn benaw û pagendekirdnî ştekan, nakate cyawazî le mîkanîzmî kar û şêwazî rêkxistinda, bellku amadeyî xohuşyarîy û xoçalakî û xoêkxerîy endamanî ew rêkixrawane debête msogergerî ewey ke ew rêkixrawane wek rêkixrawe quçkeyyekan, lelayen kemayetîyekî betwana û destemogerewe, destemo û kontrillnekrên. Eme bewatay pêwîstî pêdagirtin leser rollî çarenûssazaney mîkanîzmekanî xorrêkxistin û şêwazî xoçalakî û xokarayî gişt endamanî pêkhênerî rêkixraweke dêt, bewey ke rêkixrawekan le cyatî piştbestin be birryarî serewe û nêwendîy kar, beko-hellsengandin û beko-birryardan û beko-cêbecêkirdin le kobûnewe giştîyekanda dekene mîkanîzmî bergirtin le xosepandin û fermandan û zallbûnî destebjêre ramyarpîşekan.

wek dezanîn, hemû rêkxistêkî aydyolocî û ramyarîy leser ew bnemayey, ke hoş/ tîorî be hokar û drustkerî bzûtnewekan debînêt, xobexo pêwîstî be nêwendgerayî bo rêkxistin û karkirdin û birryardan û cêbecêkirdnî karubare partîyekanî heye, nêwendgerayyeş pêwîstî be şwane/ raber le lûtkeda heye û şwaneş pêwîstî be komelle paşrrew û milkeçêkî zmanlus û frîwder bo ragirtnî xoşbawerran heye. Be heman şêweş rêkixrawe benaw cemawerîye paşkokanî dewllet û part xobexo kopîkirdnewey heman pêkhatey qûçkeyî û rêkxistinî seruxwar û plebendîy karubarekan û çalakîyekan û biryarekan debin, ke le serdemî serhelldanî partî soşyaldêmokratî allmanewe ta serdemî bolşevîkekan û ta em serdemey parte hîkmetîstekanî êran û ‘îraq, her hewll û bzûtnewe û rêkixrawêk, ke leber naamadeyî xohuşyarîy endaman û xokarayî çalakanî redûy parte ramyarekankewtibêt, ewa hengaw be hengaw lawazbûn û destemobûnî lelayen part û rêkixrawe ramyarîyekanewe teşenepêdrawe û dwacar wek her şaneyek ya komîteyekî partîy destîbeserdagîrawe û wek amraz bo bedîhênanî daxwazîy û hezekanî destey serweranî part [nûsîngey ramyarîy, komîtey nêwendî û komîtey rêkxistin û lêjne xocêyekanî part] bekarbrawe û debrên. Lem barewe nmûne zorn, her le sallanî pencakanî sedey raburduwewe le sayey zallbûnî ramyarîyekanî (hiş’)da ta dehey newedî sedey raburdû le sayey zallîwunî ramyarîyekanî rewtî komunîzmî kargerîyî, bînerî çendîn bzûtnewey cemawerîy û komellayetî bûyn, ke be hoy hejmûnî ew dû rewtewe lebarbrawn û xesêndrawn û dwacar letek têkişkanî xoyan, rêkixrawe cemawerîyekanîşyan berew têkişkan birdûn.

Rêkixrawey xobexoyî cemawerîy wek sruştîtrîn yekêtî çînayetî çîn û twêje prrolîtêrekan, herdem le beramber hewllî destemokaraney partekan û kes û destebjêre ramyarekanda kardaneweyan nîşandawe û yekemîn hengawî ew kardaneweye ewe buwe, ke serbexoyî çînayetî xoy le hejmûnî desellat û rîformîzm bparêzêt û hawkat be derkkirdnî amanc û peybirdin be handerekanî hewllî xotêhellqurtandinî part û rêkixrawe ramyarîyekan le xebatî cemawerîyda bo be ramyarîykirdnî xebate abûrîy û komellayetîyekey, xebatkaran û çalakanî xohuşyarî rêkixrawe cemawerîyekan hewllî dabrrandin û destkotakirdnî ramyaran û partekanyan dawe.

Hellbete leberewey ke destemobûn û paşkobûn û sazişkarîy tenya zemîne ya hokarî derekîyan nebuwe, pirseke lêreda û bem dû bergirtne kotayînehatuwe, çunke xudî take rêkixrawekanî nêw ew rêkixrawane wek her takêkî dîke le sîstem û rêkxistinî pêkhate qûçkeyyekanda perwerdebuwe, eme bo xoy drustkerî zemîney nêwxoyîye bo serhelldanî heman araste û hejmûn. Em hokare sernicî çalakan û xebatkaranî rêkixrawekanî bo bergirtin be hejmûnî desellat û partekan lew rêgeyewe rakêşawe û naçar be bîrkirdnewe le hellweşandnewey pêkhate qûçkeyyekan û hênanearay mîkanîzimgelêkî rêgir le drustibûnewey plebendî û pêgey ser û xwar û rêkxistinî qûçkeyî, kirduwe. Her em pêdawîstîye buwe, ke le beramber pabendîyî aydyolocî û hêllî ramyarîyda, leser bnemay berjewendî hawbeşî çînayetî û daxwazîye abûrîy û komellayetîyekan rêkixrawe serbexo cemawerîyekan pêkhênrawn û le beramber kobûnewey daxrawî nwêneran û serokanî rêkixrawekanda, kobûnewey giştîy gişt endaman, le beramber rêkxistinî qûçkeyî serkirdayetî û nêwendî û serokayetîda, rêkxistinî asoyî lik û beş û korr û komellekan û yekgirtneweyan leser bnemay beşdarîy hemuwanî û dengdanî giştî leser pirsekan le kobûnewey giştîda pêşnyarbuwe.

Em bnemayane danrawî hîç kesêk nîn, bellku berencamî ezmûngîrîy xebatî çînayetîy çîn û twêje prrolîtêrekanin û enarkîstekanîş be pêdagirtnewe û pabendîy leser serbexoyî xebatî çînayetî û nasînî ew xebate be taqe sengerî şorrşî komellayetî çewsawan, herdem pagendey em şêwaze le rêkxistin [xorrêkxistinî çîn û twêje prrolîtêrekan dûr le destitîwranî ramyaran û partekan û desellat], bekarbirdnî ew mîkanîzmane le xebat û çalakîda [birryardan leser pirsekan û çareser û daxwazîyekan le kobûnewe giştîyekanda], pêdagrîy le xebatî rastewxo [mangirtin û xonîşandan û baykotkirdin û destbeserdagirtnî ktupirr û nayasayî] û nanêwendîyane [nasêntrallîyane] birryardan û çalakî her beş û lkêkî rêkixraweke ya fêdrasyon û konfêdrasyonî rêkixrawekan be peyrrukirdnî em bnemaye “xocêy çalakî bke û sertaserîy û cîhanî bîrbkerewe” ..tid deken û bewe le arastekanî dîkey nêw bzûtnewey soşyalîstî cyadekrênewe, betaybet le dewlletgera û desellatixwaze benaw soşyakîstekan !

Eme ew bnemayanen, ke enarkîyekan pêdagrîyan leser deken û be bnemay karî enarkosendîkalîstî nasrawn. Eger serincibdeyn, debînîn, ew şêwazî rêkxistin û çalakîye cemawerîyey ke lesereweda hatuwe, xobexo le henawî xoyda hellgirî mîkanîzmekanî bergirtin le serhelldanewey pêkhatey çînayetî [qûçkeyî] û dzekirdin û teşekirdnî rîformîzm û bîrokrasî û helpersitî destebjêrîyaney ramyarîye. Herweha rêkixrawe cemawerîye serbexokan, tenya amrazî encamdanî çalakî û derbrrînî narrezayetî û bedestihênanî daxwazîyekî katîy nîn, bepêçewanewe yekêkî dîke le cyawazîye here bneretîyekanyan, eweye ke fêrgey perwerdekirdnî mrovî nwê [mrovî soşyalîstî azadîxwaz]n, wate ew rêkixrawane amancyan le çakirdnî jyanî rojane û helumercekanî kar wawetir derrwat û arasteyekî şorrşigêraneyan heye.

Hellbete msogerîy pabendmanewey ew rêkixrawe be serbexoyî û xebatî şorrşigêrranewe, pêş ewey komelêk bnema û mîkanîzm dabînî bken, be xobîrkirdnewe û xorrêkxistin û xoçalakî û xobirryardan û xoxemxorîy endamanîyewe peyweste.

Aya êwe desellatî şurayîtan nawêt, îdî cyawazyatin legell komonîstekan çîye?

Lêrda ber lewey bêllm nexêr, pêwîste ewe bllêm, ke bedaxewe le bedesellatgeyîştinî bolşevîkekan bem lawe, ew destewajeye û ew çemke şêwênrawe û letek desellatî nêwendîy parte komunîstekan û pêkhatey hîrarşyaney desellatekeyan yeksankrawe, eme lekatêkda ke sovyêtekanî rusya û komunekanî parîs bo amancêkî dîke ledaykbûn û zadey pêge û ketwarêkî dîkey tewaw cyawaz le partayetî û amance ramyarîyekan bûn. Bedaxewe her hewllêk bo parrastinî ew amance le paş sallî 1918ewe serkutkrawe û dyartirînî ew hewllane bo xoberrêwerayetî sovyêtî, yaxîbûnî şorrşigêranî kroniştat û mangirtnî krêkaranî pitrograd bû le sallî 1921da, ke lelayen bolşevîkekanewe xelltanî xwênkran.

Eger mebestî êweş xoberrêwerayetî sovyête azadekan bêt leser bnemay yekgirtnî fîdratîvane le astêkî frawantirda, ewa hîç cyawazî letek xoberrêwerayetî herwezeyye azadekanî enarkîyekanda nabêt û nek enarkîyekan djayetî naken, bellku parêzgarîşî lêdeken. Bellam ewey ke bolşevîkekan benawî sovêtekanewe kirdyan, lay min hîç cyawazî letek soşyalîzmekey partî be’sî ‘erebî ‘îraq ya surye nebuwe û nîye. Be bellgeşewe bêcge lewey ke bnemay abûrîy û rêkxistinî komellge û peywendîyekanî berhemhênan û şêwazî dabeşkirdnî herdûkyan her be darabûnî dewllet û krêgirteyî çîn û twêje prolîtêrekan û cêgirtnewey desellatdarîy çînî borcwazîy buwe lelayen partewe, herweha wek xom, katêk ke letek kese betemene ruse komunîstekanda qsemkirduwe û basî sîstemî abûrîy û rollê dewllet û şêwazî kar le sayey desellatî be’sda kirduwe, destbeçî gutûyane lelay êmeş her awabû. Min dezanim em rastîye zor talle û bo zorrêk le komunîstekan betaybet markisîst-lênîstekan bîstînî asannîye û helldeçin, bellam bellge mêjûîyyekan deyxenerrû, ke le sallî 1918ewe komîtekanî karxane û sendîka krêkarîye serbexokan û şurakan kenaregîrkrawn û baştirîn nmûneş le kardanewe û berengarîy serkutkarîyekanî bolşevîkekan, mangirtnekanî krêkaranî pitrograd û raperrînewey şuraxwazekanî krroniştat bûn, ke lelayen leşkirî sûrî bolşevîkekanewe komellkujkikran û le zîndanekan û urdûgekanî karî zoremêkda lenêwbran.

Hellbete grifteke her leweda nîye, ke bolşevîkekan çî bûn û çîyankirduwe, bellku grifteke lewe wawetir û gewretre, bewey hêşta kesanêk hen, ke lejêr dêwcamey destewajey “desellatî şurayî”, “hkumetî krêkarîy” û “dewlletî soşyalîstîy”da drêje be heman djeşorrşîyek deden, ke bolşevîkekan le raperrînî 1917 û rûdawekanî dwatirda girtyaneber. Ewey ke amancî bzûtnewey şurayî 1905 ta 1921 bû, desellat nebû benawî şurakanewe, rêkxistinî sêntralîstîyaney komellge nebû benawî şurakanewe, bellku “xoberrêweberayetî şurayî” bû lelayen şurakanewe û berrêwebirdnî her gund û gerrek û şar û karxane û şwênekanî dîke bû lelayen şuray xoyanewe û yekgirtnewey berrêweberayetîyekanî ew şurayane bû le astêkî sertaserîyda, dûr le destitêwerdanî part û ramyaran, wate komellayetîykirdnewey berrêwebirdnî komellge. Her em bnema û asoyye bû, ke xebatî herewezîyekanî okranya û mangirtnekanî krêkaranî pitrograd û raperrîwanî krroniştatî pêkewe grêdedayewe. Wek debînît, îdî cyawazîyek le nêwanyanda le arada nîye, herwek çon le serkutkirdin û komellkujkirdnîşyanda lelayen bolşevîkekanewe be fermanî lênîn û trotsikî, hîç cyawazîyek nebû û nekra, krêkaranî mangirtûy pitrograd û raperrînewey şurakanî krroniştat û berengarîy herewezîyekanî okranya weku yek krane dardestî dujmin û weku yek lelayen leşkirî sûrewe drane ber destrrêjî gulley partî pêşrrew û fermandarîyekey [hkumetekey] !

Çewsawanî komellge [çîn û twêje prrolîtêrekan] hewllî qutkirdnewey desellat û fermandarîy û dewllet benawî xoyanewe naden, çunke hem amancî xebat û şorrşe komellayetîyekeyan lenêwbirdnî pêgey abûrîy û komellayetîy jêrdestaney xoyane wek çînêkî koylekraw û hem amancyan komellayetîykirdnewey berhemhênan û dabeşkirdin û berrêwebirdnî komellgeye, wate dabînkirdnî yeksanî desellat ya hebûnî mafî beşdarî le karubare komelayetîyekanda bo hemû danîştuwan. Weha prosêsêk pêwîstî be desellatî serûxellkî, pêşrrewîy destebjêrrî ramyar û partekan, be mîratbirdnî fermandarîy û dewllet le borcwakanewe nîye, bellku rêk bepêçewanewe pêwîstîyan be berengarîy her hewllêke, ke dexwazêt cêgey bazarî azad be bazarî daxraw, darayî taybet be darayî dewlletî, frepartîy be takpartîy, parleman be şuray nêwnidîy part û ramyaran û teknokrat û berrêweberan, dîktatorîy borcwazîy be dîktatorîy partîy benawî prrolîtaryawe, bigrêtewe !

Leberewe, enarkîstekan djayetî sext û berdewamî ew pagende desellatixwaz û ramyarîyane deken, ke benawî şura û komun û komunîzmewe dexwazn komellgey çînayetî leser modêlêkî dîkey rêkxistinî çînayetî rêkbxenewe, bo ew mebeste djayetî hemû hewllêkî nêwindgerayane û hemû rêkxistinêkî û qûçkeyyane deken û ew djayetîye be beşêk le xebat djî sîstem û serwerîy çênayetî dezanin.

***********************************************************

Bo xwêndnewey beşî yekem, kirte leser em besterey xwarewe bke

Beşî yekem : http://wp.me/ppHbY-HN

Beşî duwem : http://wp.me/ppHbY-HY

Beşî sêyem : http://wp.me/ppHbY-If

Beşî çwarem: http://wp.me/ppHbY-IH

Beşî pêncem:http://wp.me/ppHbY-IK

Beşî şeşem: http://wp.me/ppHbY-Jb

بەڕێز ئەنوەر نەجمەدین : وەڵام بە من یا وەڵام بە پارادۆکسەکان خۆت ؟

هەژێن
٣٠ی ئازاری ٢٠١٤

پێشەکی، خوێنەری هێژا، تکادەکەم بۆ ئەوەی وەڵامەکەی من تووشی پێشداوەری و بەلاڕێدابردنت نەکات، تکایە سەرەتا وەڵامەکەی بەڕێز (ئەنوەر نەجمەدین) بۆ من، بخوێنەرەوە و ئەوسا هەوڵی خوێندنەوەی وەڵامەکەی من بۆ ئەو بدە. بۆ ئەو مەبەستە، هەم لینکی وەڵامەکەی ئەو و هەم دەقی وەڵامەکەی ئەو لە خوارەوە دادەنێمەوە. *

 

کاتێك کە خوێنەر تایتڵی وەڵامەکەی ئەو بەڕێزە دەخوێنێتەوە، لە یەکەم سەرنجدا یا لە چەند چرکەی یەکەمی پەیوەندیگرتن لەتەك بابەتەکەدا، ئەو پرسیارەی لەلا دروستدەبێت، کە ئاخۆ من “هەژێن” لەبارەی “ژن”ەوە چی نووسیبێت ؟

چونکە خودی خۆم وەك خوێنەریك، لە یەکەم چرکەی بەرچاوکەوتنی وەڵامەکەی ئەودا، ئەو پرسیارەم لە کن دروستبوو، ئاخۆ من لە کوێدا و چیم نووسیبێت؟

پاشان کە خوێنەر سێ پەرەگرافەکەی دیکەی بەڕێزی دەخوێنێتەوە، ئەو سەرنجەی لە کن دەروستدەبێت، کە من “هەژێن” ڕەتکەرەوەی گۆڕانی تاك و کۆڵگە’م !

بە بۆچوونی من، یەکێك لە سەرەتاییترین بنەماکانی ڕەخنەگرتن و ئێتیکی نووسین ئەوەیە، کە لە دەق و بۆچوونی ڕەخنەلێگیراو، نموونە بهێنیتەوە و بیخەیتە بەرچاوی خوێنەر، ئەگەرنا دەچێتە خانەی پاگەندەی بێبنەمای پارتایەتی و پاگەندەی بازاریی !

من چی دەڵێم و (ئەنوەر نەجمەدین) چی گوتووە ؟

من گوتوومە و دەیڵێمەوە، کە گۆڕان و بزووتن و پێشکەوتن و وەرچەرخانی تاك، بنەما و دروستکەری هەر گۆڕان و بزووتن و پێشکەوتن و وەرچەرخانێکی کۆمەڵگەیە و دروستیدەکات، هەڵبەتە بە یەکگرتنی خودگۆڕانەکان لەسەر بنەمای کۆمەڵایەتییبوونی تاك. هەر وەك چۆن وەگەڕکەوتنی ئۆتۆمەبێلێك لە کارکردنی پارچە پێکهێنەرەکانی دێتەبوون و دواجار کۆی وەگەڕکەوتنی هەموو پارچەکان، ئۆتۆمەبێلەکە دەبزوێنێت. هەر وەك هیچ ئۆتۆمەبێڵێك بەبێ پاڕچە و پارچیلەکانی نە بوونی هەیە و نە دەتوانێت واتای ئۆتۆمەبێڵ بدات و نە دەشبزوێت، کۆمەڵگەش هەر ئاوا لە تاكەکانی پێکدێت و میکانیزمەکانی گۆڕانی بریتین لە کارکرد و ویست و ئارەوزوو و ئاراستەکردنەکانی تاکەکان. مێژووش بێجگە لە کارکرد و ململانێ و تێکۆشانی تاکەکان، هیچ شتێکی دیکە نییە و لە دەرەوەی ئەوانەوە بوونی نییە. گۆڕانی ئابووریش هەر بەرەنجامی کارکردی تاکەکانە و هەرچی یاسامەندی ئابووری و مێژوویی هەیە، تەنیا دانراو و داهێنراوی تاکەکانە و لە دەرەوەی ئەوە، هیچی دیکە نییە !

ئەنوەر نەجمەدین، وەك لە مشتومڕی چەند هەفتە و مانگی پیشووماندا نیشانیداوە، تێڕوانینێکی دیتێرمینیستی [گۆڕان و گەشە و پێشکەوتنی کۆمەڵگە لە دەرەوەی بڕیار و کارکردی تاکەکان] بۆ گۆڕان و گەشە و گەییشتن بە سۆشیالیزم هەیە و یاسامەندی ئابووری و مێژوویی کردووەتە خوا و جێگەی جادووی هێزی خوایی ئایینەکانی پێگرتووەتەوە.

ئەو لە پەرەگرافی یەکەمدا بەپێچەوانەی خواستی خۆی، کە ویستوویەتی لەژێر ناو و ناتۆرەی نوێ [گۆڕانی لیبڕاڵانە]، گۆڕانەکان ڕەتبکاتەوە، ئەوەی سەلماندووە، کە من و هەزارانی پێش من پێداگری لەسەر دەکەین، ئەویش کارایی تاکە لەسەر یاساکان و ئایینەکان و دەسەڵاتەکان، واتە گۆڕانی کۆمەڵگە بە تێکۆشانی تاك، بە گۆڕانی تاك وەك یەکەی پێکهێنەری کۆمەڵگە، مەیسەردەبێت.

بەڵێ هەر ئەو کلیسایەی کە ژنانی لەسەر جادووگەری دەسووتاند، ئەو وڵات و دەوڵەتانەی کە ژنان و پیاوانی هاوسێکسگەرایان دەکوشت و سەرکوتدەکرد، لەژێر فشاری پەرەسەندنی خەباتی نەپساوەی تاکەکاندا ناچار بە گۆڕینی یاسا کلیسایی و دەوڵەتییەکانیان بوون، گۆڕانی کۆمەڵگەش بەو ئاراستەیە، هەر ویست [ئیرادە] و تێکۆشان و کۆڵنەدانی تاکە هاوسێکسگەراکان بووە، هەروەها هیچ گۆڕان و ڕیفۆرمکردنێکیش لە بەرژەوەندی کۆمەڵگە، بەبێ تێکۆشانی یەکگرتووانەی تاکەکان نەهاتووەتە بوون و ڕووشنادات و بەرئەنجامی دڵسۆزیی و بەخشندەیی سەروەران نەبووە و نییە و ناشبێتت !

شتێکی دیکە، کە نووسەر نەیتوانیوە بەسەریدا زاڵىێت، ئەوەیە کە ئازادی پیاوان و ژنانی هاوسێکسگەرا ناپەسەند دەبینێت و دەیەوێت لەژێر پەردەی ڕەتکردنەوە و دژایەتی لیبرالیزمدا هەم ڕەتیبکاتەوە و هەم ئاوا نیشانبدات، کە ئەوە ئارەزوومەندی و ویستی تاکەکان نییە، کە ئەو ئازادییەی بەسەر دەسەڵاتداران کلیسادا سەپاندووە، بەڵکو پیلان و ڕەوتی لیبرالیزەکردنی کۆمەڵگەیە لەلایەن لیبراڵەکانەوە و کۆمەڵگەکانی دیکەش دەگرێتەوە. وەك ئەوەی کە لە کۆمەڵگەکانی دیکەدا نێربازیی پیاوان و مێبازیی ژنان بوونی نەبووبێت و نەبێت و دیاردە و هاوردەی جیهانگیریی لیبرالیزم بێت و ستەمی کولتووریی و کۆمەڵایەتی و ڕامیاریی لە مرۆڤە هاوسێکسگەراکان لە سعودیە و کۆمەڵگەکەی نووسەردا بوونی نەبووبێت و نەبێت !

هەروەها نە من و نە هیچ هاوبیرێکی من، نەیگوتووە، کە گۆڕانی تاك و کۆمەڵگە بەردەوام نییە و بوونی نییە و وەستاوە. ئەو لە دژایەتی ئازادی هاوسیکسگەراییدا ناوەستێت و گۆڕانیش بە نیگەتیڤ دەخوێنێتەوە و هاوتای لیبراڵبوون و دێمۆکراسی ** دەکات. دیسانەوە دەیڵێمەوە، کە لە تێڕوانینی مندا هەموو ڕەوتەکان جیهانین، تەنانەت ئەگەر چی خەریکی نەتەوەپەرستی و دژەکۆچەربوون و سووکایەتیکردن بە کولتوورەکانی دیکەش بن، نیئۆنازیزم بزووتنەوەیەکی تایبەت بە ئاڵمانیا نییە و لە لینینگراد و هەرێمەکەی کوردستانیشدا لایەنگرانی یا لاوانی هیتلەر لە خۆڕێکخستندان.

بە بۆچوونی من، ئەگەر مرۆڤایەتی توانانی گەییشتنی بە کۆمەڵگەی ئازاد و یەکسان و دادپەروەر نەبێت و لەنێوان دێمۆکراسی پارلەمانی و دیکتاتۆری سووردا، لە نێوان فاشیزمی سپی و فاشیزمی سووردا، تەنیا هەڵبژێرێکی دیکەی نەبێت، ئەوا دێمۆکراسی پارلەمانی و لیبرالیزم زۆر لە دیکتاتۆریی پارتە کۆمونیستەکان باشترە، چونکە بەلایەنی کەمەوە کرێکاران لە دەرەوەی پارت و ڕێکخراوە پاشکۆکانی ئەواندا مافی خۆڕێکخراوبوونیان هەیە و دەتوانن مانبگرن و بایکۆتی دەنگدانەکان بکەن و ئەندامی پارتی دەسەڵاتدار نەبن، بەبێ ئەوەی کۆپونی مانگانەیان ببڕدڕێت یا لەسەر کارەکەیان دەربکرێن یا بخڕینە سیاچالەکانەوە !

لە وەڵامی دوا پەرەگرافیدا، من بۆچوونەکەی ئەو [ئەنوەر نەجمەدین] تەواو مەزهەبی و ئاسمانیی دەبینم، هەروا کە موسوڵمانان دەڵێن قورئان لە ١٤٠٠ ساڵ پیشتر وەڵامی پرسەکانی ئەم ڕۆژگارە و دوا ڕۆژگاریشی داوەتەوە و مرۆڤایەتی بیەوێت و نەیەوێت هەر بەو جۆرە دەبێت، کە لە “تابلۆی دانراو و پارێزراودا” بۆی دیاریکراوە، ئەنوەر نەجمەدین’یش پێیوایە گۆڕانی تاك لە هەموو قوژبنێکی ئەم جیهانەدا یەك شێوە و ئاراستە و ئاست و خێرایی لەخۆدەگرێت، کارایی پێکهاتە کۆمەڵایەتیی و ڕامیاریی و ئابوورییەکان ڕۆڵیان نییە و تاکەکان ڕۆبۆتی پرۆگرامکراون و لە سەرتاسەری جیهاندا بە یەك کۆد و فەرمان دەجوڵێنەوە.

هەڵبەتە، من چەند جارێك سەرنجی ئەم کەچبینین و لنگاوقوچبینینە دیتێرمینیستییەی ئەنوەر نەجمەدین’م داوە، بەڵام داخەکەم، لەوە دەچێت وەڵامەکانی من لەلای ئەو دەرنەکەون یا نەیانخوێنێتەوە.

بە پێچەوانەی دەرك و پێگەییشتنی ئەوەوە، ئەوانەی وەك من بیردەکەنەوە، پارت و ڕێکخراوی ڕامیارییان نییە، تا وەك پێشڕەو داوا لە خەلك بکەن، کە خۆیان بگۆڕن، بەڵکو خەریکی خۆگۆڕینی خۆیانن و ئەگەر جارێکی دیکە هەوڵبدات گوتەکەی تۆلستۆی وەك خۆی، نەك لنگاوقوچ [بەو جۆرەی کە خۆی ئارەزوودەکات] بخوێنێتەوە، ئەوا دەبینێت، کە مەبەستی تۆلستۆی ئەوەیە، لەجیاتی داواکردن لە خەڵك و چاوەروانیکردنی گۆڕانی دەوروبەرمان لەلایەن هێزێکی نادیارەوە، پێویستە هەر کەس خەریکی خۆگۆڕینی خۆیبێت و بەو جۆرە لە خۆگۆڕینی هەموواندا گۆڕانی کۆمەڵگە دروستدەبێت. بۆ نموونە ئەگەر هەمووان بە مەبەستی پاراستنی ژینگە و پاکیی هەوا، واز لە ئۆتۆمەبیلی کەسیی بهێنن، ئەوا گۆڕان ڕوودەدات، بەڵام ئەگەر هەر کەس چاوەڕێی ئەوی دیکە بکات، یا چاوەڕێی گۆڕانی خۆبەخۆیی کۆمەڵگە لە دەرەوەی ویست و کارکردی تاکەکانەوە بکات، ئەوا ڕوودانی ئەو گۆڕانە ئارەزووکراوە، لە ئارەزووی گەییشتنی مرۆڤ بە بەهەشتی ئاسمانەکان، ناکەتوارییترە !

بە کورتی، من لەوە تێدەگەم و دەرکیشیدەکەم، کە ئەنوەر نەجمەدین’یش وەك هەر ڕامیارێکی دیکە، خەونی ڕابەربوون و دەرکەوتنی لە پێش کۆمەڵەوە هەیە و لەبەرئەوە گۆڕانی تاك، گۆڕانی خۆکردانە لە بنەوەی کۆمەڵەوە، خۆهوشیاریی ژێردەستان و خۆکارابوونیان ڕەتدەکاتەوە، چونکە بازاری سەرمایەگوزارانی ڕامیار بۆ گەییشتن بەدەسەڵاتی ڕامیاریی و دیکتەی ڕابەران مایەپووچدەکاتەوە، هەر لەبەرئەوەیە، کە جەنگێکی هیستێریانەی *** دژی بیریارانی وەكو لیئۆ تۆلستۆی و ماکس شتینەر و لایەنگرانی دێمۆکراسی ڕاسستەوخۆ بەرپاکردووە.

بە بۆچوونی، من ئەوەی ئەزموونەکانی خەباتی چینایەتی و کۆمەڵگە سەلماندوویەتی، ئەوەیە کە تا ئێستا لە سێ میکانیزم و شێواز زیاتر بۆ ڕێکخستنی بەڕێوەبەرایەتی کۆمەڵگە دەرنەکەوتووە و ئەزمووننەکراوە؛

یەکەم، دێمۆکراسی ڕاستوخۆ [یۆنانی کۆن، کۆمونەی پاریس، ئۆکرانیا ١٩١٧- ١٩٢١، کرۆنشتات ئازاری ١٩٢١، ئیسپانیا ١٩٣٦-١٩٣٩] ….

دووەم، دێمۆکراسی پارلەمانی لە پاش تێكشکاندنی کۆمەڵگە ئازادەکان لەلایەن ئیمپراتۆرەکانەوە، لەم سەر تا ئەو سەری دونیا بەتایبەت لە دوو سەدەی ڕابوردوودا، …

سێیەم، دیکتاتۆری پارتە کۆمونیستەکان [ دەوڵەتەکانی بلۆکی ڕوسی جاران، چین و کوبا ] ، … دیکتاتۆریی جەنەڕاڵە پاشکۆکانی دێمۆکراسی پارلەمانی [ کودەتا سەربازییەکانی ئەفەریکا، ئەمەریکای لاتین و ئاسیا].

ئیدی کێ، کامەیان پەسەنددەکات، ئەوەیان پەیوەندی بە بەرژەوەندی و ئارەزوو و پێگەی چینایەتی و کۆمەڵایەتیی خۆیەوە هەیە، ئەوی خەونی دەسەڵات و ڕابەربوون و پاگەندەی خەڵك-ڕزگارکردنی هەبێت، ناچارە بیر لە شۆڕشی ڕامیاریی و بەدەستهێنانی دەسەڵاتی ڕامیاریی بکاتەوە، تاوەکو لەو ڕێگەیەوە بەناوی کۆمەڵگە و بەژەوەندی گشتییەوە، ژیان و داهاتوو دیکتەبکات، ئەگەرنا بێجگە لە هەوڵدان بۆ خۆگۆڕین [شۆڕش] و یەکگرتنەوە لەتەك ڕەوتی خۆگۆڕینەکانی کۆمەڵگە [شۆڕشی کۆمەڵایەتی] لە بنی کۆمەڵگە و لە نێوەندی ژیان و خەباتی ژێردەستانەوە، ڕێگەیەکی دیکە بۆ دەربازبوون لە کۆیلەتی و کۆتاییهێنان بە سەروەریی چینایەتی و لەنێوبردنی پایەکانی [دارایی تایبەت و کاریکرێگرتە و پێکهاتە قووچکەییە کۆمەڵایەتیی و ئابووریی و ڕامیارییەکان] لە ئارادانییە، ئەگەر هەیە، تکایە کامەیە !

**********************************
* لە وەڵامی کاک هەژێندا:

ئافرەت لە گۆڕانکاری تاک و کۆمەڵگادا

لە سەردەمی دەسەڵاتی ڕەهای کڵێسادا لە ئەوروپا، بە سەدان ئافرەت دەسووتێنرا بەو ناوەوە کە گوایە جادووگەرن. کەچی ئێستا هەر خودی کڵێسا خۆی، لە مارەبڕینی پیاو لە پیاو، ژن لە ژن، تەنها ئەوەندە دەڵێت: ئەوانە بۆیان نیە لە کڵێسا خۆیان مارە ببڕن. ئەمەیش وەک کردەیەکی مێژوویی، دەرئەنجامی بە لیبرالی بوونی کۆمەڵگاو کڵێسا بوو پێکەوە. ئەمە ئەوەمان پێدەڵێت:

یەکەم: گۆڕانی کۆمەڵگای مرۆڤایەتی و تاکەکانی بەردەوامە، ئەو گۆڕانە -ئەو لیبرالی بوونە- هەر کۆمەڵگای ئەوروپی و کڵێساو بیری پیاوە ئایینیەکانیان ناگرێتەوە، بەڵکو تەنانەت، درەنگ یان زوو، کۆمەڵگا تازە پێگەیشتووەکان و مزگەوتیش دەگرێتەوە هەر لە سایەی ئەم شارستانیەتەی لە جیهاندا سەروەرە، شارستانیەتی سەرمایەداری، دیموکراسیەت، لیبرالیزم.

دووەم: هەر گۆڕانێکی لەو جۆرە لە ووڵاتە تازە پێگەیشتووەکاندا، هەمان نموونەی مێژوویی ئەوروپا دووبارە دەکاتەوە نەک شتێکی جیاواز بەو. بۆ نموونە: گۆڕانی تاکەکانی سعود، لە دواینجاردا، هەر هەمان گۆڕانی تاکەکانی سویدە، دووبارە کردنەوەی هەمان بەهاو پێوەری کۆمەڵایەتیە. ئیتر چ داوایەک لە تاکەکان دەکەن خۆیان بگۆڕن؟ وە ئەگەر لەسەر داوای ئێوە خۆیان گۆڕی، گوایە دەبنە شتێکی تر؟

/ئەنوەر نەجمەدین
https://www.facebook.com/azar.ayar/posts/242659992584750?stream_ref=10

 

** نووسەر هەر ئاوا کە دەخوازێت بە زۆرەملێ و دوور لە لۆجیك ڕۆڵی تاك لە گٶرێنی کۆمەڵگەدا ڕەتبکاتەوە و ڕۆڵێکی جادوویی بە کارایی و هێزی ئابووری لە سەرووی توانا و ویستی تاکەوە ببەخشێت و هەرا و هوریای ڕامیاریی بە شۆڕش بزانێت ، هەرواش بە زۆردارەکی دێمۆکراسی ڕاستەوخۆ و دێمۆکراسی پارلەمانی هاوتادەکات و بە بیانووی هاوبەشیی بەشی یەکەمی ناوەکەیان، ڕەتدەکاتەوە.

 

*** مەبەست لە جەنگی هیستێریانە ئەو شێوە بەرخوردکردنەیە، کە نووسەر لەتەك بیری کەسانی دیکەدا، دەیکات، تکایە سەرنجی ڕووپەڕەکانی كومونه كومونه ، Azar Ayar، Bakhtiar Arif ، Yusf Salman لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی فەیسبووک بدە، کە ئەنوەر ئەجمەدین تیایاندا دنووسێت و بابەتەکانی بڵاودەکاتەوە.

نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان

ئەگەر پێمانوابێت، وەڵامەكانی ئێمە تەواو و دوا دەركی مرۆڤایەتین، ئەوا خەریكین لە خۆمان بتێك سازدەكەین. ھەروەھا ئەگەر پێمانوابێت، ئەو سیستەمی ڕێكخستنەی كۆمەڵگە، كە ئێمە خەباتی بۆ دەكەین، دوایین چاوەڕوانی و گەشەیەكە، كە مرۆڤایەتی پێیدەگات، ئەوا دیسانەوە خەریكین پووچگەراییەكی دی لە تەپوتۆزی پۆوچگەراییەكانی دیكە، چێدەكەینەوە. سۆشیالیزم بەھەشتێك نییە لە ئاسمانەكانەوە دایگرین و لە پەڕاوی ئەفسانەكاندا بیدۆزینەوە و مۆدێرنیزەی بكەین، سۆشیالیزم خەونی مرۆڤی زیندووە و بە پراكتیكی شۆڕشگێڕانە كەتواریی دەبێتەوە و سەركەوتنیشی لە كولتووربوویندا دەبێت، بەبێ ئەوە، لە خەیاڵی گۆشەگیرانە و فەنتازی ئایدیالیستانە بەولاوەتر نابێت.
هەژێن
بەشی شەشەم

ئێوه‌ چ ڕێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ چاره‌سه‌ری سته‌می نه‌ته‌وه‌یی و گرفتی ناوچه‌ دابراوه‌كان به‌دروست ده‌زانن ؟

پێشەكی بەر لەوەی بۆچوون و ئەڵتەرناتیڤێك لە دیدی خۆمەوە بخەمەڕوو، بەپێویستی دەزانم بڵێم، دوو دەهە بەسەر ڕاپەڕین و دەهەیەك بەسەر ڕوخانی ڕژێمی بە‌عس’دا تێپەڕێوە و هێشتا پرسی ستەمی نەتەوەیی و ناوچەكان چارەسەرنەكراوە و هێشتا وەك مەیدانێك بۆ سەرمایەگوزاریی ڕامیاریی دەسەڵاتخوازان و دەمارگیریی نەتەوەیی و كینەدۆزی و دووبەرەكی نێوان خەڵكانێك، كە پێشتر هەزاران ساڵ بەیەكەوە ژیاون و هاودەرد و هاوخەمی یەكدی بوون، ماوەتەوە. ئەگەر پاش ڕاپەڕین لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا بتگوتایە پێویستە لە ڕیزی خەباتی جەماوەرییدا تێكۆشانی بۆ بكەین یا پاش ڕووخانی سەدام بتگوتایە با دەهەیەك تیۆكۆشانی بۆ بكەین، دەمودەست بە دوژمن و خەیاڵپڵاو و بێ ئەڵتەرناتیڤ تاوانباردەكرایت، بەڵام ئەوا دوو دەهە تێپەڕیوە و هێشتا هەر بازاری نەتەوەپەرستی و ڕامایاریی دەسەڵاتخوازان گەرمە و ئێمەش هەر لەو خاڵەدا وەستاوین، كە هەر دەبێت ئەم ڕۆژە یا ساڵ و دەهە و سەدەیەكی دیكە، كاری لەسەر بكەین و تێكۆشانی بۆ بكەین.

دەمەوێت بڵێم، ئەڵتەرناتیڤێك كە بە بۆچوونی من دەتوانێت هەم چارەسەر و هەم ڕادیكاڵ بێت، نە بە فەرمانی ڕامیاران دێتەدی و نە كاری یەك شەو و ڕۆژەیە، بەڵكو خەباتی بێوچانی كۆمەڵایەتی گەڕەكە، گەڕانەوە بۆ سەردەمی بەر لە ناسیونالیزەبوون و سەرهەڵدانی دەوڵەت هاوچەرخی گەرەكە، واتە كۆمەڵایەتییكردنەوەی پرسەكان و تووڕهەڵدانی ڕامیاریی و ڕامیارانی گەرەكە، پێكهێنانی پایە جەماوەرییەكانی ڕێكخراوبوونی گەرەكە، گرێدانەوەی بە پرسە هەر ڕۆژەییەكانی تاك و كۆمەڵگەی گەرەكە، وەلانانی ڕۆڵی ڕامیاران و پووچەڵكردنەوەی بازاری بازرگانی پارتەكانی گەرەكە، گەڕانەوەی بڕوابەخۆبوونی تاك بە هێزی یەكگرتووی كۆمەڵایەتی و چینایەتی خۆی گەرەكە، ڕێكخستنەوەی ئاسۆیی كۆمەڵگەی گەرەكە!

بەبۆچوونی من چارەسەری ئەو كێشانەی كە ئیدیۆلۆگەكانی ناسیونالیزم و مەزهەب و پارتەكان میلیشیاكان و دەوڵەتەكان ..تد دروستیانكردوون، تەنیا بەلێدانی ئەو پێناوانەیە یا ئەو ڕێكخستن و پێكهاتانەیە، كە ئەوان دروستیانكردوون، مەیسەردەبێت. ناكرێت ناسیونالیستەكان و مەزهەبییەكان بە ئامانجی دابینكردنی دەسەڵات بۆ چینی مشەخۆر (بۆرجوازی) لە قەوارەی ڕامیاریی وەك دەوڵەتدا، بمانكەن بەگژی یەكیدا و ئێمەش بێین ببینە ئەندام لە وەها لەشكرێكی ناهوشیارانەدا و ئاڵا و دروشمەكانیان بەرزبكەینەوە، خوازیاری بەدیهێنانی بەرنامەكانیان بین و خۆمان لەپێناو بەدەسەڵاتگەیشتینان بەناوی گەل و كرێكارانەوە، بەكوشت بدەین!

هەڵبەتە كارێكی ئاوا ؛ بەربەرچدانەوەی هێزە دەسەڵاتخوازەكان و ئاراستە نەتەوەپەرست و مەزهەبیەكان، كاری یەك شەو و ڕۆژە نییە، هەر كات دەست بە ئەنجامدانی بكەین، هەر دەبێت لەم هەنگاوە سەرەتاییانەوە دەستپیبكەین : پاگەندە دژی ڕامیاران و پارتەكان و میلیشیاكان و پووچەڵكردنەوەی نەخشەكانیان، هەڵخڕاندن و بەرجەستەكردنی داخوازییە كۆمەڵایەتییە هاوبەش و نێوكۆییەكانی دانیشتووانی ناوچە فرە-ئێتنی و فرە-ئایین و فرە-كولتوور یا جیاوازەكان، كاركردنی هەر ڕۆژە بۆ خۆڕێكخستنی چین و توێژە ژێردەستەكان لە گروپە خۆجێییەكان و ڕێكخراوە جەماوەرییەكاندا لەسەر بنەمای خودهوشیاریی و خۆبیركردنەوە و خۆڕێكخستن و خۆچالاكی و خۆخەباتكردن لە دەرەوەی بازنەی هەژموونی پارتە ڕامیارییەكان و میلیشیاكان و دەوڵەتەكان. دروستكردنی دیواری مرۆیی لەنێوان بەرەی جەنگی میلیشیاكان و دەرپەراندنیان لە شوێنەكانی كار و ژیاندا، دروستكردنی گروپەكانی هاوسێیەتی و كۆمەكی كۆمەڵایەتیی، ئاشناكردنی لاوان و نەوەی نوێ بە ڕابوردووی پێكەوەژیان و تەبایی پەیڕەوانی ئایینەكان و مەزهەبەكان و ئێتنییەكان لەو جێیانەدا.

من دەزانم وەها كارێك كات و وزە و توانای دەوێت، بەڵام نەكردنی بە واتای تێپەڕاندنی نییە، بەڵكو هەر كات بمانەوێت چارەسەری كۆمەڵایەتییانە بۆ كێشەكان بدۆزینەوە، ناچار دەبێت هەر لەم هەنگاوانەوە دەستبەكاربین. لەم دووڕێیانە زیاترمان لەپێش نییە؛ یا ملكەچی بۆ ویستی دەوڵەت و پارت و میلیشیاكان و ڕامیاران وەك ئێستا، یا خۆدەستبەكاربوونی كۆمەڵایەتی و ڕەتكردنەوەی كایەی ڕامیاریی وەك جاران؟

ئەگەر سەرنجی مێژووی سەدەی ڕابوردوو بدەین، هەردەم لە ناهوشیاریی و نائامادەییماندا چارەسەری پرسەكان و كێشەكانمان بە پارت و میلیشیا و ڕامیاران و دەوڵەت سپاردوون، ئەوانیش وەك وەڵامدانەوە بە بەرژەوەندی خۆیان و سروشتی سەرهەڵدان و كاركردنیان، هەردەم كێشە و پرسە كۆمەڵایەتییەكانی ئێمەیان ئالوودەی ڕامیاریی كردوون و وەك ئامرازێك بۆ بەدەسەڵاتگەییشتن و بەدەستهێنانی بەرتەریی بۆ خۆیان بەكاریانبردوون. كێشە و ستەمی ئێتنی، دووبەرەكی ئایینی و مەزهەبیی، هەڵپە و ساختەچییەتی ڕامیاریی لە ئەم ڕۆژەدا بە بەراورد بە سەردەمێك كە ناسیونالیزم و پارتایەتی نەبووبوونە شوناسی تاك، هەزاران جار توندتر و كوشندەتر بووەتەوە. هاوسێ و هاوكار و هاوسۆز و هاودڵانی دوێنێیان كردوونەتە دوژمنی هەنووكەیی، كوشتنیان كردووەتە ئاساییترین دیاردەی كۆمەڵگە، ئەتككردن و منداڵفڕاندن و جەنگیان كردووەتە ئاساییترین ڕووداوی ڕۆژ، كردوونیانەتە بەشێك لە كولتووری مرۆڤی ئەم هەرێمە.

وەك لە سەرەوە گوتم، یا كێشە و پرسەكان بەوانەی سەرەوە دەسپێرین و بەخۆمان وەك ئاژەڵان هەر ڕۆژ چاوەڕێی نۆرەی سەربڕینمان دەكەین، یا ئەوەتا بە سڕینەوەی ڕامیاریی لە كایەكانی ژیانماندا، هەوڵی كۆمەڵایەتییكردنەوەی گشت پرسەكان و چارەسەریان لەسەر بنەمای خواست و خەونی هاوبەشمان بەخۆمان لە ئەستۆیان دەگرێن. بۆ ئەم مەبەستە من تەنیا بە هێڵكاریی تیڕوانین و دیتنەكانم دەتوانم، وەڵام بە پرسیارەكەی تۆ بدەمەوە: وەك پێشتر گوتم بەردی بناخەی هەر كار و چالاكییەك بە ئاراستەی چارەسەری كۆمەڵایەتییانەی پرسەكان، خۆڕێكخستنی ئاسۆیی چین و توێژە كۆمەڵایەتییەكانە، كاتێك كە گروپە خۆجێی و ڕێكخراوە ئابووریی و پیشەییە جەماوەرییەكانمان هەبوون، دەتوانین كار لەسەر پێكهێنانی خۆبەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵایەتییانەی گوند و گەڕەك و شارۆچكە و شار و ناوچە و هەرێمەكان وەك یەكەی ئازاد بكەین، واتە گێڕانەوەی كاروبار و كارگێریی سیستەمی بەڕێوەبەاریەتی بۆ نێوەندی ژیانی كۆمەڵایەتی و لەباربردنی زەمینەكانی كایەی ڕامیاریی و پارت و ڕامیاران. كاتێك كە گوندێك یا شارێك لەسەر بنەمای دێمۆكراسی ڕاستەوخۆ و پشتبنەستوو بە هەرەوەزیی و هاوپشتی كۆمەڵایەتی خۆی ڕێكدەخات، ئیدی ڕێكخستنی كاروبار و بەرهەمهێنان و دابەشكردن و سیستەمی پەروەردە و خوێندن و پەیوەندییەكان و دیاریكردنی زمانی فەرمی كاروبار و خوێندنی دەكەوێتە ئەستۆی هەرەوەزی و ئەنجوومەن و شوراكانی ئەو شوێنە، واتە پێكهێنانی خۆبەڕێوەبەرایەتی سەربەخۆ.

كاتێك كە كۆمەڵگە دەبێتە خاوەنی ڕێكخستنی لەو جۆرە، ئیدی یەكگرتن و جیابوونەوە و هاوپشتی و پێكەوە ژیان ئاسانترین كارێك دەبن، كە هەر تاك و گروپ و كۆمەڵگەیەك دەستی پێیڕادەگات. هەروەها بڕوابەیەكبوون و هاوخەمی و هاودەردی و هاوپشتی نێوان گوندەكان، گەڕەكەكان، شارەكان و ناوچە و هەرێمەكان و كۆمەڵگەكان لێرەوە سەرهەڵدەدات و هەر ئەم هاوئاراستەییەیە، كە دەبێتە هۆی سڕینەوەی كارایی و شوێنەوارە وێرانگەرەكانی ڕامیاریی و پارتەكان و سیستەمی ڕامیاریی و دەوڵەتەكان، كە بوونەتە هۆی دووبەرەكی و ڕك و كینە و جەنگ و كوشتارەكان. هەڵبەتە بێجگە لەوەش هەموو سەركەوتن و پۆزەتیڤییەك لە هەنگاوەكاندا، شوێنێكی دیكە بۆ گرتنەبەری ئەو شێواز و كاركردنە هاندەدات.

بەبۆچوونی من، لە وڵاتێكی وەك ‌عیراقی فرە ئێتنی و فرە ئایین و فرە مەزهەب و فرە زمان و وێرانبووی پاش چەندین جەنگ و كارایی كێشمەكێشی ڕامیاران و پارتەكان و ئایدیۆلۆجیاكان، تەنیا ئەم شێوازە لە تێكۆشان بۆ چارەسەری پۆزەتیڤ دەتوانێت زەمینەی پێكەوەژیانی دوور لە جەنگ و ڕك و كینە و چەند بەرەكی یا جیابوونەوەی ئازادانە و دوور لە خوێنڕشتن و ماڵوێرانی مسۆگەربكات. ئەگەر ئامانجی پرسیارەكە ئەوەیە، كە چۆن دەتوانین بە چارەسەرێكی ئاشتییانە بگەین، ئەوا ئەم ڕێگەیەچارەیە دروستە و ئەگەر قسەش لەسەر بەدەسەڵاتگەییشتنی كۆمەڵێك ڕامیار و سەرمایەدار و پارت و میلیشیا و دەڵاڵی بازارئازادە، ئەوا ئەو دڕندەیی و لەخۆنامۆبوون و دوژمنسازییە لە هاوسێ و هاوكار و هاوپۆل و هاوسۆزەكانی دوێنێ، باشترین خزمەت بە جێكەوتەبوونی نەخشە ئابوورییەكانی بازارئازاد و نەخشە ڕامیاریی و سەربازییەكانی زلهێزەكان و داگیركاریی نوێ [نیئۆكۆلۆنیالیزم] و جیهانخۆریی دەزگە و ناوەندە ئابوورییەكانی جیهان، دەكات.

هەڵبەتە پێویستە ئەوەش بڵێم، كە یەكەم بۆ بەدیهاتن و جێكەوتەبوونی خۆبەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵگەكان كۆمەڵێك ئامراز و میكانیزم چارەنووسازن، لەوانە ڕەتكردنەوەی دێمۆكراسی پارلەمانی و گرتنەبەری دێمۆكراسی ڕاستەوخۆ، ڕەتكردنەوەی فیدرالیزمی بۆرجوازی [فیدرالیزمی قووچكەیی/ یەكگرتنی دەسەڵاتەكان و دەوڵەتەكان] و پێكهێنانی یەكێتی و یەكگرتنی ئازادانەی كۆمیونیتییەكان لە فێدراسیۆن و كۆنفێدراسیۆنە ئاسۆییەكاندا، ڕەتكردنەوەی هەڵبژاردنی ڕامیاران و پارتەكان و سیستەمی ڕامیاریی و دەنگدان بە سەرووەران. لە بەرامبەردا گرتنەبەری ڕاپرسی گشی و ئازاد و كۆبوونەوە گشتیییەكان. دووەم، بەدیهاتنی ئەم ئامانجانە وەك چارەسەری كێشە ئێتنی و مەزهەبیی و كولتوورییەكان، پابەندەی بەدیهاتنی كۆمەڵگەی ناچینایەتی نین و دەكرێت وەك پێشهەنگاو بەرەو كۆمەڵگەی خوازراو لەبەرچاوبگیردرێن. بەلایەنی كەمەوە، ئەگەر نەتوانین بە كۆمەڵگەی ناچینایەتیش بگەین، ئەوا دەتوانین بەر بە دەمارگیری و كینەدۆزی نەتەوەیەیی و جینۆساید و گەرمكردنی بازاری چەكسازی و زاڵتركردنی زلهێزەكان بگرین.

بۆ نموونە ئەگەر ڕێكخستن و بەڕێوەبردنی كاروباری گوندێك لە دەستی خودی دانیشتووانەكەیدا بێت، بەدڵنیاییەوە بەراورد بە مشەخۆرانی ڕامیار و پارتەكان، كە لە شارەكاندا خەریكی فەرماندانن، بەخۆیان دەتوانن باشتر گرفتەكانیان چارەسەربكەن، یەكگرتووتربن و هاریكاریی و هاوپشتییان لەتەك گوندەكانی دیكەدا هاوئاراستەتر بكەن و خۆبەڕێوەبەرایەتی هەرێمیی لەسەروو ئاستی گشت گوندەكانەوە لەسەر هەمان بنەمای ڕێكخستن و خۆبەڕێوبەرایەتی تاك تاكی گوندەكان، پێكبهێنن. هەروەها لە شارەكاندا ئەگەر ڕێكخستنی كارەوبارەكان و بەڕێوەبەرایەتی لەسەر بنەمای پێكهێنانی ڕێكخراوە جەماوەرییەكان و گروپە خۆجێی و هەرەوەزییە كۆمەڵایەتییەكان و یەكگرتنەوەیان و خۆبەڕێوەبەرایەتییان پێكهاتبێت، ئەوا دەبێتە هۆی دابەشبوونی یەكسانی دەسەڵاتی كارگێریی و یەكگرتنەوەی خۆبەڕێوەبەرایەتییەكانی گەڕەكەكان لە شورا یا فێدراسیۆنی شاردا، زەمینە بۆ لەباربردنی هەلی سەرمایەگوزاریی ڕامیاریی پارتەكان لەسەر كێشە و پرسەكان لەنێودەبات و بوارێك بۆ دەسەڵاتخوازیی سەرووخەڵكی و بەرتەرییخوازیی ڕامیاران و ..تد نامێنێتەوە، بەواتایەكی دیكە خودی دانیشتووانی ئەو شارە چ لەسەر ئاستی گەڕەكەكان و چ لەسەر ئاستی شار، لە كۆبوونەوە گشتییەكاندا لەسەر بنەمای دێمۆكراسی ڕاستەوخۆ، گفتوگۆ لەسەر پرسەكان و گرفەتاكان و داخوازیی و پێداویستییەكان دەكەن و بڕیاریان لەسەردەدەن و بەخۆشیان وەك خواستی خۆیان بە ویستی [ئیرادەی] خۆیان بڕیارەكان جێبەجێدەكەن و گەڕەك و شارەكەیان بەڕێوەدەبەن. بەو جۆرە دەبینین، چیدی ئەوە سەروەرانی ناوچەی سەوزی بەغداد و سەری ڕەش و قەڵاچوالان و سەر گردەکان و مشەخۆرانی نێو پارلەمانەكان نین، كە بڕیار لەسەر پرسەكان دەدەن، بەڵكو خودی ئەو تاكانەن، كە تا ئەم ساتە لە هەموو بڕیار و جێبەجێكردنێك بێبەش و دابڕاوكراون و وەك مێگەڵ، شوانە ڕامیارەكان و پارتەكان و فەرماندارییە [حكومەتە] هەرێمییەكان/ سەرتاسەرییەكان داهاتوویان دیاریدەكەن. زیندووترین نموونە لەم بارەوە، ڕێكخستن و خۆبەڕێوەبەرایەتی كوردستانی بەشی سوریەیە، هەروەها خۆبەڕێوەبەرایەتی شار و گوندە ئازادكراوە عەرەبنشینەكانی سوریە، پێش ئەوەی سوپای بەناو ئازاد و هێزە ئیسلامییەكان داگیریان بكەنەوە، كە شورا و كۆمیتە و ئەنجومەن و هەرەوەزییە گەلییەكان بەرێوەیاندەبردن.

له‌ ئاكسیۆن و ناڕه‌زایه‌تییه‌كاندا به‌شداریتان كه‌مه‌؟

كامە ئاكسیۆن و ئاكسیۆن بۆ چی؟ ئەگەر مەبەست لە واژۆكۆكردنەوە و پارانەوە لە سەرۆكان بێت، تاوەكو دڵیان بە خەڵكی بسووتێت یا مەبەست خۆنیشاندانی یاسایی و هەڵای پارتەكان بێت، ئەوا بەدڵنیاییەوە جێگەی ئەناركییەكانی تێدا نابێتەوە و خەباتی ئەوان لەوێ نییە، بەڵكو لە جیاتی واژۆكۆكردنەوە، دروشمی ڕوخان و لە جیاتی خۆنیشاندانی یاسایی [گلەیی] و دەنگدان بۆ لابردنی سەرۆكێك و دانانی یەكێكی دیكە، ئەوا ئەوان لە گروپی خۆجێییەكاندا خەبات بۆ سەندنەوەی بەڕێوەبەرایەتی لە سەروەران و پاشڕەوانیان بە ئەڵتەرناتیڤ دەزانین. بەڵام لە هەر جێیەك ناڕەزاتییەك بەڕووی سەركوت و نایەكسانی و نادادپەوەریی و دەسەڵاتدا هەبێت، ئەوا ئەگەر كەسێكی ئەناركی بە ئامادەیی فیزیكیش لەوێ نەبێت، دڵنیابە لەوەی كە بە هەموو بوون و هەستیكییەوە پشتیوانی لێ دەكات.

ئەگەر مەبەست لە ئاكسیۆن لە چوارچێوەی جوگرافیای هەرێمی كوردستانە، ئەوا هزری ئەناركی لە سەرەتایی ناساندندایە و سەدەیەك زیاترە، كە دەسەڵات و ھاوڕێ ماركسیستەكان ئەو هزرە دەشێوێنن و بە پێچەوانەكەی خۆی دەیچوێنن. بەڵام ئەگەر مەبەست لە وڵاتانی دیكەیە، ئەوا تەنیا سەیرێكی هەواڵەكان و كەناڵەكان بكەیت، دەبینیت، كە ئاڵای ئەناركییەكان [ ئاڵا ڕەشەكان / ڕەش و سوورەكان / ڕەش و پەمەییەكان / ڕەش و سەوزەكان / ڕەش و سپییەكان، ڕەش و ئاڵەكان] بەڵگەی ئامادەیی ڕۆژانەی ئەناركییەكانن لە ناڕەزایەتی و خۆپیشاندان و سەندنەوەی كارگە و خانووبەرە و شوێنە گشتییەكان و تەنانەت خاڵیكردنەوەی شەقامەكان لە ئۆتومەبێل و ئامرازە ژینگە تێكدەرەكان.

شتێك كە پێویستە بۆ ئێمە ناڕازییانی ھوشیار ڕۆشنبێت، ئەوەیە كە ئاكسیۆن بۆ خۆی ئامانج نییە، بەڵكو ئامراز و شێوەیەكی كاتیی خەباتە و شێوازی خودی ئاكسیۆن نیشاندەر و دەرخەری ئامانجی ئاكسیۆن و جەماوەرییبوونی داخوازییەكانە. بۆ نموونە كاتێك كە چەند گروپێكی ڕامیار ئاكسیۆنێك ڕادەگەیێنن، ھیچ گومانی تێدانییە، كە بەدوای كۆمەڵێك دەستكەوتەوەن بۆ گروپەكانیان و ئەگەر لەو نێوەشدا ئاماژەیەك بە داخوازییەكی جەماوەریی بكرێت، ئەوا تەنیا وەك ئامرازی فریودانی جەماوەری ناڕازی دێتەگۆڕێ. چونكە شێوەی بڕیاردان و ئامادەكردن و سەرپەرشتیكیردن و ئاراستەكردنی ئاكسیۆنەكە، دەریدەخات، ئەوانە دستەبژێرێكی ڕامیارپیشەن، كە لە سەرەوە بڕیاردەدەن و بەپێی بەرژەوەندی و ھەلومەرجی ڕێكخراوەییان دەستیپێدەكەن و ئەگەر لەو ئاكسیۆنەدا بەرژەوەندی ڕێكخراوەییان بكەوێتە مەترسییەوە یا ئەندامێكی باڵایان ڕووبەڕووی مەترسی و زیندان ببێتەوە، زۆر ئاسایی كۆتایی بە ئاكسیۆنەكە دەھێنن و پشت لە جەماوەریی ناڕازی و خرۆشاو دەكەن. لەم بارەوە لە دوو دەھەی ڕابوردوودا چ لە خەباتی و چالاكی ‘یەكێتی بێكاران لە كوردستان’ و چ لە خۆپیشاندانەكانی دژی جەنگی نێوخۆ و چ لە خرۆشانە جەماوەرییەكەی ١٧ی فێبریوەری ٢٠١١دا و دەیان نموونەی دیكەدا دیتمان، كە چۆن گروپە ڕامیارییەكان لەپێڼاو خۆپاراستن و مسۆگەركردنی دەەستكەوتی ڕێكخراوەیی و دەستەبژێریی، ئامادەی سازش و دانیشتن و پێكھاتنن لەتەك دەسەڵات بوون و دەبن.

وەك گوتم ئاكسیۆن ئامرازە نەك ئامانج، كەسی چالاكی خەباتی جەماوەریی و كۆمەڵایەتی هیچ كات ئاكسیۆن لەپێناو ئاكسیۆندا ناكات، بەڵكو بۆ چارەسەری گرفتێك یا بەدەستهێنانی دەسكەوتێكی جەماوەریی و كۆمەڵایەتی ئەو چالاكییە ئەنجامدەدات، كاتێك ئامانجكە پەیوەندی بە پرسێكی كۆمەڵایەتییەوە هەبێت یا داخوازی پێداویستییەكی كۆمەڵایەتی بێت یا كاردانەوە و بەرەنگاریی جەماوەریی و كۆمەڵایەتی بێت بەڕووی نەخشە و بڕیارێكی سەروەراندا، ئەوا پێویستە بڕیاردان لەسەر ئەو ئاكسیۆنە و داڕشتنی نەخشەكاری لەنێوەندی كۆبوونەوە گشتییە جەماوەرییەكان و لە نێوەندە كۆمەڵایەتییەكاندا لە نێو ڕێكخراوە جەماوەرییەكان و گروپە خۆجێیەكان و گەڕەكەكان و كارگە و فەرمانگە و خوێندنگەكاندا بدرێت، نەك لە بنكەی پارتەكان و كۆبوونەوە ڕامیارییەكان و نێوەندە دەسەڵاتییەكاندا بڕیاربدرێت و لە دووتوێی پەرتووكە ئادیۆلۆجییەكاندا بۆ نەخشەكاری ئاكسیۆنێكی كۆمەڵایەتی ئەم ڕۆژگارە بگەڕێت. لەبەرئەوە بە دڵنیاییەوە ئەناركییەكان لەو ئاكسیۆنە ڕامیاریی و پارتیی و دەستەبژێرییانەدا بوونیان نییە و ناشبێت و بە بۆچوونی من، ئەگەر ئەناركییەك لەو كۆڕ و كۆبوونەوە و ئاكسیۆنە پارتیی و ڕامیارانەدا ئامادەیی هەبێت، ئەوا بەدڵنیاییەوە كەسێكی سەرلێشێواو و ئالوودەبووە بە دەسەڵاتخوازیی و بڕیاردان لە سەرووی خەڵكەوە.

ئه‌گه‌ر كه‌سانێكی وه‌ك ئێوه‌ بچنه‌ پارله‌مان و نوێنه‌رایه‌تی ئه‌و خه‌ڵكه‌ بكه‌ن، كه‌ له‌ هه‌موو لایه‌كه‌وه‌ فریو ده‌درێن، خراپی چییه‌؟ ئایا ده‌نگهه‌ڵبڕینتان له‌ هۆڵه‌كانی پارله‌مان و ده‌زگه‌ پانوپۆڕه‌كانی راگه‌یاندنه‌وه‌ باشتر نییه‌ له‌و گۆشه‌گیرییه‌ی ئێستا كه‌ كه‌س ناوتان نازانێت و نازانێت كه‌ هه‌ن؟

پێش هەموو شتێك، بەدڵنیاییەوە كەسانی ئەناركی لەسەر بنەمای ئەزموونگیریی لە بێهوودەیی و خراپیی ئەو كارە، بەشداری گاڵتەجاری ھەڵبژاردنی پارلەمانی ناكەن و ناچن و هەر كات شتی ئاوا ڕوویدا، ئەوا ئیدی ئەو كەسانە نە ئەناركین و نە ئەناركییەكان گوێیان بۆ شلدەكەن و بەدڵنیاییشەوە لە نوێنەری پارتە بۆرجوازییەكان خراپتر و هەڵخەڵەتێنەرتر دەبن، بەڵام باشتر نابن. چونكە گەندەڵی و دژبوونی نوێنەرەكان بۆ كەسەكان ناگەڕێتەوە، بەڵكو ئەوە سروشت و میكانیزمی سیستەمە پارلەمانییەكەیە، كە ئەگەر خودی كاندیدەكە/ پارلەمانتارەكەش مشەخۆر و دژەخەڵك نەبێت، ئەوا میكانیزمەكانی سەروەریی و بەرتەیی مشەخۆیی ئاوای لێدەكەن، بەو ئاراستەیە ببزوێت، كە خودی پارلەمان و بەڕێوەبەرایەتی سەرووخەڵكی لە پێناویدا پێكهاتووە. ئا لێرەوە سەرنج بدە، خراپییەكەی ئەوەیە، كە ئەگەر خەڵكی متمانەی بە ئەناركییەكان/ سۆشیالیستەكان هەبێت، ئەوا ئەو كاتە ئەوان باشتر لە بۆرجواكان دەتوانین خەڵك بۆ سەروەری بۆرجوازی فریوبدەن. بەواتایەكی دیكە لە دیواخانی دەسەڵاتداراندا، كەسێكی بەناو سۆشیالیست و كۆمونیست زیاتر و خراپتر لە كەسێكی مەزھەبی و ناسیونالیست، دەتوانێت چەوساوان بە سیستەمی چینایەتی خۆشباوەڕبكات و لە چاوەڕوانی ئازادی و یەكسانی و دادپەروەریی لە سایەی سەرمایەداریدا، ڕادەگرێت و بە پارلەمانتاری باش و سەرۆكی باش و پارتی باش و پارلەمانی باش و فەرمانداریی باش و دەوڵەتی باش خۆشباوەڕیدەكات.

بنەما و تان و پۆ و فیلۆسۆفی سیستەمی پارلەمانی بریتییە لە پاراستنی پیرۆزی سەروەریی چینایەتی و دارایی تایبەتی و كاریكرێگرتە لەژێر ناو و دێوجامەی بەرژەوەندی گشتی و سەروەریی یاسایی و فەرمانداریی+گەل [دێمۆ+كراسی]دا، واتە ھەر كات پارلەمانتارێك دژی كاركردی پارلەمان و دەستوورەكەی بوەستێتەوە، خۆبەخۆ بە وەستانەوە دژی ئەوەی ناویانناوە بەرژەوەندی گشتی و فەرمانڕەایی گەل لێكدەدرێتەوە و ھەر بەو دەستوورەی كە كەسی كاندیدكراو پێش ھەڵبژرادنی و پاش براوەبوونی لە ھەڵبژرادندا، واژۆی دەكات و سوێندی یاسایی لەسەر دەخوات و پاپەندیی خۆی بۆ دەسەلمێنێت، ئەوا تێڕوانین و بڕیار و ھەڵوێستەكانی لە بەرژەوەندی و پشتیوانی جەماوەری ناڕازی دەرەوەی پارلەمان، یا لە دژی كۆمپانییە پاوانگەر و چەپاوڵگەر و وێرانگەرەكان، بە تۆمەتی دژە دەستووربوون، ناچار بە وازھێنان یا دادگاییكردن دەبێتەوە. بەو جۆرە ئەگەر بە وردی و بە ڕەخنەوە سەرنجبدەین، ئەوە دەبینین، كە پارلەمان یانەی خەبات و تێكۆشانی چەوساوان نییە، بەڵكو یانەی میانجیگەریی نێوان دەسەڵاتدان و ڕێكخستنی بەرژەوەندی ڕامیاران و سەرمایەدارانە، بەواتایەكی دیكە یانەی تەبایكردنی دەسەڵاتداران و خاوەن بەرژەوەندییەكان و ڕەوایەتییدانە بە بڕیار و داخوازیی سەرمایەداران و پەسەندكردنیانە وەك بەندی دەستووریی بەناوی بەرژەوەندی باڵا و گشتییەوە.

كاتێك كە ھەر لە سەرەتاوە ڕۆڵ و سنووری چالاكی و شێوەی كاركردنی نوێنەر دیاریكرابێت و ڕەتكردنەوەی دەسەڵاتداریی سەرووخەڵك و تاڵانگەریی كۆمپانییەكان و ڕەتكردنەوەی تەڕاتێن و زاڵیی مەرجەكانی نێوەندە جیھانییەكانی وەك سندووقی دراوی نێودەوڵەتی و بانكی جیھانی و دەوڵەتانی ناوچەكە و زلھێزەكان، بڤە و نەگۆڕبێت، ئیدی سۆشیالیستەكان [ئەناركیست و كۆمونستەكان] لەوێندەرێ [لە نێو پارلەمان] چی دەكەن و بەتەمای چین و چییان پێدەكرێت؟

هەروەها پارلەمان چ وەك دەزگەیەك و چ كایەكەرانی [پارلەمانتاران] پێش هەموو شت نوێنەرایەتی پارت و ڕامیاریی و لیست و بەرژەوەندییەكانی خۆیان و چینەكەیان دەكەن. ئەگەر هەمووان نوێنەرایەتی جەماوەردەكەن، ئیدی جەماوەر چ پێویستی بەو هەموو بەرنامە و پارت و لیستە جیاوازە هەیە، ئایا من لە كۆڵان و گەڕەكەكەمدا یا لە خوێندنگە و كارگە و فەرمانگە و مەیدانی بێكاراندا، داخوازی و پێداویستی گشتیی جیاواز لەوەی هاوكۆڵان و هاوگەڕەك و هاوپۆل و هاوكار و هاوفەرمان و هاودەردە بێكارەكەمم هەن و هەیە؟ ئەگەر وەڵام بەم سەرنج و پرسیارە “نا”یە، ئیدی ئەو هەموو پارت و لیست و گروپە ناو و بەرنامە جیاوازە لەپێناو چی و سوودیان چییە؟ ئەگەر وەڵامەكە “ئەرێ”یە، لە كوێدا داخوازی و بەرژەوەندیی من و هاوگەڕەكەكەم، من و هاوپۆلەكەم، من و هاوكارەكەم، من و هاوفەرمانەكەم، من و هاوگوندیی و هاوشارییەكەم دەكەوێتە ناكۆكی و جیاوازییەكان چین، كە دروستكردنی پارت و بەرنامە و لیست و گروپی جیاواز دەكەنە پێداویستی وەڵامدانەوە ؟

هەڵبەتە با ئەوە لەو لاوە بوەستێت، كە خودی پارت ئامرازی بەدەسەڵاتگەییشتن و بەهرەمەندبوونی دەستەبژێرێكە لە سەروەری و مشەخۆریی بەسەر كۆمەڵگەوە، من ئەوەش دەزانم، كە فیلۆسۆفی سەرهەڵدانی پارت و گروپە ڕامیارییە جیاوازییەكان چییە و چی بووەتە دروستكەریان، بەڵام كاتێك كە قسە لەسەر بەرژەوەندی و داخوازی و ئارەزوو و ژیان و كاروباری جەماوەرێك، كۆمەڵێك، چینێك، توێژێك، گوندێك، شارێك، هەرێمێك، كۆمەڵگەیەك و “نەتەوەیەك” دەكرێت، قسە لەسەر پرس و گرفت و داخوازیی و ژیان و كاروباری گشتی دەكرێت، واتە شتە هاوبەش و نێوكۆییەكان، كاتێك كە شتەكان هاوبەش و نێوكۆیی بن، ئیدی ئەو هەمووە گروپ و پارت و ڕامیارە مشەخۆرە لەپێناو چی ؟

بەڵام، وەك ئەزموونەکانی كۆمەڵگە چینایەتی و دەركەوتنی پاگەندەی سەروەران و دەسەڵاتخوازی خستوویانەتە ڕوو، ئەو گروپ و پارت و لیستانە نوێنەرایەتی بەرژەوەندی چین و توێژێكی مشەخۆری كۆمەڵایەتی دەكەن و لەو نێوەشدا بەرژەوەندیی تاكەكەسیی ئەو كەسانەش، كە خۆیان كاندیددەكەن یا بە كودەتا و زۆردارەكی خۆیان دەسەپێنن، پێشنیارە و ئەگەر ئەو نوێنەرایەتییە بەخۆڕایی و خۆبەخشانە بووایە، بەدڵنیاییەوە هەر لەو ڕۆژەوە كە دێمۆكراسی ڕاستەوخۆ تێكشكێنراوە و دێمۆكراسی پارلەمانی بەناوی گەلەوە خراوەتە جێگەی تا ئەم ڕۆژە، هیچ ساختەچییەكی ڕامیار و پارتچییەك ئامادەنەدەبوو بۆ خولێكی یەك چركەیی خۆی كاندیدبكات. بەڵام وەك گوتم هەم بەرژەوەندیی كەسیی خۆی و هەم هاوبەرژەوەندیی مشەخۆرانە و سەروەرییخوازانەی چین و توێژەكەی، تاكە هاندەر ی خۆكاندیدكردن و هەڵپەكردنی ئەون بۆ بردنەوە و بەدەسەڵاتگەییشتن، كە بە خانەنشیینی پاشایانە كۆتاییدێت.

سەرەرای ئەمانەش، خودی پێكهاتەی پارلەمان، پێكهاتەیەكی قوچكەیی سەرووخەڵكییە و هیچ پەیوەندییەكی بە داخوازی و ژیانی ڕۆژانەی خەڵكەوە نییە. هەروەها دیوەكەی دیكەی نوێنەرایەتی جێگیر و بەرتەرییدار و پارتییانە و ڕامیارییانەی كاندیدەكان، بریتییە لە بێویستكردنی [بێئیرادەكردنی] دەنگدەران و چاوەڕوانهێشتنەوە و گوێڕایەڵكردنیان بۆ چوار ساڵی دیكە، تاوەكو هەلی هەڵبژرادنی شوانەیەكی دیكەیان بۆ دەڕەخسێتەوە. بەم جۆرە دەبینین لە ماوەی چوار ساڵی دیاریكراودا، پارلەمانتارانی هەڵبژێردراو و فەرمانداریی كابینەی فەرمانداریی پێكهاتوو لەوان، بە ئارەزووی خۆیان بڕیار لەسەر بەرپاكردنی جەنگ، سازش لەتەك نێوەندە جیهانخۆرەكان، بێكاركردنی جەماوەر، گرانتركردنی كرێی خانوو، كەمكردنەوەی مووچە و كرێی كار، فرۆشتن و تاڵانكردنی كەرتەكانی بەرهەمهێنان و خزمەتگوزاری، دابەشكردن و بەخشێنەوەی سامان و داهاتی كۆمەڵگە بەسەر هێزە سەركوتگەرەكان و بەكرێگیراوانی خۆیان، بەرتەریدان بە خاوەنكاران و بەرتەریدان بە كۆمپانییە جیهانییەكان و دەرگە ئاوەڵاكردن بۆ زلهێزەكان، وێرانكردنی ژینگە، دەركردنی یاسا هەڵاوێرییەكان [لەوانە یاسای چەند ژنە و پلەدوویی كۆچەران] و یاسای تایبەت لە بەرژەوەندی خۆیان، دابینكردنی مووچە و خانەنشینی پاشایانە بۆ خۆیان و دەستوبەندەكانیان..تد لەو چوار ساڵەی نوێنەرایەتی دەنگدەرانی بەمێگەلكراودا، ئەوان مافی هەموو ملهوڕییەكیان بەسەر كۆمەڵگەوە هەیە و تا ئێستا لە مێژووی سیستەمی پارلەمانیدا ڕووینەداوە، كە پارلەمان و پارلەمانتاران لە بەرژەوەندی چین و توێژەكانی خوارەوە بڕیارێك یا یاسایەك دەربكەن، ئەگەر شتی ئاواش ڕوویدابێت، ئەوا تەنیا كاتێك بووە، كە كۆمەڵگە خرۆشاوە و شەو و ڕۆژ تێكۆشانی بۆ كراوە و پارلەمانتاران لە ناچاریی و لەژێر فشار و مەترسی هەڵگەرانەوەی جەماوەردا، ناچار بە هەزار و یەك فروفێڵەوە یاسا و بڕیارەكان دەستكاریكردووە یا وەك شتێكی كاتی ڕایانگرتووە. ئەمە دیوی شاراوە و داپۆشراوی نوێنەرایەتی ناڕاستەوخۆیە، كە هەردەم بە دێوجامەكانی نوێنەرایەتی هاوبەرژەوەندیی “نەتەوەیی” و “نیشتمانی” و “ئایینی” و “ڕەگەزیی” ڕزاێنراوەتەوە. لەبەرئەوە بوونی من یا تۆ یا ئەو، نیازپاكی و دڵسۆزیی من و تۆ یا ئەو، هیچ لەوە ناگۆڕێت كە هەر كەس گەییشتە ئەو جادووگەرخانەیە، دەبێت و بەسەریدا دەسەپێنرێت، كە لە بەرژەوەندی سیستەمەكە مشەخۆرییەكە بدوێ و بڕیاربدات، ئەگەرنا زۆر بە ئاسانی لە سیناریۆیەكی ڕامیارییدا كەنارەگیردەكرێت، هەڵبەتە ئەگەر كەسەكە بتوانێت لە بەرامبەر حەزی سەروەرییخوازیی و مشەخۆرییدا پاكی خۆی ڕابگرێت و دڵسۆز بـمێنێتەوە !

لەبەرئەوە، ھەر ئاوا كە ناكرێت چەك بۆ زیندووكردنەوەی كوژراوان بەكارببرێت، ئاواش ناكرێت دەزگەی فریودان بۆ هوشیاركردنەوەی خەڵكی بەكارببرێت. پارلەمان كۆڕی مشەخۆرانی كۆمەڵگەیە و هەر كەسێك تەنانەت هەژارترین كەس و شۆڕشگێڕترین كەسیش بچێتە ئەو كۆڕەوە، ئەوا تەنیا دوو ڕێگەی لەبەردەمدا هەیە؛ یا خۆكوژی و وازهێنان یا بەشداربوون لە مشەخۆری و گەندەڵی و خەڵكفریودان !

***********************************************************
بۆ خوێندنەوەی بەشی یەكەم، كرتە لەسەر ئەم بەستەرەی خوارەوە بكە
بەشی یەكەم : http://wp.me/ppHbY-HN
بەشی دووەم : http://wp.me/ppHbY-HY
بەشی سێیەم : http://wp.me/ppHbY-If
بەشی چوارەم: http://wp.me/ppHbY-IH
بەشی پێنجەم: http://wp.me/ppHbY-IN

nojenkirdnewey Wellamekan

Eger pêmanwabêt, wellamekanî ême tewaw û dwa derkî mrovayetîn, ewa xerîkîn le xoman btêk sazdekeyn. Herweha eger pêmanwabêt, ew sîstemî rêkxistney komellge, ke ême xebatî bo dekeyn, dwayîn çawerrwanî û geşeyeke, ke mrovayetî pêydegat, ewa dîsanewe xerîkîn pûçgerayyekî dî le teputozî powçgerayyekanî dîke, çêdekeynewe. Soşyalîzm beheştêk nîye le asmanekanewe daygrîn û le perrawî efsanekanda bîdozînewe û modêrnîzey bkeyn, soşyalîzm xewnî mrovî zînduwe û be praktîkî şorrşigêrrane ketwarîy debêtewe û serkewtinîşî le kultûrbûyinda debêt, bebê ewe, le xeyallî goşegîrane û fentazî aydyalîstane bewlawetir nabêt.
Hejên

Beşî şeşem

Êwe çi rêgeçareyek bo çareserî stemî neteweyî û griftî nawçe dabrawekan bedrust dezanin ?

Pêşekî ber lewey boçûn û ellternatîvêk le dîdî xomewe bxemerrû, bepêwîstî dezanim bllêm, dû dehe beser raperrîn û deheyek beser ruxanî rjêmî be’s’da têperrêwe û hêşta pirsî stemî neteweyî û nawçekan çaresernekrawe û hêşta wek meydanêk bo sermayeguzarîy ramyarîy desellatixwazan û demargîrîy neteweyî û kînedozî û dûberekî nêwan xellkanêk, ke pêştir hezaran sall beyekewe jyawn û hawderd û hawxemî yekdî bûn, mawetewe. Eger paş raperrîn le wellamî em pirsyareda bitgutaye pêwîste le rîzî xebatî cemawerîyda têkoşanî bo bkeyn ya paş rûxanî sedam bitgutaye ba deheyek tyokoşanî bo bkeyn, demudest be dujmin û xeyallpillaw û bê ellternatîv tawanbardekrayt, bellam ewa dû dehe têperrîwe û hêşta her bazarî netewepersitî û ramayarîy desellatixwazan germe û êmeş her lew xalleda westawîn, ke her debêt em roje ya sall û dehe û sedeyekî dîke, karî leser bkeyn û têkoşanî bo bkeyn.

Demewêt bllêm, ellternatîvêk ke be boçûnî min detwanêt hem çareser û hem radîkall bêt, ne be fermanî ramyaran dêtedî û ne karî yek şew û rojeye, bellku xebatî bêwçanî komellayetî gerreke, gerranewe bo serdemî ber le nasîwnalîzebûn û serhelldanî dewllet hawçerxî gereke, wate komellayetîykirdnewey pirsekan û tûrrhelldanî ramyarîy û ramyaranî gereke, pêkhênanî paye cemawerîyekanî rêkixrawbûnî gereke, grêdanewey be pirse her rojeyyekanî tak û komellgey gereke, welananî rollî ramyaran û pûçellkirdnewey bazarî bazirganî partekanî gereke, gerranewey birrwabexobûnî tak be hêzî yekgirtûy komellayetî û çînayetî xoy gereke, rêkxistnewey asoyî komellgey gereke!

Beboçûnî min çareserî ew kêşaney ke îdyologekanî nasîwnalîzm û mezheb û partekan mîlîşyakan û dewlletekan ..tid drustyankirdûn, tenya belêdanî ew pênawaneye ya ew rêkxistin û pêkhataneye, ke ewan drustyankirdûn, meyserdebêt. Nakrêt nasîwnalîstekan û mezhebîyekan be amancî dabînkirdnî desellat bo çînî mşexor (borcwazî) le qewarey ramyarîy wek dewlletda, bmanken begjî yekîda û êmeş bêyn bbîne endam le weha leşkirêkî nahuşyaraneda û alla û druşmekanyan berizbkeynewe, xwazyarî bedîhênanî bernamekanyan bîn û xoman lepênaw bedesellatgeyiştînan benawî gel û krêkaranewe, bekuşt bdeyn!

Hellbete karêkî awa ; berberçdanewey hêze desellatixwazekan û araste netewepersit û mezhebyekan, karî yek şew û roje nîye, her kat dest be encamdanî bkeyn, her debêt lem hengawe seretayyanewe destipîbkeyn : pagende djî ramyaran û partekan û mîlîşyakan û pûçellkirdnewey nexşekanyan, hellxirrandin û bercestekirdnî daxwazîye komellayetîye hawbeş û nêwkoyyekanî danîştuwanî nawçe fre-êtnî û fre-ayîn û fre-kultûr ya cyawazekan, karkirdnî her roje bo xorrêkxistinî çîn û twêje jêrdestekan le grupe xocêyyekan û rêkixrawe cemawerîyekanda leser bnemay xudhuşyarîy û xobîrkirdnewe û xorrêkxistin û xoçalakî û xoxebatkirdin le derewey bazney hejmûnî parte ramyarîyekan û mîlîşyakan û dewlletekan. Drustkirdnî dîwarî mroyî lenêwan berey cengî mîlîşyakan û derperandinyan le şwênekanî kar û jyanda, drustkirdnî grupekanî hawsêyetî û komekî komellayetîy, aşnakirdnî lawan û newey nwê be raburdûy pêkewejyan û tebayî peyrrewanî ayînekan û mezhebekan û êtnîyekan lew cêyaneda.

Min dezanim weha karêk kat û wze û twanay dewêt, bellam nekirdnî be watay têperrandinî nîye, bellku her kat bmanewêt çareserî komellayetîyane bo kêşekan bdozînewe, naçar debêt her lem hengawanewe destbekarbîn. Lem dûrrêyane zyatirman lepêş nîye; ya milkeçî bo wîstî dewllet û part û mîlîşyakan û ramyaran wek êsta, ya xodestbekarbûnî komellayetî û retkirdnewey kayey ramyarîy wek caran ?

Eger sernicî mêjûy sedey raburdû bdeyn, herdem le nahuşyarîy û naamadeyîmanda çareserî pirsekan û kêşekanman be part û mîlîşya û ramyaran û dewllet spardûn, ewanîş wek wellamdanewe be berjewendî xoyan û sruştî serhelldan û karkirdinyan, herdem kêşe û pirse komellayetîyekanî êmeyan alûdey ramyarîy kirdûn û wek amrazêk bo bedesellatgeyîştin û bedestihênanî berterîy bo xoyan bekaryanbirdûn. Kêşe û stemî êtnî, dûberekî ayînî û mezhebîy, hellpe û saxteçîyetî ramyarîy le em rojeda be berawrid be serdemêk ke nasîwnalîzm û partayetî nebûbûne şunasî tak, hezaran car tundtir û kuşindetir buwetewe. Hawsê û hawkar û hawsoz û hawdillanî dwênêyan kirdûnete dujminî henûkeyî, kuştinyan kirduwete asayîtrîn dyardey komellge, etkkirdin û mindallfirrandin û cengyan kirduwete asayîtrîn rûdawî roj, kirdûnyanete beşêk le kultûrî mrovî em herême.

Wek le serewe gutim, ya kêşe û pirsekan bewaney serewe despêrîn û bexoman wek ajellan her roj çawerrêy norey serbrrînman dekeyn, ya eweta be srrînewey ramyarîy le kayekanî jyanmanda, hewllî komellayetîykirdnewey gişt pirsekan û çareseryan leser bnemay xwast û xewnî hawbeşman bexoman le estoyan degrên. Bo em mebeste min tenya be hêllkarîy tîrrwanîn û dîtnekanim detwanim, wellam be pirsyarekey to bdemewe: wek pêştir gutim berdî bnaxey her kar û çalakîyek be arastey çareserî komellayetîyaney pirsekan, xorrêkxistinî asoyî çîn û twêje komellayetîyekane, katêk ke grupe xocêy û rêkixrawe abûrîy û pîşeyye cemawerîyekanman hebûn, detwanîn kar leser pêkhênanî xoberrêweberayetî komellayetîyaney gund û gerrek û şaroçke û şar û nawçe û herêmekan wek yekey azad bkeyn, wate gêrranewey karubar û kargêrîy sîstemî berrêwebearyetî bo nêwendî jyanî komellayetî û lebarbirdnî zemînekanî kayey ramyarîy û part û ramyaran. Katêk ke gundêk ya şarêk leser bnemay dêmokrasî rastewxo û piştibnestû be herewezîy û hawpiştî komellayetî xoy rêkdexat, îdî rêkxistinî karubar û berhemhênan û dabeşkirdin û sîstemî perwerde û xwêndin û peywendîyekan û dyarîkirdnî zmanî fermî karubar û xwêndinî dekewête estoy herewezî û encûmen û şurakanî ew şwêne, wate pêkhênanî xoberrêweberayetî serbexo.

Katêk ke komellge debête xawenî rêkxistinî lew core, îdî yekgirtin û cyabûnewe û hawpiştî û pêkewe jyan asantirîn karêk debin, ke her tak û grup û komellgeyek destî pêyrradegat. Herweha birrwabeyekbûn û hawxemî û hawderdî û hawpiştî nêwan gundekan, gerrekekan, şarekan û nawçe û herêmekan û komellgekan lêrewe serhelldedat û her em hawarasteyyeye, ke debête hoy srrînewey karayî û şwêneware wêrangerekanî ramyarîy û partekan û sîstemî ramyarîy û dewlletekan, ke bûnete hoy dûberekî û rik û kîne û ceng û kuştarekan. Hellbete bêcge leweş hemû serkewtin û pozetîvîyek le hengawekanda, şwênêkî dîke bo girtneberî ew şêwaz û karkirdne handedat.

Beboçûnî min, le wllatêkî wek ‘îraqî fre êtnî û fre ayîn û fre mezheb û fre zman û wêranbûy paş çendîn ceng û karayî kêşmekêşî ramyaran û partekan û aydyolocyakan, tenya em şêwaze le têkoşan bo çareserî pozetîv detwanêt zemîney pêkewejyanî dûr le ceng û rik û kîne û çend berekî ya cyabûnewey azadane û dûr le xwênrriştin û mallwêranî msogerbkat. Eger amancî pirsyareke eweye, ke çon detwanîn be çareserêkî aştîyane bgeyn, ewa em rêgeyeçareye druste û eger qseş leser bedesellatgeyîştinî komellêk ramyar û sermayedar û part û mîlîşya û dellallî bazarazade, ewa ew drrindeyî û lexonamobûn û dujminsazîye le hawsê û hawkar û hawpol û hawsozekanî dwênê, baştirîn xizmet be cêkewtebûnî nexşe abûrîyekanî bazarazad û nexşe ramyarîy û serbazîyekanî zilhêzekan û dagîrkarîy nwê [nîokolonyalîzm] û cîhanxorîy dezge û nawende abûrîyekanî cîhan, dekat.

Hellbete pêwîste eweş bllêm, ke yekem bo bedîhatin û cêkewtebûnî xoberrêweberayetî komellgekan komellêk amraz û mîkanîzm çarenûsazn, lewane retkirdnewey dêmokrasî parlemanî û girtneberî dêmokrasî rastewxo, retkirdnewey fîdralîzmî borcwazî [fîdralîzmî qûçkeyî/ yekgirtnî desellatekan û dewlletekan] û pêkhênanî yekêtî û yekgirtnî azadaney komîwnîtîyekan le fêdrasyon û konfêdrasyone asoyyekanda, retkirdnewey hellbjardinî ramyaran û partekan û sîstemî ramyarîy û dengdan be seruweran. Le beramberda girtneberî raprisî gşî û azad û kobûnewe giştîyyekan. Duwem, bedîhatnî em amancane wek çareserî kêşe êtnî û mezhebîy û kultûrîyekan, pabendey bedîhatnî komellgey naçînayetî nîn û dekrêt wek pêşhengaw berew komellgey xwazraw leberçawbigîrdirên. Belayenî kemewe, eger netwanîn be komellgey naçînayetîş bgeyn, ewa detwanîn ber be demargîrî û kînedozî neteweyeyî û cînosayd û gerimkirdnî bazarî çeksazî û zalltirkirdnî zilhêzekan bigrîn.

Bo nmûne eger rêkxistin û berrêwebirdnî karubarî gundêk le destî xudî danîştuwanekeyda bêt, bedillnyayyewe berawrid be mşexoranî ramyar û partekan, ke le şarekanda xerîkî fermandanin, bexoyan detwanin baştir griftekanyan çareserbken, yekgirtûtirbin û harîkarîy û hawpiştîyan letek gundekanî dîkeda hawarastetir bken û xoberrêweberayetî herêmîy leserû astî gişt gundekanewe leser heman bnemay rêkxistin û xoberrêwberayetî tak takî gundekan, pêkbihênin. Herweha le şarekanda eger rêkxistinî karewbarekan û berrêweberayetî leser bnemay pêkhênanî rêkixrawe cemawerîyekan û grupe xocêy û herewezîye komellayetîyekan û yekgirtneweyan û xoberrêweberayetîyan pêkhatbêt, ewa debête hoy dabeşbûnî yeksanî desellatî kargêrîy û yekgirtnewey xoberrêweberayetîyekanî gerrekekan le şura ya fêdrasyonî şarda, zemîne bo lebarbirdnî helî sermayeguzarîy ramyarîy partekan leser kêşe û pirsekan lenêwdebat û bwarêk bo desellatixwazîy serûxellkî û berterîyixwazîy ramyaran û ..tid namênêtewe, bewatayekî dîke xudî danîştuwanî ew şare çi leser astî gerrekekan û çi leser astî şar, le kobûnewe giştîyekanda leser bnemay dêmokrasî rastewxo, giftugo leser pirsekan û girfetakan û daxwazîy û pêdawîstîyekan deken û birryaryan leserdeden û bexoşyan wek xwastî xoyan be wîstî [îradey] xoyan birryarekan cêbecêdeken û gerrek û şarekeyan berrêwedeben. Bew core debînîn, çîdî ewe serweranî nawçey sewzî bexdad û serî reş û qellaçwalan û ser girdekan û mşexoranî nêw parlemanekan nîn, ke birryar leser pirsekan deden, bellku xudî ew takanen, ke ta em sate le hemû birryar û cêbecêkirdnêk bêbeş û dabrrawkrawn û wek mêgell, şwane ramyarekan û partekan û fermandarîye [hkumete] herêmîyekan/ sertaserîyekan dahatûyan dyarîdeken. Zîndûtrîn nmûne lem barewe, rêkxistin û xoberrêweberayetî kurdistanî beşî suryeye, herweha xoberrêweberayetî şar û gunde azadkrawe ‘erebinşînekanî surye, pêş ewey supay benaw azad û hêze îslamîyekan dagîryan bkenewe, ke şura û komîte û encumen û herewezîye gelîyekan berêweyandebirdin.

Le akisyon û narrezayetîyekanda beşdarîtan keme ?

Kame akisyon û akisyon bo çî? Eger mebest le wajokokirdnewe û paranewe le serokan bêt, taweku dillyan be xellkî bsûtêt ya mebest xonîşandanî yasayî û hellay partekan bêt, ewa bedillnyayyewe cêgey enarkîyekanî têda nabêtewe û xebatî ewan lewê nîye, bellku le cyatî wajokokirdnewe, druşmî ruxan û le cyatî xonîşandanî yasayî [gleyî] û dengdan bo labirdnî serokêk û dananî yekêkî dîke, ewa ewan le grupî xocêyyekanda xebat bo sendnewey berrêweberayetî le serweran û paşrrewanyan be ellternatîv dezanîn. Bellam le her cêyek narrezatîyek berrûy serkut û nayeksanî û nadadpewerîy û desellatda hebêt, ewa eger kesêkî enarkî be amadeyî fîzîkîş lewê nebêt, dillnyabe lewey ke be hemû bûn û hestîkîyewe piştîwanî lê dekat.

Eger mebest le akisyon le çwarçêwey cugrafyay herêmî kurdistane, ewa hizrî enarkî le seretayî nasandindaye û sedeyek zyatre, ke desellat û hawrrê markisîstekan ew hizre deşêwênin û be pêçewanekey xoy deyçwênin. Bellam eger mebest le wllatanî dîkeye, ewa tenya seyrêkî hewallekan û kenallekan bkeyt, debînît, ke allay enarkîyekan [ alla reşekan / reş û sûrekan / reş û pemeyyekan / reş û sewzekan / reş û spîyekan, reş û allekan] bellgey amadeyî rojaney enarkîyekanin le narrezayetî û xopîşandan û sendnewey karge û xanûbere û şwêne giştîyekan û tenanet xallîkirdnewey şeqamekan le otumebêl û amraze jînge têkderekan.

Ştêk ke pêwîste bo ême narrazîyanî huşyar roşnibêt, eweye ke akisyon bo xoy amanc nîye, bellku amraz û şêweyekî katîy xebate û şêwazî xudî akisyon nîşander û derxerî amancî akisyon û cemawerîybûnî daxwazîyekane. Bo nmûne katêk ke çend grupêkî ramyar akisyonêk radegeyênin, hîç gumanî têdanîye, ke bedway komellêk destkewtewen bo grupekanyan û eger lew nêweşda amajeyek be daxwazîyekî cemawerîy bikrêt, ewa tenya wek amrazî frîwdanî cemawerî narrazî dêtegorrê. Çunke şêwey birryardan û amadekirdin û serperşitîkîrdin û arastekirdnî akisyoneke, derîdexat, ewane distebjêrêkî ramyarpîşen, ke le serewe birryardeden û bepêy berjewendî û helumercî rêkixraweyyan destîpêdeken û eger lew akisyoneda berjewendî rêkixraweyyan bkewête metrisîyewe ya endamêkî ballayan rûberrûy metrisî û zîndan bbêtewe, zor asayî kotayî be akisyoneke dehênin û pişt le cemawerîy narrazî û xroşaw deken. Lem barewe le dû dehey raburdûda çi le xebatî û çalakî ‘yekêtî bêkaran le kurdistan’ û çi le xopîşandanekanî djî cengî nêwxo û çi le xroşane cemawerîyekey 17î fêbrîwerî 2011da û deyan nmûney dîkeda dîtman, ke çon grupe ramyarîyekan lepêڼaw xoparastin û msogerkirdnî deestkewtî rêkixraweyî û destebjêrîy, amadey sazş û danîştin û pêkhatnin letek desellat bûn û debin.

Wek gutim akisyon amraze nek amanc, kesî çalakî xebatî cemawerîy û komellayetî hîç kat akisyon lepênaw akisyonda nakat, bellku bo çareserî griftêk ya bedestihênanî deskewtêkî cemawerîy û komellayetî ew çalakîye encamdedat, katêk amancke peywendî be pirsêkî komellayetîyewe hebêt ya daxwazî pêdawîstîyekî komellayetî bêt ya kardanewe û berengarîy cemawerîy û komellayetî bêt berrûy nexşe û birryarêkî serweranda, ewa pêwîste birryardan leser ew akisyone û darriştnî nexşekarî lenêwendî kobûnewe giştîye cemawerîyekan û le nêwende komellayetîyekanda le nêw rêkixrawe cemawerîyekan û grupe xocêyekan û gerrekekan û karge û fermange û xwêndingekanda bidrêt, nek le binkey partekan û kobûnewe ramyarîyekan û nêwende desellatîyekanda birryarbidrêt û le dûtwêy pertûke adyolocîyekanda bo nexşekarî akisyonêkî komellayetî em rojgare bgerrêt. Leberewe be dillnyayyewe enarkîyekan lew akisyone ramyarîy û partîy û destebjêrîyaneda bûnyan nîye û naşbêt û be boçûnî min, eger enarkîyek lew korr û kobûnewe û akisyone partîy û ramyaraneda amadeyî hebêt, ewa bedillnyayyewe kesêkî serlêşêwaw û alûdebuwe be desellatixwazîy û birryardan le serûy xellkewe.
Eger kesanêkî wek êwe biçne parleman û nwênerayetî ew xellke bken, ke le hemû layekewe frîw dedrên, xrapî çîye? Aya denghellbrrîntan le hollekanî parleman û dezge panuporrekanî rageyandnewe baştir nîye lew goşegîrîyey êsta ke kes nawtan nazanêt û nazanêt ke hen?

Pêş hemû ştêk, bedillnyayyewe kesanî enarkî leser bnemay ezmûngîrîy le bêhûdeyî û xrapîy ew kare, beşdarî galltecarî hellbjardinî parlemanî naken û naçin û her kat ştî awa rûyda, ewa îdî ew kesane ne enarkîn û ne enarkîyekan gwêyan bo şildeken û bedillnyayîşewe le nwênerî parte borcwazîyekan xraptir û hellxelletênertir debin, bellam baştir nabin. Çunke gendellî û dijbûnî nwênerekan bo kesekan nagerrêtewe, bellku ewe sruşt û mîkanîzmî sîsteme parlemanîyekeye, ke eger xudî kandîdeke/ parlemantarekeş mşexor û djexellk nebêt, ewa mîkanîzmekanî serwerîy û berteyî mşexoyî away lêdeken, bew arasteye bbizwêt, ke xudî parleman û berrêweberayetî serûxellkî le pênawîda pêkhatuwe. A lêrewe sernic bde, xrapîyekey eweye, ke eger xellkî mitmaney be enarkîyekan/ soşyalîstekan hebêt, ewa ew kate ewan baştir le borcwakan detwanîn xellk bo serwerî borcwazî frîwbden. Bewatayekî dîke le dîwaxanî desellatdaranda, kesêkî benaw soşyalîst û komunîst zyatir û xraptir le kesêkî mezhebî û nasîwnalîst, detwanêt çewsawan be sîstemî çînayetî xoşbawerrbkat û le çawerrwanî azadî û yeksanî û dadperwerîy le sayey sermayedarîda, radegrêt û be parlemantarî baş û serokî baş û partî baş û parlemanî baş û fermandarîy baş û dewlletî baş xoşbawerrîdekat.

Bnema û tan û po û fîlosofî sîstemî parlemanî brîtîye le parastinî pîrozî serwerîy çînayetî û darayî taybetî û karîkrêgirte lejêr naw û dêwcamey berjewendî giştî û serwerîy yasayî û fermandarîy+gel [dêmo+krasî]da, wate her kat parlemantarêk djî karkirdî parleman û destûrekey bwestêtewe, xobexo be westanewe djî ewey nawyannawe berjewendî giştî û fermanrreayî gel lêkdedrêtewe û her bew destûrey ke kesî kandîdkraw pêş hellbijradnî û paş brawebûnî le hellbijradinda, wajoy dekat û swêndî yasayî leser dexwat û papendîy xoy bo deselmênêt, ewa têrrwanîn û birryar û hellwêstekanî le berjewendî û piştîwanî cemawerî narrazî derewey parleman, ya le djî kompanîye pawanger û çepawillger û wêrangerekan, be tometî dje destûrbûn, naçar be wazhênan ya dadgayîkirdin debêtewe. Bew core eger be wirdî û be rexnewe serincibdeyn, ewe debînîn, ke parleman yaney xebat û têkoşanî çewsawan nîye, bellku yaney myancîgerîy nêwan desellatdan û rêkxistinî berjewendî ramyaran û sermayedarane, bewatayekî dîke yaney tebaykirdnî desellatdaran û xawen berjewendîyekan û rewayetîydane be birryar û daxwazîy sermayedaran û pesendkirdinyane wek bendî destûrîy benawî berjewendî balla û giştîyewe.

Katêk ke her le seretawe roll û snûrî çalakî û şêwey karkirdnî nwêner dyarîkrabêt û retkirdnewey desellatdarîy serûxellk û tallangerîy kompanîyekan û retkirdnewey terratên û zallîy mercekanî nêwende cîhanîyekanî wek sindûqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî û dewlletanî nawçeke û zilhêzekan, bve û negorrbêt, îdî soşyalîstekan [enarkîst û komunistekan] lewênderê [le nêw parleman] çî deken û betemay çîn û çîyan pêdekrêt?

Herweha parleman çi wek dezgeyek û çi kayekeranî [parlemantaran] pêş hemû şit nwênerayetî part û ramyarîy û lîst û berjewendîyekanî xoyan û çînekeyan deken. Eger hemuwan nwênerayetî cemawerdeken, îdî cemawer çi pêwîstî bew hemû bername û part û lîste cyawaze heye, aya min le kollan û gerrekekemda ya le xwêndinge û karge û fermange û meydanî bêkaranda, daxwazî û pêdawîstî giştîy cyawaz lewey hawkollan û hawgerrek û hawpol û hawkar û hawferman û hawderde bêkarekemim hen û heye? Eger wellam bem sernic û pirsyare “na”ye, îdî ew hemû part û lîst û grupe naw û bername cyawaze lepênaw çî û sûdyan çîye? Eger wellameke “erê”ye, le kwêda daxwazî û berjewendîy min û hawgerrekekem, min û hawpolekem, min û hawkarekem, min û hawfermanekem, min û hawgundîy û hawşarîyekem dekewête nakokî û cyawazîyekan çîn, ke drustkirdnî part û bername û lîst û grupî cyawaz dekene pêdawîstî wellamdanewe ?

Hellbete ba ewe lew lawe bwestêt, ke xudî part amrazî bedesellatgeyîştin û behremendibûnî destebjêrêke le serwerî û mşexorîy beser komellgewe, min eweş dezanim, ke fîlosofî serhelldanî part û grupe ramyarîye cyawazîyekan çîye û çî buwete drustkeryan, bellam katêk ke qse leser berjewendî û daxwazî û arezû û jyan û karubarî cemawerêk, komellêk, çînêk, twêjêk, gundêk, şarêk, herêmêk, komellgeyek û “neteweyek” dekrêt, qse leser pris û grift û daxwazîy û jyan û karubarî giştî dekrêt, wate şte hawbeş û nêwkoyyekan, katêk ke ştekan hawbeş û nêwkoyî bin, îdî ew hemuwe grup û part û ramyare mşexore lepênaw çî ?

Bellam, wek ezmûnekanî komellge çînayetî û derkewtinî pagendey serweran û desellatixwazî xistûyanete rû, ew grup û part û lîstane nwênerayetî berjewendî çîn û twêjêkî mşexorî komellayetî deken û lew nêweşda berjewendîy takekesîy ew kesaneş, ke xoyan kandîddeken ya be kudeta û zordarekî xoyan desepênin, pêşnyare û eger ew nwênerayetîye bexorrayî û xobexşane buwaye, bedillnyayyewe her lew rojewe ke dêmokrasî rastewxo têkşikênrawe û dêmokrasî parlemanî benawî gelewe xrawete cêgey ta em roje, hîç saxteçîyekî ramyar û partçîyek amadenedebû bo xulêkî yek çirkeyî xoy kandîdbkat. Bellam wek gutim hem berjewendîy kesîy xoy û hem hawberjewendîy mşexorane û serwerîyixwazaney çîn û twêjekey, take hander î xokandîdkirdin û hellpekirdnî ewn bo birdnewe û bedesellatgeyîştin, ke be xanenşîynî paşayane kotayîdêt.

Sereray emaneş, xudî pêkhatey parleman, pêkhateyekî quçkeyî serûxellkîye û hîç peywendîyekî be daxwazî û jyanî rojaney xellkewe nîye. Herweha dîwekey dîkey nwênerayetî cêgîr û berterîydar û partîyane û ramyarîyaney kandîdekan, brîtîye le bêwîstkirdnî [bêîradekirdnî] dengderan û çawerrwanhêştnewe û gwêrrayellkirdinyan bo çwar sallî dîke, taweku helî hellbijradnî şwaneyekî dîkeyan bo derrexsêtewe. Bem core debînîn le mawey çwar sallî dyarîkrawda, parlemantaranî hellbijêrdraw û fermandarîy kabîney fermandarîy pêkhatû lewan, be arezûy xoyan birryar leser berpakirdnî ceng, sazş letek nêwende cîhanxorekan, bêkarkirdnî cemawer, grantirkirdnî krêy xanû, kemkirdnewey mûçe û krêy kar, froştin û tallankirdnî kertekanî berhemhênan û xizmetguzarî, dabeşkirdin û bexşênewey saman û dahatî komellge beser hêze serkutgerekan û bekrêgîrawanî xoyan, berterîdan be xawenkaran û berterîdan be kompanîye cîhanîyekan û derge awellakirdin bo zilhêzekan, wêrankirdnî jînge, derkirdnî yasa hellawêrîyekan [lewane yasay çend jne û pledûîy koçeran] û yasay taybet le berjewendî xoyan, dabînkirdnî mûçe û xanenşînî paşayane bo xoyan û destubendekanyan..tid lew çwar salley nwênerayetî dengderanî bemêgelkrawda, ewan mafî hemû milhurrîyekyan beser komellgewe heye û ta êsta le mêjûy sîstemî parlemanîda rûynedawe, ke parleman û parlemantaran le berjewendî çîn û twêjekanî xwarewe birryarêk ya yasayek derbken, eger ştî awaş rûydabêt, ewa tenya katêk buwe, ke komellge xroşawe û şew û roj têkoşanî bo krawe û parlemantaran le naçarîy û lejêr fşar û metrisî hellgeranewey cemawerda, naçar be hezar û yek frufêllewe yasa û birryarekan destkarîkirduwe ya wek ştêkî katî rayangirtuwe. Eme dîwî şarawe û dapoşrawî nwênerayetî narrastewxoye, ke herdem be dêwcamekanî nwênerayetî hawberjewendîy “neteweyî” û “nîştmanî” û “ayînî” û “regezîy” rzaênrawetewe. Leberewe bûnî min ya to ya ew, nyazpakî û dillsozîy min û to ya ew, hîç lewe nagorrêt ke her kes geyîşte ew cadûgerxaneye, debêt û beserîda desepênrêt, ke le berjewendî sîstemeke mşexorîyeke bidwê û birryarbdat, egerna zor be asanî le sînaryoyekî ramyarîyda kenaregîrdekrêt, hellbete eger keseke bitwanêt le beramber hezî serwerîyixwazîy û mşexorîyda pakî xoy rabgirêt û dillsoz bmênêtewe !

Leberewe, her awa ke nakrêt çek bo zîndûkirdnewey kujrawan bekarbibrêt, awaş nakrêt dezgey frîwdan bo huşyarkirdnewey xellkî bekarbibrêt. Parleman korrî mşexoranî komellgeye û her kesêk tenanet hejartirîn kes û şorrşigêrrtirîn kesîş bçête ew korrewe, ewa tenya dû rêgey leberdemda heye; ya xokujî û wazhênan ya beşdarbûn le mşexorî û gendellî û xellkifrîwdan !
***********************************************************
Bo xwêndnewey beşî yekem, kirte leser em besterey xwarewe bke
Beşî yekem : http://wp.me/ppHbY-HN
Beşî duwem : http://wp.me/ppHbY-HY
Beşî sêyem : http://wp.me/ppHbY-If
Beşî çwarem: http://wp.me/ppHbY-IH
Beşî pêncem: http://wp.me/ppHbY-IK

زانست دارایی [الملکیة] هیچ کەس نییە، بەرهەمی کۆششی مرۆڤایەتییە، لەبەرئەوە بازرگانیپێوەکردن و بەکاربrدنی وەك ئامرازی سەرمایەداربوون و سەروەربوون و قۆرخکردن، تاوانە بەرامبەر مرۆڤایەتی.

لەم بارەوە، بیریارێکی ئەفەریکایی دەبێژێت “بچۆرە نێو خەڵك، لەتەکیان بژی، بەهرەمەندبە لەوەی هەیانە، لێیانوەرگرە، کاری لەسەر بکە و شتێکی بخەرەسەر و بیخەرەوە خزمەتیان”