nojenkirdnewey Wellamekan – 5
nojenkirdnewey Wellamekan
Eger pêmanwabêt, wellamekanî ême tewaw û dwa derkî mrovayetîn, ewa xerîkîn le xoman btêk sazdekeyn. Herweha eger pêmanwabêt, ew sîstemî rêkxistney komellge, ke ême xebatî bo dekeyn, dwayîn çawerrwanî û geşeyeke, ke mrovayetî pêydegat, ewa dîsanewe xerîkîn pûçgerayyekî dî le teputozî powçgerayyekanî dîke, çêdekeynewe. Soşyalîzm beheştêk nîye le asmanekanewe daygrîn û le perrawî efsanekanda bîdozînewe û modêrnîzey bkeyn, soşyalîzm xewnî mrovî zînduwe û be praktîkî şorrşigêrrane ketwarîy debêtewe û serkewtinîşî le kultûrbûyinda debêt, bebê ewe, le xeyallî goşegîrane û fentazî aydyalîstane bewlawetir nabêt.
Hejên
Beşî pêncem
Eger sernicî nûsînekantan bdey, debînît kemtirîn qsetan lebarey gendellî yekêtî û partîyewe heye, hoy eme boçî degerrêtewe?
Ta ewendey bgerrêtewe ser min, rastîyekey nûsînî nîwe û naçllî zorm hen, ke destipêkyan bo sallî 1999 degerrêtewe û bedaxewe taêsta bom tewaw nekrawn, detwanim lêreda nêwî dû nûsîn, ke peywendîyan bem basewe heye, bhênim, “aya berrast dunya gorrawe?”, “desellatî borijwazî kurd le eşkewtewe bo parleman”, ke bedaxewe rojgar bwarî tewawkirdinyan nedam û babetî gringtir yexeyan degirtim ya katyan bo nedemayewe, bellam becorêk le corekan lêre û lewê boçûnî xomim le barey pirsekanî komellgey herêmî kurdistanewe derbrrîwe.
Be boçûnî min û deştwanim bllêm zorbey enarkîyekan, gendellî beşêkî cyanekrawe ya hawelldwaney sîstimî çînayetîye, emeş tenya sîstimî bazarazad nagrêtewe, bellku modêle abûrîyekey rusyey bolşevîkîş degrêtewe. Leberewe bebê welananî ya lenêwbirdnî sîstimî çînayetî, esteme bitwanrêt gendellî binbirrbikrêyt, çunke gendellî leser bnemay cyawazî le desellat û rêwşiwênî komellayetîda drustdebêt, katêk ke kesêk [çi fermanberêk ya şalyarêk] mafî lepêştirbûn û zallbûnî beser jyan û dahatî kesanî dîkeda heye, îdî çi mîkanîzmêk heye, ta ber be xrap kellkwergirtin le rêwşiwên û samanî berdestî bigrêt?
Bepêçewanewe lewaneye min kemtir lem barewe qsem kirdbêt, bellam hawrrêyanêk ke hawbîrî yekîn, zor be roşnî le batekanyanda eweyan nîşandawe, ke dewllete borijwa-dêmokratekan le gendellîda hîçyan le dewllete dîktatorekan nehênawe û bellku be zyatrewe gendelltrin. Lêreda tenya hênanewey nmûney skandallî endam parleman û şalyarekanî brîtanya, ke parsall [par bepêy katî wellamdanewey em pirsyareye] derkewt, tenanet seyirkirdnî fîlmêkî sêksî le kotayî pşûy hefteyanda leser dahatî komellge buwe! Herweha gendellîyekanî serdemî serokşalyaranî allmanya (hêllmut koll) û krrîn û mamelley payey serokkomarîy emerîka le rêgey bertîl û karî jêrbejêrewe, hîçî le gendellîyekanî herêmî kurdistan ya ‘îraq kemtir nîye!
Leberewe beboçûnî min, ewey xwazyarî kemkirdnewey gendellî û binbirrkirdnî bêt, ewa pêwîste û benaçarîş debêt le hewllî kemkirdnewey desellatî dewllet û çillkawxorekanî û gêrranewey zorbey karubare abûrîy û kargêrrîy û komellayetîyekan bo nêwendekanî jyan û berhemhêyan û karguzarî, bêt. Katêk birryar û karguzarî karubarî xwêndkaran, krêkaran, cutyaran, xanenşînan, kawirbarî gerrek û kollan û gundekan bgerrêtewe bo xudî kesanêk, ke rastewxo peywendî be jyan û dahatûyanewe heye û bwar bidrêt be xoyan le rêgey dêmokratî rastewxowe (dêmokratî nwênerayetî parlemanî na!) karubarekanyan raperrênin, îdî bwar bo mşexoranî serbar û napêwîst namênêtewe.
Bellam, ewey ke ewrroke le herêmî kurdistanda gendellkaran bexoyan le pêş hemuwanewe be gendellî nêwî deben, tenya gendellî kargêrrîy nîye, bellku taybetîkirdnî kerte giştîyekan ya dewlletîyekane leser modêlî bazarazadî nîolîbralekan le herême paşrrewekanda. Emeş şêwazêke le monopollkirdnî desellat bo hemîşe û bergirtin be egerî serkewtinî her hewllêkî şorrşigêrraney xellkî. Eger em modîle rûntirbkeynewe, ewa heman hewllî sermayedarî û împiryalîzm le çîllî sallî 1973da be şêweyekî dîke rûydawe. Sallî 1973 le wllatî çîllî, le hellbjardinî dyarîkra û danpêdanrawî xudî dewllete sermayedarîyekanda, ke modêlî dêmokratî nwênerayetî parlemanîye (wate dêmokratî narrastewxo), çepekan be zorîney deng geyişte parleman û zorîney kursîyan bo pêkhênanî fermandarîy bedestihêna, bellam eme bo sermayedarî gurzêkî sext û nawext bû û debû berî pêbgîrdirêt, çunke debuwe hoy têkçûnî hawsengîy hêzî nêwan blokî bazarazad û bazarî dewlletî [pyemanî nato û peymanî warşo] û gorran le sîstme cenrallîyekanî serapay emerîkay latînda û emeş deykirde nahawsengî hêz leberamber blokî sermayedarî dewlletîda. Leberewe dney sermayedarekanyan da, ta sermayekanyan lew wllatda derbken û bnemay abûrîy ew wllate btepênin. Her emeş bû buwe hoy zemînesazî bo kodetay serbazîy û hatnî cenrrallî komellkujîyekan (pênoşêt) û ragirtnî hawsengî çi le emerîkay latîn û çi le astî cîhanîda be nirxî xwênî hezaran kes. Em taktîke le cezaîr û felestîn, ke îslamîyekan zorîney dengyan hêna beşêweyekî dîke û rêgeyekî dîke bo frîwdanî xellkî dengeder grîrdrayeber. Le herêmî kurdistanî lay xoman, ke rizgarî û dêmukrasîyekey be ser nûkî rokêt û pajney çekmey asnînî serbazekanî emerîka û hawpeymananîyewe bo hatuwe û çend partêkî penaberî dîwî êran û surîye bew pallpiştîye û le rêgey têkişkanî raperrînewe, zemîne bo sînaryoy hellbjardinî fîftî fîftîyekey ayarî 1992 û hellbjardne serencam pêştir dyarîkrawekanyan xoşkrawe, hana bo heman taktîk beşêweyekî dîke brawetewe. Em taktîke bo hawpeymanan û dewlletanî nawçeke û desellatdaranî nêwxo ewe msogerdekat, ke le rêgey kontrollî abûrîyewe hemû hewll û têkoşanêk ya helêkî guncaw bo kotayîhênan be çepawillgerî û dîktatorî part û desellatbexşînewey xêzanîy degirdrêt.
Wek dezanîn, ewey le şerrî sarda serkewtinî bedestihêna, sermayedarî nebû beser bzavî soşyalîstîda, bellku serkewtinî bazarazadî nîolîbrallekan bû beser sermayedarî dewlletîy bolşevîkekanda. Em serkewtne le bwarî ramyarîyda wate serkewtinî frepartî yekcor beser takpartî yekcorda, le bwarî abûrîyda wate serkewtinî bazarazad beser bazarî kontrollkrawî dewlletîyda, le bwarîy komellayetîyişda wate têkişkan û wirduxaşkirdnî hemû peywendîye komellayetîyekan û cêgirtneweyan be peywendîye borcwazîyekan le serapay pêkhatey komell û komellgeda.
Ewey emrro le herêmî kurdistanda le qonaxî tewawbûn û cîgîrbûndaye, rêk her ew taktîkeye, ke le serewe basimkird. Sereta part dest beser dahatî “newt beramber be xorak” û komekekanda degrêt û zorbey komeke dermanî û xwardnemenîyekan le bazarî reşda be xellk defroşrênewe û debne sermayey part û lenêw partekanîşda beser seranî part be pley yekem, dabeşekrêt. Hawkat komeke darayyekan be rêjeyekî here zor, deçne gîrfane şarawekanî part, paşan norey qonaxî duwem dêt, wate taybetîykirdnewey kerte giştîyekan, ke yekêke le merce serekîyekanî sinduqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî û nêwende serûmîlîyekanî emerîka û ewrupa le pêdanî komek û çûnewe her wllatêkewe, bepêy merce serekîyekanî ew nawende cîhanlûşane, debêt abûrî û ramyarî û dar û nedarî ew wllate bixrête jêr rkêfyan û ewan le piştperdewe biryarî yekalayîkerewe bden. Lêredaye ke dahatî dizrawî komellge le şêwey sermayey part û be perdepoşî û benêwî kompanyay corawcorî yekşewe û rojewe dêtewe meydan û kerte giştîyekanî pêdekirrdrêtewe, be watayekî dîke seranî part leser dahatî komellge debne sermayedarî gumnaw û ruxsarî dîke wek kargî beharan qutdekrênewe û beheman dahatî dizraw, kerte giştî û dewlletîyekan le heracêkî sînaryoyîda le xoyan dekirrnewe û ewe msogerdeken, ke egerî hemû allugorrêkî ramyarîy le rêgey hellbjardinî parlemanîyewe le pêkhatey bazar û kargêrîyda tîkişkawbêt. Ew egeraneş ke boy hebû bew şêweye le rêgey hellbjardnewe bitwanin bgene desellat û abûrîyekî daxrawtir lewey êsta lelayen îslamîyekanewe [herweha herçende komunîstekan hêzî pêşnyar û karanebûn û nîn, bellam heman bernamerrêjîy nêwendgeray dulletîyan bo rêkxistinî abûîy komellge heye], ke lew barda leser modêlî abûrî dewlletî nêwendrrêj debû û debuwe serîşe û rêgir bo plane abûrîyekanî bazarazad le nawçekeda, ke kurdistan birryare pêgeyekî serekî ew bazare bêt.
Katêk bitwanîn em nexşane be wirdî bbînîn û derkyan bkeyn, îdî boman roşne bo bzavêkî pengixwardûy komellayetî gorranixwazî em herême be komekî masmîdya û rageyandnekanî desellat û komekî darayî xudî desellat lenêw xudî parte pêkhênerekanîda ballêkî rîformîst, ke lehemû ew keynubeynaneda hawbeş û hawrroll buwe, dehênrête pêşewey şanoy ramyarîy û desellat û swarî bzaveke dekrêt û be komellêk rexney nacor û lawekî bzaveke belarrêda debat.
Bo kesanêk ke bawerrîyan be rollî komekgerane û rizgargeraney emerîka û hawpeymananî heye û pêyanwaye nêwende cîhanîyekanî wek sinduqî drawî nêwdewetî û bankî cîhanî û nêwende benaw xîrixwazîyekanî dîke, rollî pozetîv û destigîroyyaneyan bo herêmeke heye, îdî sexte bitwanin pey be sînaryoy lîstî newşîrwanîyekan û nexşe û kare serekîyekanî em hewlle bern, zorîş asayye ke benêwî xellk û berjewendî giştîyewe bibne carrderî ew balley desellat. Eger be wirdî sernicî daxwazî û amancekanî lîstî newşîrwanîyekan bdeyn, debînîn, ke le cyatî komellayetîykirdnewe û giştîykirdnewe û gêranewey zankokan bo jêrçawdêrrî komellge û kesanî serukardar bew buware, xwazyarî derhênanîyane le çingî parte desellatdarekan û spardinyane be dellallanî bazarazad, ke emeş dekatewe pyadekirdin û tewawkirdin û giştgîrkirdnî nexşekey serewe, wate taybetîykirnewey ew kert û beşaney ke hêşta berrwallet giştîy û dewlletîyn, emeş dîsanewe zemîne bo kompanyayyekî dîkey wek (korrk) û (nokan) û tid xoşdekat, em kertaneş le jêr cepokî partda bo hemîşe bkene mullkî seranî sermayedarî part ya sermayeguzarêkî dîkey derekî.
Bo kesanêk ke le sruştî sermayedarî û karkirdî bazarazadekey têdegen, asane lewe têbgen, ke cyawazî serwerîy barzanî û tallebanî û newşîrwan û axundêk û fîlosofêk nîye, bellku pêdawîstî û karayî kesekan leser cêgîrkirdnî planekan gringe û katêk ke kesayetîyekî karêzma êkispayer debêt, zor asane be planêk welabnirêt ya pêştir cêgrewe û ellternatîvî bo msoger û amadebken û pêştir pêş rûdawekan bkewn û le derûnî bzavekanda lewêda, ke xoşbawerrî be pallewane efsaneyyekanî dwênê bo bergirtin be xudî bzaveke bekardebrên; wek ewey le bzavî komellayetî “gorran”da dîtman, ke xellk djî çepawillgerî û gendellî û dabeşkarî saman û dahatî komellge bû, keçî be plan û karleserkirdnî rojane ew amancane ta astî gleyî çend mşexorrêkî dîkey nêwdesellat û hewilldan bo beşdarbûnyan le deskewte narrewakanî part, dabezande xwarewe. Her ew kesaney ke djî desellatî bnemalleyî tallebanî dengî xoşbawerraney xoyan be lîstekey newsîrwan da, dengipêdrawan wek ne bayan dîbê û nebaran, benêwî ew xellke narrazîyewe çûne pay dengdanewe be tallebanî wek serokkomar le bexdad.
Leber ewe beboçûnî min, şerrî gendellî be pêşrrewî gendellanêkî dîke, ke gleyî le berkewt û beşedzî xoyan le dahatî dizrawî komellge deken, nakrêt û gêrranewey kerte giştîye betaybetîykrawekan[bepartîykrawekan] û kirdinyan be beşêk le bazarazad û kertî taybetî kompanyayekî nwê ya byanî meysernabêt û herweha naştwanêt hokarî kotayîhênan be desellatî serkutgeraney parte mîlîşîyayyekan û fermandarîyekanîş yêt, eweş leber dû ho: yekem, ewey le dunyay dîmokratî nwênerayetîyda ewe çend sedeye desellat lem bnemalley xanzadewe bo ew şazade û lem partî parêzgarewe bo ew partî soşyal-dêmokrat û le xulêkî dîkeda pêçewane debêtewe û hîcî le serwerî çînayetî û nadaperwerî û stem û hejarî û bedbextî û hellawardinî mrovekan û regezekan negorrîwe .
Hoy duwem, wek gutim qorixkirdnî desellat le rêgey taybetîykirdnî bnema abûrîyekanî komellge û kerte giştîyekanî berhemhênan û xizmetguzarî wek mullkî sermayedaranî parte desellatdarekanewe, dîsanewe egerî her allugorrêkî rwalletîy ramyarîy estemdeken. Ba away dabnêyn, partêkî îslamî ya pan-nasîwnalîst ya partêkî çep zorîney parleman bedestibhênêt û fermandarîy [hkumetî] xoy pêkbihênêt, aya kompanya komellgelûşekanî wek (nokan) û (korrek) û …tid be pallpiştî leşkirî emerîka û sîxurrîy rêkixrawe benaw komekkarekan û sindûqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî û nawende pîlangêrekanî dîke, bwarî hîç allugorrêk ya werçerxanêk deden? Aya bwar û egerî hîç allugorrêk le sîstemî berrêwebearyetî [serxanî komell]da heye, katêk ke bnemay abûrîy [jêrxanî komell] darayî komellêk kompanyay taybet û partîy bêt? Îdî seranî lîstî nasîwnal-nîolîbrall [lîstî benaw gorran] beteman çî bgorrn? Berrêweberayetî komellge ya gorrînî takî narrazî nahuşyar be koyley xoşbawerr ?
Min be dillnyayyewe dellêm her allugorrêk ke bçûktirîn nakokî letek planî nêwende cîhanîyekanî wek sinduqî drawî nîwdewlletî û bankî cihyanî û leşkirî dewllete zilhêzekanyanda hebêt, ewa le rêgey ew kompanyananewe û le rêgey bande parrêzerekan û piştperdeyyekanî ew kompanyayanewe puçell û tenanet serkutîş dekrêt, emeş zor asane, çunke ewan le paş têkişkanî raperrînewe ta êsta kar leser ewe deken û hêzî bo rêkdexen û komellî xoşbawerr û paşrrewî bo perwerdedeken. Nozde salle dezgekanî rageyandin mêşkî xellk kerruwawî deken, xellk naumîd û newey nwê be şêwandinî mêjû frîwdeden.
Herwek çon ewan [ramyaran û desellatdaran] zemîney komellayetîy bo xocêgîrkirdin û komellayetîykirdnewey gendellî û serkut û reşekujî jnan û tîrorî neyaran û hellxirrandinî şovênîzmî nawçeyî beramber nawçekanî dîke ya kemayetîyekanî dîke xoşdeken, herwaş tenya rêge û meydan bo rûberûbûnewe û bergirtin be hewllekanî ewan, tenya meydanî xebate komellayetîyekan û bzave cemawerîye serbexokanin; bo nmûne ta katêk bzavî azadîxwazî û djeserkut nebûbête ketwarêkî komellayetîy giştgîr, qsekirdin le destkotakirdnî hêze serkutger û tîrorîstekan û dezgekanî asayş û polîsî serûxellkî, deçête xaney xewnî ballonasa le hewada. Eme bo rizgarî neteweyî û jnan û tenanet soşyalîzmîş her waye û bebê komellayetîbûnewey xwast û boçûn û wîstekan, egerî her allugorrêkî şorrşigêrane esteme û hergîz rûnadat.
Wek pêştir wtim, gendellî wek dyardeyekî sîstemî fermandarîy û kargêrrîy û berêwebirdin, taybet be partêk ya fermandarîy û dewlletêkî dyarîkraw nîye, bellku taybetmendîy berrêweberayetîy serûxellkîye, îdî ew berrêweberayetîye paşayetî û takpartîy bêt ya frepartîy parlemanî û fermandarîy [hkumetî] têknokratekan û fîlosofekan, hîç kat neytwanîwe û naştwanêt paktawîbkat, çunke rîşey gendellî le pêkhatey binçînekanî sîstem û pêkhatey quçkeyî û serûxellkîdaye. Katêk ke amanc le beşdarîkirdin le berrêweberayetî komellgeda, pley serwerîy û payey abûrîy û komellayetîy ballatir bêt, îdî zor asayye, nwênerekan û desellatdaran bo manewey xoyan hem bidzin û hem çawpoşî le dzî û tallanî kesanî çwardewryan bken. Çunke bnemay sîstemî çînayetî dzîye le rencî berhemhêneran û çepawillkirdnî saman û dahatî komellge. Bo zyatir dillnyabûn leme, detwanîn em pirsyare le xoman bkeyn; eger rêkxistinî komellge quçkeyî [heremî] nebuwaye û beşdarîy berrêweberayetî [nek ewey pêdellên kayey ramyarîy] komellge xobexşane û bebê padaşt buwaye û xanenşînî paşayane û mşexorîy hetayî msoger nebuwaye, aya hîç kesêk le ramyaran û desellatixwazan, bîrî le pêkhênanî part ya xoy bo nwênerayetî û kargêrrîy kandîddekrid? Aya kesanî bêlayenî nêw komellge hîç gumanyan le nerênî wellamî em pirsyare heye?
Leberewe pêwîste rîşeyîtir djî dyardeke bçîne cengewe, wate gorrînî druşmî bzûtneweke bo ” na bo taybetîkirdnewey kertekan, na bo berrêweberayetî gendell, bellê bo xoberrêweberayetî cemawerîy “. Eweş tenya be bergirtin betaybetîkirdnewey kerte giştîyekan û sendnewey karge û zewîyekan û girdekan û kertekanî xizmetguzarîy le part û sermayedarekanî part meyserdebêt. Hellbete em hengaweş dû rêge lexodegrêt, rêgey yekem, sendneweyane le partekan û sermayedarekanî part û gêrraneweyan bo kertî dewlletî, ke emeyan herdem ellternatîvî rîformîstekan û nêwendgerakane, ke le baştirîn barda serwerîy xoyan dekene ellternatîvî dzan û gendellkaran. Rêgey duwem, sendnewey kertekane le partekan û sermayedarekanî part û gêrraneweyan bo komellge, wate komellayetîkirdnewey kertekan bewey xudî krêkaran, fermanberan ya cutyaranî ew beşe ya ew kesaney ke gêrrawyanetewe, bexoyan berrêweberayetîdeken û deyxene xizmet komellgewe.
Eger lewaneş bguzerryên, detwanîn be kemêk gerranewe bo raburdûy komellgekeman, ke xoşbextane zor dûr nîye û eger bexoşman têyda nejyabîn, ewa dayk û bawkman ya dapîre û bapîreman wênayekyan lebareyewe le awez û hoşmanda cêgîrkirduwe; pêş ewey dewllet û partî ramyarîy drustibbin, le komellgeda kuştin û dzî û frrufêll û etk û tallangerîy û çepawll û pawankirdin, zor degmen bûn û le komellgeda wek dyardey nawaze û nabaw reftaryan letekda krawe û zor car bkeranyan naçar be rewkirdin û becêhêştinî komellgeke bûn, le beramberda pêkewejyan û herewezîy û harîkarî û gelkarîy û mitmane û piştîwanî û yektirparêzîy komellayetîy hebuwe û zallbuwe. Bellam le êstada em hawkîşeye be tewawî pêçewane buwetewe û nerênîyekan tarradeyekî zor baw û giştgîrbûn û erênîyekan le pantayî jyanî hawçerixda be heman rade namokrawn. Hemû emane, herwa be rêkewt û bebê plan û xobexo rûyannedawe, bellku sereta desellatî serûxellkîy beg û axakan û paşan dewllet hemû xoberêweberayetîy û xokarayyekî le tak û bûne komellayetîyekan senduwetewe û înca bo parastinî dewllet û berjewendî kompanîye komellge û cîhanxorekan, partî ramyarîy qutkrawnetewe û le rêgey gorrîn û lenêwbirdnî peywendîye komellayetîye teba û herwezîyekan û yasa sruştîyekanî pêkhatnî komellayetî û cêgirtneweyan be peywendîye ramyarîye destkird û namroyyekan, part û rêzbendîy partîy komellgey beser deste û berey dijbeyekî herdem le ceng û naaramîda dabeşanduwe û lem rêgeyeşewe zemîneyan bo komellayetîykirdnewey gendellîy sazkirduwe û bem core debînîn, newey ew mrovaney ke dwêڼê bebê bûnî dewllet û part û nwêner, le rêkewtinêkî komellayetîyda leser bnemay yasa sruştîyekanî pêkhatnî komellge, ke komellayetîbûnî mrov mamanî ledaykbûnyane, dejyan û karubarî xoyan rêkdexsit û xoşî û naxoşîyekanyan, bûn û nebûnîyekanyan lenêwan xoyanda dadebeşand û bextewerîy her takêk peywestibû be bextewerîy ewanî dîkewe, keçî lem rojeda newekanyan behoy paşrrewîyan bo desellatî serûxellkîy û partekan û ramkaran [ramyaran], le pêşîne û paşbnemay komellayetîy û herewezîy û pêkewejyanî aştîyane namobûn û natwanin jyan û rêkxistinî komellge bebê bûnî dewllet û sîstemî nwênerayetî û paşrrewîy partayetî û mêgelbûn bo cenerrallekanî ceng, jyan wêna bken û bîrbkenewe. Katêk komellge lew take lexonamoyane pêkhatbêt û dengî nahuşyaraney ewan hellbijêrî sîstem û kargêrîy komellge û şêwey jyan bêt, îdî gendellî asayîtrîn û seretayîtrîn dyarde û taybetmendîy sîstemî kargêrrîy û komellge debêt, bewatayekî dîke gendellî ramyarîy, be hoy rambûnî takî çewsawe û jêrdestewe, komellayetî debêtewe û dwa tewn û rayelley peywendîye komellayetîyekan bogendekat û hemû takêk dekate djî takekanî dîke û pşêwîyekî komellayetîy weha drustdekat, ke takî nahuşyar û doşdamaw û destemo, herdem wêllî serokî baş û dewlletî baş û parlemanî baş û nwênerî baş bêt û be kayekirdin û xtûkedanî demargîrîy ayînî û nawçegerîy û şarçîyetî û nasîwnalîstî lelayen kesanî ramkarewe, cenrrallekanî mrovkuştinî lêdebête firyadrres!
Bo legell markisîzmekan nakewne giftugo û karî hawbeş?
Ber lewey wellam bexudî pirsyareke bdemewe, bepêwîstî dezanim ewe roşinbkemewe, ke çemkî hizrîy letek hellgirî hzir, le tewawî zmanekanî dunyada dû waje û karbirdî cyawazyan heye, çunke “markisîzm” çemkêkî aydyolocîye û bo koy edebyatî “markisîst”ekan bekardebrêt, lem pirsyareda bekarbirdnî wek çemk helleye û natwanêt amajebêt be hellgranî aydyolocyake [markisîstekan].
Eger markisîstekan bawerrîyan be xebatî serbexoy cemawerîy leser bnemay “xocêy bbizwê û cîhanî bîrbkerewe” û dûr le paşkoyî bo part û grupekanyan heye, ewa hîç pêwîstman be rêkkewtin nabêt û xobexo letek enarkîyekana lew bwareda yekdest debin. Bellam katêk ewan wek parte borcwazîyekan xerîkî destemokirdin û paşkokirdnî bzûtnewe komellayetîyekan bin û her bîrkirdneweyek le derewey aydyolocyakeyan retbkenewe û rêkixrawî komîteyî bo çîn û twêje komellayetîyekan qutbkenewe û gyanî destegerîy (siktarîzm) teşepêbden û her destbekarbûnêkî azadaney takekan lejêr çekmey pollayî nêwendgerayî û birryare nêwendîy û quçkeyyekanyanda bipllîşênnewe, ewa be boçûnî min nabêt kemtir le djayetî borcwa desellatdarekan, djayetîyan bikrêt.
Min bo xom, wek kesêk, ke seretay çalakî “ramyarî”îm be endambûnî “komelley rencderanî kurdistan” destipêkirduwe û be wazhênanim le endametî “rewtî komunîst” kotayîhatuwe, le meydanî xebatî cemawerîyda xawenî xerwarêk ezmûnî kesîym û herdem tay terazûy xebatî rojanem belay serbexoyî xebatî cemawerîy û bergirtin le sîktarîzm şkawetewe û leberewe lelayen hawrrêkixraweyyekanmewe djayetîkrawm û hewllî terîkixranewem drawe. Her bew pêye be ezmûn geyiştûmete ew birrwayey ke grup û partî ramyarîy her nawêk û her bernameyekyan hebêt, bêcge le kewillkirdin û destemokirdin û kertkertkirdnî xebatî cemawerîy bo amancî partîy û desellatixwazîy endamanî balla, hîçî dîke nebuwe û nîye û hîçî dîkeşî berhemnehênawe. Leberewe hemû karkirdin û harîkarîykirdnêk letek grupî ramyarîyda retdekemewe û behîç şêweyek mitmaneyan nademê. Em boçûnem tenya lemerr grup û parte komunîstekanî kurdistan bertesknabêtewe, bellku le serapay mêjûda her le yekêtî komunîstekan [yekemîn partî komunîstî] ke be beyannameyekî xudî markis û englis lederewey wîstî endamanî hellweşênrayewe ta partî soşyal-dêmokratî allmanya û dwatir hezaran partî komunîstî dîke û ta degate dwatrînyan le herêmî kurdistan [mişteqatekanî komunîzmî krêkarî] tenya demargîrî destegerîy û cyabûnewe û dabeşkirdin û bêhêzkirdnî rêzî narrazîyan û krêkaranî huşyarîyan berhemhênawe û dehênin. Bepêçewanewey xoşbawerrîy û goşegîrîy aydyolocî hendêk azîzewe, be boçûnî min ewey ramyaran û parte komunîstekan le mawey sede û nîwêkda bo djeşorrş û serwerîy çînayetî encamyandawe, serapay komellgey çînayetî xudî împratorîyekan dewlletekan û parte nasîwnalîst û mezhebîyekan neyantwanîwe encamîbden. Eweş tenya leber yek hokarî zor sade û aşkra, ke sereweran û dezgekanyan neyantwanîwe hêndey markisîstekan, çewsawan be dewlletî baş û serwerî dadger û partî baş û parleman xoşbawerrbken, hemû ewaneş benawî xudî krêkaran wlejêr dêwcamey soşyalîzimda twanîwyane narazîyan frîwbden û bedaxewe hêştakeş bazarî ew frîwkarîyane germe.
***********************************************************
Bo xwêndnewey beşî yekem, kirte leser em besterey xwarewe bke
Beşî yekem : http://wp.me/ppHbY-HN
Beşî duwem : http://wp.me/ppHbY-HY
Beşî sêyem : http://wp.me/ppHbY-If
Beşî çwarem: http://wp.me/ppHbY-IH
نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان – ٤
نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان
ئەگەر پێمانوابێت، وەڵامەكانی ئێمە تەواو و دوا دەركی مرۆڤایەتین، ئەوا خەریكین لە خۆمان بتێك سازدەكەین. ھەروەھا ئەگەر پێمانوابێت، ئەو سیستەمی ڕێكخستنەی كۆمەڵگە، كە ئێمە خەباتی بۆ دەكەین، دوایین چاوەڕوانی و گەشەیەكە، كە مرۆڤایەتی پێیدەگات، ئەوا دیسانەوە خەریكین پووچگەراییەكی دی لە تەپوتۆزی پۆوچگەراییەكانی دیكە، چێدەكەینەوە. سۆشیالیزم بەھەشتێك نییە لە ئاسمانەكانەوە دایگرین و لە پەڕاوی ئەفسانەكاندا بیدۆزینەوە و مۆدێرنیزەی بكەین، سۆشیالیزم خەونی مرۆڤی زیندووە و بە پراكتیكی شۆڕشگێڕانە كەتواریی دەبێتەوە و سەركەوتنیشی لە كولتووربوویندا دەبێت، بەبێ ئەوە، لە خەیاڵی گۆشەگیرانە و فەنتازی ئایدیالیستانە بەولاوەتر نابێت.
هەژێن
بەشی چوارەم
جیاوازی ماركسیزم و ئه‌نارشیزم چییە، چیتان ھەیە، كە جیاكەرەوە و جێی شانازیكردن بێت ؟
بەڵی، بەدڵنیاییەوە ئەگەر جیاوازی نەبووایە، بەدرێژایی دوو سەدە بیریاران و لایەنگرانی ئەو دوو باڵەی بزووتنەوەی سۆشیالیستی، دژبەیەك و لە بەرامبەر یەكدیدا نەدەوەستان، ھەروەھا بەدڵنیاییەوە لە ڕوانگەی بیریاران و لایەنگرانی ھەر یەك لەو دوو باڵەوە وەك یەك و ھاوتا، جیاوازییەكان نەخراونەتەڕوو. لەبەرئەوە من وەك لایەنگری ھزری ئەناركی، ئەو جیاوازییانە دەخەمەڕوو، كە بۆ من باسكردنیان پێویست و یەكلاكەرەوەیە، بەڵام لەبەرئەوەی كە ھەژماركردنی جیاوازییەكان لە ڕوانگەی ئەناركییەوە زۆرن و لێرەدا ناكرێت بەدرێژی لەسەریان بدوێم، ناچار بە كورتی، سەرخەتی جیاوازییە سەرەكی و ھەرە دیارەكان بخەمەڕوو. بۆ ئەم مەبەستە ھەوڵدەدەم لە چەند خاڵێكی سەرەكیدا جیاوازییەكان نیشانبدەم، چونكە ئەگەر بچمە وردەكارییەوە، ئەوا وردەكاریی جیاوازییەكان لە تێڕوانین و كردداردا بەچەندین پەتووك تەواو نابن و كارێكی ئاوا، كاری تەنیا كەسێك نییە و لە توانای من بەدەرە، سەرەڕای ئەوەش، ئەوەی بە خەیاڵمدابێت و تا ئێستاكە دەركمكردبێت، ئەمەی خوارەوە پوختەكەیەتی:
ماركسیستەكان، بوونی پارت و ڕابەریی دەستەبژێری ڕامیاریی بە مەرجی شۆڕشگێڕبوونی بزووتنەوەكان دەزانن و لەسەر ئەو بنەمایە، ئەوان مێشكی پڕۆڵیتاریا پێكدەهێنن و ڕێكخستنی ئابووریی و جەماوەریی چین و توێژە پرۆلیتێرییەكان دەكەنە ملكەچی پارتی پێشڕەو و سەركەوتنی ڕاپەڕین و خەبات و گەییشتن بە سۆشیالیزم بەبوونی ئەو دەزگە بیروكراسییە خواوەندییەوە دەبەستنەوە.
لە بەرامبەردا ئەناركیستەكان خەباتی ئابووریی و كۆمەڵایەتی بە تاقە مەیدانی خەباتی سۆشیالیستی دەزانن و ڕێكخستنە ئابووریی و جەماوەرییەكان بە تاقە سەنگەری خەباتی چینایەتی چین و توێژە پڕۆڵیتێرییەكان دژی سەروەریی چینایەتی بۆرجوازی دەزانن. لەسەر ئەم بنەمایە، هەم دەستەبژێری پێشڕەو و مێشكی بیركەرەوە لە جیاتی پڕۆڵیتاریا ڕەتدەكەنەوە و هەم ڕۆڵی خۆسەپێنەرانەی تاك بەسەر بزووتنەوەکدا ڕەتدەکەنەوە و هەم دژایەتی باڵا و پایینی ڕێكخستن دەکەن. لەمەش واوەتر، ڕێكخراوە ئابووریی و جەماوەرییەكان هەر بەتەنیا بە ئامرازی بەدەستهێنانی داخوازییە دەستبەجێكان یا سەرخستنی ڕاپەڕینی شۆڕشگێڕانەی چەوساوان نازانن، بەڵكو وەك فێرگەی تاکی هوشیار و پێشینەی هەرەوەزییەكانی كۆمەڵگەی داهاتوو [سۆشیالیستی/ ئەناركی]شیان لەبەرچاویاندەگرن. لەبەرئەوە هەموو سەرکردایەتی و ڕابەرایەتییەکی تاکەکەسیی یا خوایی دەستەبژێرە دەسەڵاتخوازەکان ڕەتدەکەنەوە، هەڵبەتە گرفتەکە هەر بەو ڕەتکردنەوە کۆتایی نایێت، بەڵکو پێویستی بە ڕەتکردنەوەی ڕێکخستنی قووچکەیی ڕێکخراوە جەماوەرییەکان و گروپە خۆجییەکانیش هەیە، واتە لەنێوبردنی میکانیزمەکانی بەرهەمهێنانەوەی هەلپەرستی و دەسەڵاتخوازیی و بیروکراسی و خۆسەپاندن، کە پارت و ڕابەر و سەنیدیکای زەرد لەسەر یان دادەمەزرێن.
ماركسیستەكان، شۆڕش بە سەركەوتنی ڕاپەڕین و بەدەسەڵاتگەییشتنی پارتی پێشڕەو و گەییشتن بە دەسەڵاتی ڕامیاریی دەزانن، بۆ نموونە كە دەڵێن شۆڕش لە ڕوسیە، بەدیاریكراویی مەبەستییان لە ڕاپەڕینی ئۆكتۆبەری ١٩١٧یە، كە تێیدا بۆلشەڤیكەكان وەك دەستەبژێرێكی ڕامیارپیشە لە نائامادەیی هوشیاریی و کەم دەركی شۆڕشگێرانەی چین و توێژە پڕۆڵیتێرەكاندا بەدەسەڵاتی ڕامیاریی گەییشتن. لە ڕاستیدا كەتوار و ئەو دیوی دیوە شێوێنراوەکەی ڕووداوەكان، وێنایەكی دیكەی جیاواز لەوەی بۆلشەڤیکەکان و پاشڕەوانیان پاگەندەی دەکەن، لە ئەم ڕۆژەدا بۆ شۆڕش بەرجەستەدەكات، بە واتایەکی دیکە ئەو گۆڕان و زەمینەلەبارییەی ڕوسیە بۆ ڕاپەڕین لە جەنگی جیهانی یەکەمدا، بەرهەمی چەند سەدە ستەمگەریی ئیمپراتۆریی تزارەكان و چەندین دەهە خەبات و خۆڕێکخستنی کرێکاران و جوتیاران و مانگرتنە پەیتا پەیتاکان و ئەزموونگیریی لە شکستی ڕاپەڕینی ١٩٠٥ و بەرەنگاریی و یاخیبوونی جەماوەریی جوتیاران و کرێکاران و سەربازان بوو، نەك بانگەوازی ڕامیارپیشە بۆلشەڤیکەکان لە هەندەرانەوە و پلانڕێژیی ئەوان بۆ سەرهەڵدانی ڕاپەڕینەکان.
ئەناركییەكان، بەلایەنیكەمەوە من و کەسانی هاوبۆچوونی من، شۆڕش بە پرۆسێسێكی مێژوویی بەردەوام و ئاڵوگۆڕ لە هوشیاریی و مێنتالیتی و بیركردنەوە و تێڕامان و شێوەژیان و كولتوور و ڕۆشنبیریی مرۆڤدا دەزانن/ دەزانین، كە لەسەر بنەمای ئەو ئاڵوگۆڕانە و پەرەسەندنی خەباتی ڕۆژانە و جێكەوتەبوونی ژیانی نابۆرجوازیی وەك ئەلتەرناتیڤ و شكانەوەی هاوسەنگی هێز بەلای شۆڕشگێران و ڕوخاندنی یەكجارەكی سیستەم و سەروەریی چینایەتیدا دێتەدی.
لای ماركسیستەكان، خەباتی ڕۆژانەی چین و توێژە پڕۆڵیتێرەكان بۆ گۆڕینی ڕێوشوێنی ئابووریی و كۆمەڵایەتییان، بریتییە لە ڕیفۆرم و خودی ڕیفۆرمكردنی سیستەمی چینایەتی و دەسەڵاتی ڕامیاریی بە پۆزەتیڤ دەنرخێنن، بەواتایەكی دیكە خەباتی ڕۆژانەی چینایەتی لەچاو هەوڵی ڕامیارییانەی پارتە پێشرەوەكانیان، بە كەم دەگرن.
بەڵام لای ئەناركیستەكان، خەباتی ڕۆژانەی چین و توێژە پڕۆڵیتێرییەكان، بریتی نییە لە ڕیفۆرم و واوەتر لەوەش بە هەنگاوە ڕۆژانەیی و هەر ساتییەكانی شۆڕشی كۆمەڵایەتی دەزانن و لەسەر ئەو بنەمایەی كە شۆڕشی كۆمەڵایەتی كاركردی هوشیارانەی خودی چەوساوانە، بەو هۆیەوە خەباتی ڕۆژانە بە تاقە سەنگەر و خەباتی ڕەوا دەبینن و دەناسن. بەڵام هیچ كات ڕێگە بەو خۆشباوەڕییە نادەن، لەنێو چەوساواندا تەشەنەبكات، كە ڕیفۆرمكردنی دەسەڵات و چەنەبازیی نێو پارلەمانەكان لە بەرژەوەندی چەوساواندا بێت.
ماركسیستەكان، شێوەیەك كە بۆ ڕێكخستنی ئابووریی و جەماوەریی پێشنیاردەكەن یا دەستی بۆ دەبەن، هەم نێوەندگەراییە و هەم قوچكەییە، واتە لەسەرەوە بڕیارەكان دەدرێن و خۆیان واتەنی ڕابەران [كۆمونیستەكان] بەرژەوەندەی هەموو چینەكە باشتر دەزانن. وەها ڕێكخستنێك چ لەو باڵەیدا كە سۆشیال-دێمۆكراتەكان كردیانە بەشێك لە دەوڵەتی بۆرجوازی و چ ئەو جۆرەی كە بۆلشەڤیكەكان كردیانە داردەستی دەوڵەتەكەیان، هەمان ڕێكخستن و پێكهاتەی قوچكەیی و باڵا و پایینی هەیە. لەو ڕێكخراوانەدا بڕیاری مانگرتن و چالاكی و بەشداریكردن و نەكردن و هەڵویستوەرگرتن و هاوپشتیكردن و كاری هاوبەش، لە سەرەوە دەدرێت و مێشكی گەورە [ڕابەران] دەیدەن. هەر لەبەر ئەو هاندەرە نێوەندگەراییە بوو، بۆلشەڤیكەكان توانانی بەرگەگرتنی مانەوە و درێژەی كاری سۆڤییەتەكانیان نەبوو و لە ساڵی ١٩١٨ بەدواوە سۆڤیەتەکان پەراوێزخران و پووكێنرانەوە، چالاكانیان یا ناچار بە گوێرایەڵیی پارتییانە كران یا دوورخرانەوە و خرانە ژێر كاری زۆرەملێ و تۆمەتباركردنیان بە دوژمنی شۆڕش و بەكرێگیراوی لەشكری سپی. بەداخەوە كۆمونیستەكانی خۆرهەڵاتی ناوین لە گەڕان و لێكۆڵینەوە لە چۆنیەتی لاكەوتەیی و پەراوێخران و چەككردنی سۆڤییەتەكان، دەسەپاچە و كڵۆڵن یا نادرەبەستن و بە لێکدانەوە و پێوەری ئایدیۆلۆجیکی پاساوی سەرکوتگەریی و بیرۆکراسیی و نایەکسانی و نادادوەریی و پارتپاشایی و داراییی دەوڵەتی و کاریکرێگرتە و هەبوونی سزای سێدارە و کاری زۆرەملێ و دەزگەی سیخوڕیی و سەرووخەڵکیی و زیندان، دەدەنەوە.
لای ئەناركیستەكان، لەسەر ئەو بنەمایەی بڕاوایان بەوە هەیە، كە “ڕزگاری كرێكاران بەرەنجامی خەباتی خودی خۆیانە”، هەم ڕێكخستن ئاسۆیی و نانێوەندگەرایە و هەم ڕێكخراوە و بەشەكانی ڕێکخستنی هەر كارخانەیەك و پیشەیەك و گەڕەك و شوێنێك، سەربەخۆیی خۆیان لە بڕیاردان و چالاكیكردن و هاوپشتیكردندا هەیە، بێجگە لەوەش، مانگرتنی كتوپڕ و نایاسایی و مانگرتنی گشتی، شێوازی ناسراو و ڕێسایی [ترادیسیۆنی] خەباتی ڕاستەوخۆی سەندیكا و ڕێكخراوە جەماوەرییە شۆڕشگێڕەكانە و كۆبوونەوەی گشتی بەردی بناخەی هەر چالاكی و بڕیاردانێكە.
ماركسیستەكان، پێداگریی لەسەر پێویستبوونی دەوڵەت دەكەن و سەروەریخوازن، لە بەرامبەردا ئەناركیستەكان، دەوڵەت بە ئامرازی چینایەتی و پێداویستی ھێشتنەوە و پارێزگارییكردن لە كۆمەڵگەی چینایەتی دەزانن، لەبەرئەوە دژی هەموو دەوڵەتێكن بەناوی كرێكاران و سۆشیالیزمەوە، چونكە لەو بڕوایەدان، کە كۆمەڵگەی سۆشیالیستی / ئەناركی، كۆمەڵگەیەكی ناچینایەتیی و نادەوڵەتییە و تێیدا چینێك بۆ سەروەریی نامنێتەوە، چ كرێكاران بەدیاریكراوی و چ پڕۆڵیتاریا بەگشتی.
لای ماركسیستەكان، وابەستەیی و پاشڕەویی ڕێكخراوە جەماوەریی و پیشەیی و ئابوورییەكان بۆ پارتی پێشڕەو، مەرجی كاری سەرتاسەریی و كاراییانە، بۆ ئەو مەبەستە هەردەم بە خۆتێهەڵقورتاندن و دەستتێوەردانی ڕاستەوخۆی ئەندامانی باڵا و گوێڕایەڵی پارت لە كاروباری ڕێكخراوە جەماوەرییەكاندا، ڕێكخراوەكان دەكەنە گیرفان و لاورگی پارت یا داردەستی پارت و وەك ڕۆبۆت هەڵیاندەسووڕێنن، لەم بارەوە چ لە ئاستی جیهانی و چ لە ئاستی نێوخۆیی هەرێمی کوردستان بینەری چەندین ئەزموونی تێکشکێنراوین، لەم بارەوە باشترین و نزیکترین نموونەگەلی ناسراو لە هەرێمەدا “یەکێتی بێکاران لە کوردستان “، “ڕێکخراوی سەربەخۆی ژنان” و “ڕێکخراوی شۆڕشگێڕی خوێندکاران” و ڕێکخراو و سەندیکاکانی دیکەی کرێکاران و کارمەندانن، کە بە دەستتێوەردان و پاشکۆکردن و پیلانگێریی کۆمونیستە کرێکارییەکانی هەرێم، وەك دیارییەك بۆ بۆرجوازی، لەنێوەوەڕا کرمۆڵ و تێکشکێنران و دەرگەی بنکەیان لەلایەن کەسانی خۆبەڕابەرزانەوە قوفڵدرا.
لای ئەناركیستەكان، یەكگرتن و هاریكاریی چینایەتی ڕێكخراوە ئابووریی و جەماوەرییەكان لە تۆڕە كۆمەڵایەتییە سەرتاسەرییەكاندا لەسەر بنەمای سەربەخۆیی [ئۆتۆنۆمی] ڕێكخراوە ئەندامەكان و هاوپشتی بەردەوام و ئازادی بەشداریكردن و نەكردنی چالاكییەك، پێكدێت. واتە سەربەخۆیی خۆجێی و هەستی هاودەردی و پێداویستی هاوپشتی سەرتاسەریی، جێگەی ملکەچی بۆ نێوەندگەرایی و فەرمانبردن بۆ سەروەریی سەرانی پارت و سەندیکا قووکەییەکان، دەگرێتەوە.
ماركسیستەكان، لەسەر بنەمای باوەڕبوونیان بە پێداویستی دەوڵەت بەناوی كرێكارانەوە، سامان و كەرەستەكانی بەرھەمھێنان و كەرتە پیشەسازیی و كشتوكالییەكان و داھاتی کۆمەڵگە دەوڵەتیی دەكەنەوە، لەبەرئەوە دەستەوداوێنی بەرنامەڕێژیی نێوەندییانەی ئابووری و بەرھەمھێنان و دابەشكردن دەبنەوە و دواجار بخوازن یا نا، خۆبەخۆ ئەو كارە بە دەستەبژێرێكی بەرتەریدار و بڕیاردەر لە سەرووی كۆمەڵگەوە دەسپێرن و ھەر بەرھەڵستییەك لە بەرامبەر نەرێنییەكانی ئەو بەرنامەڕێژییەدا، بە ھەوڵ و پیلانی دژە-شۆڕش تۆمەتباردەكەن و بە ھەمان دەردی ئایدیۆلۆجیاگەریی، پاساوی نەرێننییەكان دەدەنەوە و لەو پێناوەشدا پێشتر سەركوتێكی ڕێكخراو بەناوی “دیكتاتۆری پڕۆڵیتاریا” ئامادەی بەرگرتن بە ھەموو ناڕەزایەتییەكی بەرھەمھێنەران و خوازیارانی خۆڕێكخستن و خۆدابەشكردنی بەرهەمەکانیان دەكەن. لەم بارەوە نموونەی زیندووی مێژوویمان لەبەردەستە، کاتێك كە كۆمونیستە شوراییەكان لە كرۆنشتات دژی بەرنامەڕێژیی ئابووریی و یاسا ڕامیارییەكانی دەوڵەتی بۆلشەڤیكی بوونەوە و خوازیاری كۆنترۆڵی كرێكاریی و شورایی بوون، یا لە ئۆكرانیا ئەناركیستەكان [ھەرەوەزییە پیشەسازیی و كشتكارییەكان] ویستیان لە دەرەوەی بەرانامەی نێوەندسەپێنراوی بۆلشەڤیكەكان و سەركوتگەرییەكانی لەشكری سوور و لە (سان پیتەرسبۆرگ) كرێكاران بە پێداگریی لەسەر كۆنتڕۆڵی كۆمیتەكانی كارخانە و خۆبەرێوەبەرایەتی كرێكاری پێداگرییانكرد، كرێملین فەرمانی بە لەشكری سوور دا و دیكتاتۆریی پارتیان لەژێر ناوی پرۆلیتارایاوە، خستەگەڕ و کوشتوبڕێکیان بەڕێخست، کە هێشتا لەشکری سپی ئەنجامینەدابوو.
لە بەرامبەردا ئەناركیستەكان، پێداگریی لەسەر نانێوەندیی [خۆجێی و سەربەخۆیی] خۆبەرێوەبەرایەتی و بڕیاردان لەلایەن ھەرەوەزییە ئازادەكان یا ناوچە و ھەرێمە ئازادە پێكھاتووەكان لە یەكگرتنی فیدڕاڵییانەی ھەرەوەزەییەكان، دەكەن، كە لەوێدا ئازادی تاك لە هەرەوەزییەكان و ئازادی هەرەوەزیی و كۆمیونیتییەكان لە یەكگرتنی فیدراڵییانەی ناوچە و هەرێمەكاندا، بناخەی خۆبەرێوەبەرایەتی و خۆبڕیاردانن. بەو جۆرە نە نێوەندی بڕیاردان و نە نێوەندی بەرنامەڕێژیی لە ئارادا نابن، ئەوی هەیە و دیاریكەری ڕەوایەتی كارەكانە، پێداویستیی ژیانی تاك و هەرەوەزییەكان و وەڵامدانەوەیەتی بە یەكێتی ئازادانەی ناوچە و هەرێمەكان. بە واتایەكی دیكە، لای ماركسیستەكان یا لە ئەڵتەرناتیڤی ئەواندا تاك و هەرەوەزیی و شوراكان ملكەچی سەرەوەی خۆیان [دەسەڵاتداران]ن و ژیان و داهاتووی كۆمەڵگە، حەز و ئاوەزی چەند كەسێك دیاریدەكەن، بەڵام لای ئەناركیستەكان، ئەوە ئازادی تاك و هەرەوەزییەكان و پێداویستییەكانی ژیانی كۆمیونیتییەكان و وەڵامدانەوە بە هاوپشتی و یەكێتی ئازادن، كە دروستی و ڕەوایەتی بە بڕیارەكان دەدەن.
ماركسیستەكان، لەسەر بنەمای نێوەندگەرایی دەسەڵات و بەرنامەڕێژیی ئابووریی و یاساكان، بەڕێوەبەرایەتی سەرووخەڵكیی پارت و پاشڕەوانی، سۆشیالیزمی دەوڵەتی لەسەر مۆدێلی كەرتی پیشەسازیی و كشتوكالیی دەوڵەتیی بە زۆرەملێیی بەسەر کرێکاران و جوتیاران و ئەندامانی كۆمیونیتییەكاندا دەسەپێنن و تەنانەت نموونەسازی كولتووری لەسەر بنەمای بیركردنەوەی ئەندامانی بڕیادەری پارت و دەسەڵات دەكەن و هونەر و ئەدەب و ئارەزووەكانی تاك لە قاڵبدەدەن. باشترین نموونەش كاركردی بۆلشەڤیكەكان بوو، كە خەڵكیان ناچار بە بەشداری و بوونە ئەندام لە هەرەوەزییە دەوڵەتەییە سەپێنراوەكاندا دەكرد، ئەگەر كەسێك ملی بەو پرۆژەیە نەدابایە، ئەوا دوورخرانەوە و كاری زۆرملێی و مردن لە سیبریا چاوەڕێی دەكرد.
بەڵام ئەناركیستەكان، بەپێچەوانەوە، لەسەر بنەمای نانێوەندییوبوونی [ئۆتۆنۆمبوونی] هەرەوەزییەكان و ئازادی تاك لە بەشداریكردن و نەکردن لە هەرەوەزییەكاندا، هەروەزییەكان ئارەزوومەندانە وەك دەستپێشخەریی خۆبەخشانەی كۆمەڵایەتی، تەنانەت لەباری لاوازی تاكە بەشدارینەكردووەكاندا، هاوپشتیی مرۆیی لەتەكیاندا دەكەن و كۆمەكی كۆمەڵایەتی و هاوپشتیی ئازادانە، بەردی بناخەی پێكهێنانی هەرەوەزییە كۆمەڵایەتییەكانە، باشترین نموونە لەم بارەوە، ئەو هەرێمانەی ئیسپانیان، کە لەسەر بنەمای بۆچوونە ئەنارکییەکان ڕێکدەخران، لەوانە بە دیاریکراویی هەرێمی’كەتەلۆنیا’ی ئیسپانیا لە جەنگی نێوخۆیی ١٩٣٦-١٩٣٩، كە نەك تەنیا لە ڕووی ئازادی و ئابوورییەوە مەترسی بوون بۆ سەر دەسەڵاتی فرانكۆییەكان و كۆمارییەكان، تەنانەت مەترسیش بوون بۆ سەر مۆدیلی بۆلشەڤیكی سۆشیالیزم [دەوڵەتی بەناو سۆشیالیستی]. بۆ تێگەییشتن لەمە، پێویستە لە نێوان هەنگاوە کردەییەکانی بۆلشەڤیکەکان ١٩١٧ – ١٩٨٩ لە ڕوسیە لەتەك ئەنارکییەکان ١٩٣٦ – ١٩٣٩ ئیسپانیا و سەرەنجامەکانیان، بەراوردبکرێت.
هەڵوێستی ئێوه به‌رامبه‌ر ئایین و كەڵچەر چییە و چۆنە ؟
ئایین و كولتوور، خودی ئایین بەشێكە لە كولتوور، بەڵام بەشی نەگۆڕ و كۆنەپارێزی كولتوور. بەپێچەوانەوە بەشەكانی دیكەی كولتوور، ھەردەم لە گۆڕاندان و ئەوەی لەم ڕۆژەدا كولتووری جێكەوتەیە، ڕۆژگارێك بوونی نەبووە. گۆڕانی كولتوور بۆ كەسانێك كە لەنێویدا دەژین، وەك سووڕانەوەی زەوی لە دەوری خۆر وایە، كە كەمتر یا ھەر ھەستی پێناكەن. بەڵام بۆ كەسانێك كە لە دەرەوەی كۆمەڵگەوە تێیدەوانن، ئەو گۆڕانە ھێواشە زۆر بە ئاشکرا دەبنینن و باشترین نموونەش شۆكی تاکی کۆچەرە لە دەمی گەڕانەوەیدا بۆ نێو بازنە كولتوورییەكەی، كە پێشتر تێیدا ژیاوە و بەڕادەیەك جۆرێكی دیكە بووە، کە خودی تاکی کۆچەر بەراورد بە کۆمەڵگەی بەجێهێڵراو لە مانەوەی یا پاراستنی بەها کولتوورییەکانیدا کۆنەپارێزتر ماوەتەوە.
ئەوەی ھەڵوێستی ئەناركیستان بەرامبەر كولتوور چۆنە و پێویستە چۆن بێت، پەیوەندی بە ڕۆڵی كولتوور و ھێز و دەسەڵاتی كولتوورەوە ھەیە، ھەڵبەتە ئەو كەسانەی كە ڕواڵەتییانە لە كولتوور دەڕوانن و ڕۆڵی كولتوور لە گۆڕانی شۆڕشگێڕانەدا كەم دەگرن، تێگەییشتنیان لە كولتوور هەڵە و لنگاوقوجە.
ئەگەر بێت و ناچاربین پێناسەیەك بۆ كولتوور بكەین، ئەوا دەتوانین بڵێن كولتوور بۆردی (نەخشەڕێژی) كەسایەتی تاك و كۆمەڵگە پێكدەھێنێت و ھەموو كات مۆری خۆی لە ڕەفتار و شێوازی بیركردنەوە و ئاوەزی تاكەكان دەدات. ھەڵبەتە ناکرێت ئەوەمان لەبیربچێت، كە مرۆڤ لە لەدایكبووندا بێكولتوورە و ئەوە دەزگە و نێوەندە كۆمەڵایەتییەكان (خێزان، پەرەستگە، فێرگە، شوێنی كار)ن، كە دەیكەنە بوونەوەرێكی خاوەن كولتوور، بۆ نموونە مرۆڤێك كە لە ھەندەران لەدایك و پەوەروەردە دەبێت، كولتووری لە كولتووری كۆمەڵگەی لێوەھاتوو ناچێت یا ئەو منداڵانەی كە لە دەرەوەی خێزان و كۆمەڵگەكەیان وەك منداڵی بەخێوكراو دەگیردرێنەخۆ، دەبنە ھەڵگری كولتووری شوێنی گەورەبوون و پەروەردەبوونیان.
بەبۆچوونی من لە كۆمەڵگەدا لە دەرەوەی كولتوور، كەسایەتی و دەسەڵات بوونی نییە و نابێت. دەكرێت تۆ كولتوورێكی دیكەت ھەبێت، بەڵام بێجگە لە منداڵی ساوا، كەسی بێكولتوور بوونی نییە، ھەروەك چۆن كەسی بێڕوشت بوونی نییە و بەجۆرێك لە جۆرەكان ھەموو تاكێك ھەڵگری كولتوور و ڕەوشتێكە، لەبەرئەوە بە ھەر جۆرێك دژایەتی كولتوورێك یا ڕەوشتێك بكەیت، دەكاتە ئەوەی كە ھەڵگری كولتوور یا ڕەوشتێكی دیكەیت، بەڵام لەو دووانە خاڵی نابیت. بەداخەوە لەژێر كارایی بیركردنەوەیەك كە ئامانجی سڕینەوەی بەرامبەرەكەیەتی، لە كۆمەڵگەی ئێمەدا دوو واژەی نادروست جێكەوتە بوون؛ بێفەرھەنگ [بێكولتوور] و بێڕەوشت. ئەو كاتەی كەسێك كە لە بەشێكی كولتووری زاڵ یا ڕەوشتی باو لادەدات، خاڵی نییە لە كولتوور و ڕەوشت، بەڵکو بەراورد بە كولتوور و ڕەشتی ڕەوابینراو و پەسەنكراو، خراپ یا بەد-کولتوور و بەدڕەوشتە، بەڵام هەرگیز بێکولتوور و بێڕەوشت نییە و نابێت.
هەروەها هیچ دەسەڵاتێك بەبێ پشتیوانی دەسەڵاتی کولتووری بوونی نییە و توانای خۆگرتنی نییە، هەر لەبەرئەوەیە، کە دەسەڵاتداران بۆ مانەوە و خۆپاراستن و کۆمەڵایەتییبوونەوەی دەسەڵات و ڕامیارییان، هانا بۆ پشتیوانەی کولتووریی دەبەن. ئەوەش لەبەر دوو هۆ؛ یەکەم هێزی کولتوور بە سروشت کۆنەپارێزە و دووەم، بەبێ پایەی کولتووری و پێکهاتەی قوچکەیی کولتووریی، سیستەمی قوچکەیی توانای کۆمەڵایەتییمانەوەی نییە. لەبەرئەوە، ئەوی بخوازێت، سیستەمی ژیان و بەڕێوەبەرایەتی و مێنتاڵیتی تاك و کۆمەڵ بگۆڕێت، پێویستە کار لەسەر گۆڕینی بنەما و یەکەی کولتووریی لەو بوارانەدا بکات، واتە هێزی دژەتەوژم لە کایە کولتوورییەکاندا بۆ بەرەنگاری و لەنێوبردنی سیستەمی کۆن و پێکهاتەی کۆمەڵگەی چینایەتی، بەواتای پووچکردنەوەی بنەما كولتوورییەکانی خوا-دەوڵەت-پارلەمان. ئەمەش کاتێك مەیسەر دەبێت، کە ژیان و کۆمەڵگەی نوێ، بووبێتە بەشێك لە كولتووری تاکە گۆڕانخوازەکان لە خەباتی ڕۆژانە و بەرەنگاریی هەر ڕۆژەدا. کاتێك کە هاوسەنگی هێز لەنێوان ڕیسای كولتووری جێکەوتوو و تەوژمی كولتووری نوێدا، بەلای شۆڕشدا دەشکێتەوە. هەڵبەتە پەیوەندی نێوان کارایی تاك لەسەر کۆمەڵ و کارایی کۆمەڵ لەسەر تاك، کارایی گۆڕانی ئابووریی لەسەر هوشیاری تاك و کارایی هوشیاریی تاك لەسەر بنەما كولتوورییەکان، زۆر دژوار و ئاڵۆزن و هەندێك جار وەك ئەو مەتەڵەی لێدێت، کە “هێڵکە لە مریشکە یا مریشك لە هێڵکەیە”. بەڵام یەك شت نکۆڵیهەڵنەگر و سەلمێندراوە، ئەویش ئەوەیە، کە هیچ گۆڕانێکی پۆزەتیڤ یا لاوازکردنێکی دەسەڵات و سەروەریی بەبێ گۆڕان و لاوازبوونی پایە كولتوورییەکانیان ڕووینەداوە و هەروا هیچ گۆڕانێکی كولتوورییش بەبێ گۆڕانی ژێرخان و پێگە ئابوورییەکان، هەرگیز ناتوانێت ڕووبدات.
لەبەرئەوە، هەموو گۆڕانێکی شۆڕشگێڕانە، گۆڕانێکی فرە-ڕەهەند دەبێت و یەکێك لە ڕەهەندەکانی، ڕەهەندی كولتووریی بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانە و تێڕانینی شۆڕشگێڕانەیە. دیسانەوە وەها گۆڕانێك، داخوازیی گۆڕانی یەکە وردەکانی كولتوورمان لێدەکات، کە لە هەڵسوکەوتی ڕۆژانەی تاك و ڕێکوتنی کۆمەڵایەتیی کۆمەڵدا بەرجەستەدەبن و زۆر جار بۆ ڕامیارپیشە خۆ بە شۆڕشگێڕزانەکان، شتی لاوەکین یا بە “ڕەخنەی مۆڕاڵیی پێ لە ئاسمان” ناوبراون.
***********************************************************
بۆ خوێندنەوەی بەشی یەکەم، کرتە لەسەر ئەم بەستەرەی خوارەوە بکە
بەشی یەکەم : http://wp.me/ppHbY-HN
بەشی دووەم : http://wp.me/ppHbY-HY
بەشی سێیەم : http://wp.me/ppHbY-If
nojenkirdnewey wellamekan – 4
nojenkirdnewey wellamekan
Eger pêmanwabêt, wellamekanî ême tewaw û dwa derkî mrovayetîn, ewa xerîkîn le xoman btêk sazdekeyn. Herweha eger pêmanwabêt, ew sîstemî rêkxistney komellge, ke ême xebatî bo dekeyn, dwayîn çawerrwanî û geşeyeke, ke mrovayetî pêydegat, ewa dîsanewe xerîkîn pûçgerayyekî dî le teputozî powçgerayyekanî dîke, çêdekeynewe. Soşyalîzm beheştêk nîye le asmanekanewe daygrîn û le perrawî efsanekanda bîdozînewe û modêrnîzey bkeyn, soşyalîzm xewnî mrovî zînduwe û be praktîkî şorrşigêrrane ketwarîy debêtewe û serkewtinîşî le kultûrbûyinda debêt, bebê ewe, le xeyallî goşegîrane û fentazî aydyalîstane bewlawetir nabêt.
Hejên
Beşî çwarem
Cyawazî markisîzm û enarşîzm çîye, çîtan heye, ke cyakerewe û cêy şanazîkirdin bêt ?
Bellî, bedillnyayyewe eger cyawazî nebuwaye, bedrêjayî dû sede bîryaran û layengranî ew dû balley bzûtnewey soşyalîstî, dijbeyek û le beramber yekdîda nedewestan, herweha bedillnyayyewe le rwangey bîryaran û layengranî her yek lew dû ballewe wek yek û hawta, cyawazîyekan nexrawneterrû. Leberewe min wek layengirî hizrî enarkî, ew cyawazîyane dexemerrû, ke bo min baskirdinyan pêwîst û yeklakereweye, bellam leberewey ke hejmarkirdnî cyawazîyekan le rwangey enarkîyewe zorn û lêreda nakrêt bedrêjî leseryan bidwêm, naçar be kurtî, serxetî cyawazîye serekî û here dyarekan bxemerrû. Bo em mebeste hewilldedem le çend xallêkî serekîda cyawazîyekan nîşanbdem, çunke eger biçme wirdekarîyewe, ewa wirdekarîy cyawazîyekan le têrrwanîn û kirddarda beçendîn petûk tewaw nabin û karêkî awa, karî tenya kesêk nîye û le twanay min bedere, sererray eweş, ewey be xeyallimdabêt û ta êstake derkimkirdbêt, emey xwarewe puxtekeyetî:
Markisîstekan, bûnî part û raberîy destebjêrî ramyarîy be mercî şorrşigêrrbûnî bzûtnewekan dezanin û leser ew bnemaye, ewan mêşkî prrollîtarya pêkdehênin û rêkxistinî abûrîy û cemawerîy çîn û twêje prolîtêrîyekan dekene milkeçî partî pêşrrew û serkewtinî raperrîn û xebat û geyîştin be soşyalîzm bebûnî ew dezge bîrukrasîye xwawendîyewe debestnewe.
Le beramberda enarkîstekan xebatî abûrîy û komellayetî be taqe meydanî xebatî soşyalîstî dezanin û rêkxistne abûrîy û cemawerîyekan be taqe sengerî xebatî çînayetî çîn û twêje prrollîtêrîyekan djî serwerîy çînayetî borcwazî dezanin. Leser em bnemaye, hem destebjêrî pêşrrew û mêşkî bîrkerewe le cyatî prrollîtarya retdekenewe û hem rollî xosepêneraney tak beser bzûtnewekda retdekenewe û hem djayetî balla û payînî rêkxistin deken. Lemeş wawetir, rêkixrawe abûrîy û cemawerîyekan her betenya be amrazî bedestihênanî daxwazîye destbecêkan ya serxistinî raperrînî şorrşigêrraney çewsawan nazanin, bellku wek fêrgey takî huşyar û pêşîney herewezîyekanî komellgey dahatû [soşyalîstî/ enarkî]şyan leberçawyandegrin. Leberewe hemû serkirdayetî û raberayetîyekî takekesîy ya xwayî destebjêre desellatixwazekan retdekenewe, hellbete grifteke her bew retkirdnewe kotayî nayêt, bellku pêwîstî be retkirdnewey rêkxistinî qûçkeyî rêkixrawe cemawerîyekan û grupe xocîyekanîş heye, wate lenêwbirdnî mîkanîzmekanî berhemhênanewey helpersitî û desellatixwazîy û bîrukrasî û xosepandin, ke part û raber û senîdîkay zerd leser yan dademezrên.
Markisîstekan, şorrş be serkewtinî raperrîn û bedesellatgeyîştinî partî pêşrrew û geyîştin be desellatî ramyarîy dezanin, bo nmûne ke dellên şorrş le rusye, bedyarîkrawîy mebestîyan le raperrînî oktoberî 1917ye, ke têyda bolşevîkekan wek destebjêrêkî ramyarpîşe le naamadeyî huşyarîy û kem derkî şorrşigêraney çîn û twêje prrollîtêrekanda bedesellatî ramyarîy geyîştin. Le rastîda ketwar û ew dîwî dîwe şêwênrawekey rûdawekan, wênayekî dîkey cyawaz lewey bolşevîkekan û paşrrewanyan pagendey deken, le em rojeda bo şorrş bercestedekat, be watayekî dîke ew gorran û zemînelebarîyey rusye bo raperrîn le cengî cîhanî yekemda, berhemî çend sede stemgerîy împratorîy tzarekan û çendîn dehe xebat û xorrêkxistinî krêkaran û cutyaran û mangirtne peyta peytakan û ezmûngîrîy le şkistî raperrînî 1905 û berengarîy û yaxîbûnî cemawerîy cutyaran û krêkaran û serbazan bû, nek bangewazî ramyarpîşe bolşevîkekan le henderanewe û planrrêjîy ewan bo serhelldanî raperrînekan.
Enarkîyekan, belayenîkemewe min û kesanî hawboçûnî min, şorrş be prosêsêkî mêjûîy berdewam û allugorr le huşyarîy û mêntalîtî û bîrkirdnewe û têrraman û şêwejyan û kultûr û roşnibîrîy mrovda dezanin/ dezanîn, ke leser bnemay ew allugorrane û peresendinî xebatî rojane û cêkewtebûnî jyanî naborcwazîy wek elternatîv û şkanewey hawsengî hêz belay şorrşigêran û ruxandinî yekcarekî sîstem û serwerîy çînayetîda dêtedî.
Lay markisîstekan, xebatî rojaney çîn û twêje prrollîtêrekan bo gorrînî rêwşiwênî abûrîy û komellayetîyan, brîtîye le rîform û xudî rîforimkirdnî sîstemî çînayetî û desellatî ramyarîy be pozetîv denrixênin, bewatayekî dîke xebatî rojaney çînayetî leçaw hewllî ramyarîyaney parte pêşrewekanyan, be kem degrin.
Bellam lay enarkîstekan, xebatî rojaney çîn û twêje prrollîtêrîyekan, brîtî nîye le rîform û wawetir leweş be hengawe rojaneyî û her satîyekanî şorrşî komellayetî dezanin û leser ew bnemayey ke şorrşî komellayetî karkirdî huşyaraney xudî çewsawane, bew hoyewe xebatî rojane be taqe senger û xebatî rewa debînin û denasn. Bellam hîç kat rêge bew xoşbawerrîye naden, lenêw çewsawanda teşenebkat, ke rîforimkirdnî desellat û çenebazîy nêw parlemanekan le berjewendî çewsawanda bêt.
Markisîstekan, şêweyek ke bo rêkxistinî abûrîy û cemawerîy pêşnyardeken ya destî bo deben, hem nêwendgerayye û hem quçkeyye, wate leserewe birryarekan dedrên û xoyan watenî raberan [komunîstekan] berjewendey hemû çîneke baştir dezanin. Weha rêkxistinêk çi lew balleyda ke soşyal-dêmokratekan kirdyane beşêk le dewlletî borcwazî û çi ew corey ke bolşevîkekan kirdyane dardestî dewlletekeyan, heman rêkxistin û pêkhatey quçkeyî û balla û payînî heye. Lew rêkixrawaneda birryarî mangirtin û çalakî û beşdarîkirdin û nekirdin û helluyistwergirtin û hawpiştîkirdin û karî hawbeş, le serewe dedrêt û mêşkî gewre [raberan] deyden. Her leber ew handere nêwendgerayye bû, bolşevîkekan twananî bergegirtnî manewe û drêjey karî sovîyetekanyan nebû û le sallî 1918 bedwawe sovyetekan perawêzixran û pûkênranewe, çalakanyan ya naçar be gwêrayellîy partîyane kran ya dûrixranewe û xrane jêr karî zoremlê û tometbarkirdinyan be dujminî şorrş û bekrêgîrawî leşkirî spî. Bedaxewe komunîstekanî xorhellatî nawîn le gerran û lêkollînewe le çonyetî lakewteyî û perawêxran û çekkirdnî sovîyetekan, desepaçe û kllolln ya nadrebestin û be lêkdanewe û pêwerî aydyolocîkî pasawî serkutgerîy û bîrokrasîy û nayeksanî û nadadwerîy û partpaşayî û darayîy dewlletî û karîkrêgirte û hebûnî szay sêdare û karî zoremlê û dezgey sîxurrîy û serûxellkîy û zîndan, dedenewe.
Lay enarkîstekan, leser ew bnemayey brrawayan bewe heye, ke “rizgarî krêkaran berencamî xebatî xudî xoyane”, hem rêkxistin asoyî û nanêwendgeraye û hem rêkixrawe û beşekanî rêkxistinî her karxaneyek û pîşeyek û gerrek û şwênêk, serbexoyî xoyan le birryardan û çalakîkirdin û hawpiştîkirdinda heye, bêcge leweş, mangirtnî ktupirr û nayasayî û mangirtnî giştî, şêwazî nasraw û rêsayî [tradîsyonî] xebatî rastewxoy sendîka û rêkixrawe cemawerîye şorrşigêrrekane û kobûnewey giştî berdî bnaxey her çalakî û birryardanêke.
Markisîstekan, pêdagrîy leser pêwîstibûnî dewllet deken û serwerîxwazn, le beramberda enarkîstekan, dewllet be amrazî çînayetî û pêdawîstî hêştnewe û parêzgarîykirdin le komellgey çînayetî dezanin, leberewe djî hemû dewlletêkin benawî krêkaran û soşyalîzmewe, çunke lew birrwayedan, ke komellgey soşyalîstî / enarkî, komellgeyekî naçînayetîy û nadewlletîye û têyda çînêk bo serwerîy namnêtewe, çi krêkaran bedyarîkrawî û çi prrollîtarya begşitî.
Lay markisîstekan, wabesteyî û paşrrewîy rêkixrawe cemawerîy û pîşeyî û abûrîyekan bo partî pêşrrew, mercî karî sertaserîy û karayyane, bo ew mebeste herdem be xotêhellqurtandin û destitêwerdanî rastewxoy endamanî balla û gwêrrayellî part le karubarî rêkixrawe cemawerîyekanda, rêkixrawekan dekene gîrfan û lawrigî part ya dardestî part û wek robot hellyandesûrrênin, lem barewe çi le astî cîhanî û çi le astî nêwxoyî herêmî kurdistan bînerî çendîn ezmûnî têkşikênrawîn, lem barewe baştirîn û nzîktirîn nmûnegelî nasraw le herêmeda “yekêtî bêkaran le kurdistan “, “rêkixrawî serbexoy jnan” û “rêkixrawî şorrşigêrrî xwêndkaran” û rêkixraw û sendîkakanî dîkey krêkaran û karmendanin, ke be destitêwerdan û paşkokirdin û pîlangêrîy komunîste krêkarîyekanî herêm, wek dyarîyek bo borcwazî, lenêwewerra kirmoll û têkşikênran û dergey binkeyan lelayen kesanî xoberraberzanewe qufilldra.
Lay enarkîstekan, yekgirtin û harîkarîy çînayetî rêkixrawe abûrîy û cemawerîyekan le torre komellayetîye sertaserîyekanda leser bnemay serbexoyî [otonomî] rêkixrawe endamekan û hawpiştî berdewam û azadî beşdarîkirdin û nekirdnî çalakîyek, pêkdêt. Wate serbexoyî xocêy û hestî hawderdî û pêdawîstî hawpiştî sertaserîy, cêgey milkeçî bo nêwendgerayî û fermanbirdin bo serwerîy seranî part û sendîka qûkeyyekan, degrêtewe.
Markisîstekan, leser bnemay bawerrbûnyan be pêdawîstî dewllet benawî krêkaranewe, saman û kerestekanî berhemhênan û kerte pîşesazîy û kiştukalîyekan û dahatî komellge dewlletîy dekenewe, leberewe destewdawênî bernamerrêjîy nêwendîyaney abûrî û berhemhênan û dabeşkirdin debnewe û dwacar bixwazn ya na, xobexo ew kare be destebjêrêkî berterîdar û birryarder le serûy komellgewe despêrn û her berhellsitîyek le beramber nerênîyekanî ew bernamerrêjîyeda, be hewll û pîlanî dje-şorrş tometbardeken û be heman derdî aydyolocyagerîy, pasawî nerênnîyekan dedenewe û lew pênaweşda pêştir serkutêkî rêkixraw benawî “dîktatorî prrollîtarya” amadey bergirtin be hemû narrezayetîyekî berhemhêneran û xwazyaranî xorrêkxistin û xodabeşkirdnî berhemekanyan deken. Lem barewe nmûney zîndûy mêjûyman leberdeste, katêk ke komunîste şurayyekan le kroniştat djî bernamerrêjîy abûrîy û yasa ramyarîyekanî dewlletî bolşevîkî bûnewe û xwazyarî kontrollî krêkarîy û şurayî bûn, ya le okranya enarkîstekan [herewezîye pîşesazîy û kiştkarîyekan] wîstyan le derewey beranamey nêwendsepênrawî bolşevîkekan û serkutgerîyekanî leşkirî sûr û le (san pîterisborg) krêkaran be pêdagrîy leser kontirrollî komîtekanî karxane û xoberêweberayetî krêkarî pêdagrîyankird, krêmlîn fermanî be leşkirî sûr da û dîktatorîy partyan lejêr nawî prolîtarayawe, xistegerr û kuştubrrêkyan berrêxsit, ke hêşta leşkirî spî encamînedabû.
Le beramberda enarkîstekan, pêdagrîy leser nanêwendîy [xocêy û serbexoyî] xoberêweberayetî û birryardan lelayen herewezîye azadekan ya nawçe û herême azade pêkhatuwekan le yekgirtnî fîdrrallîyaney herewezeyyekan, deken, ke lewêda azadî tak le herewezîyekan û azadî herewezîy û komîwnîtîyekan le yekgirtnî fîdrallîyaney nawçe û herêmekanda, bnaxey xoberêweberayetî û xobirryardanin. Bew core ne nêwendî birryardan û ne nêwendî bernamerrêjîy le arada nabin, ewî heye û dyarîkerî rewayetî karekane, pêdawîstîy jyanî tak û herewezîyekan û wellamdaneweyetî be yekêtî azadaney nawçe û herêmekan. Be watayekî dîke, lay markisîstekan ya le ellternatîvî ewanda tak û herewezîy û şurakan milkeçî serewey xoyan [desellatdaran]ni û jyan û dahatûy komellge, hez û awezî çend kesêk dyarîdeken, bellam lay enarkîstekan, ewe azadî tak û herewezîyekan û pêdawîstîyekanî jyanî komîwnîtîyekan û wellamdanewe be hawpiştî û yekêtî azadin, ke drustî û rewayetî be birryarekan deden.
Markisîstekan, leser bnemay nêwendgerayî desellat û bernamerrêjîy abûrîy û yasakan, berrêweberayetî serûxellkîy part û paşrrewanî, soşyalîzmî dewlletî leser modêlî kertî pîşesazîy û kiştukalîy dewlletîy be zoremlêyî beser krêkaran û cutyaran û endamanî komîwnîtîyekanda desepênin û tenanet nmûnesazî kultûrî leser bnemay bîrkirdnewey endamanî birryaderî part û desellat deken û huner û edeb û arezuwekanî tak le qallbdeden. Baştirîn nmûneş karkirdî bolşevîkekan bû, ke xellkyan naçar be beşdarî û bûne endam le herewezîye dewlleteyye sepênrawekanda dekrid, eger kesêk mlî bew projeye nedabaye, ewa dûrixranewe û karî zormilêy û mirdin le sîbirya çawerrêy dekrid.
Bellam enarkîstekan, bepêçewanewe, leser bnemay nanêwendîîwbûnî [otonombûnî] herewezîyekan û azadî tak le beşdarîkirdin û nekirdin le herewezîyekanda, herwezîyekan arezûmendane wek destipêşxerîy xobexşaney komellayetî, tenanet lebarî lawazî take beşdarînekirduwekanda, hawpiştîy mroyî letekyanda deken û komekî komellayetî û hawpiştîy azadane, berdî bnaxey pêkhênanî herewezîye komellayetîyekane, baştirîn nmûne lem barewe, ew herêmaney îspanyan, ke leser bnemay boçûne enarkîyekan rêkdexran, lewane be dyarîkrawîy herêmî’ketelonya’î îspanya le cengî nêwxoyî 1936-1939, ke nek tenya le rûy azadî û abûrîyewe metrisî bûn bo ser desellatî frankoyyekan û komarîyekan, tenanet metrisîş bûn bo ser modîlî bolşevîkî soşyalîzm [dewlletî benaw soşyalîstî]. Bo têgeyîştin leme, pêwîste le nêwan hengawe kirdeyyekanî bolşevîkekan 1917 – 1989 le rusye letek enarkîyekan 1936 – 1939 îspanya û serencamekanyan, berawirdibkrêt.
Hellwêstî êwe beramber ayîn û kellçer çîye û çone ?
Ayîn û kultûr, xudî ayîn beşêke le kultûr, bellam beşî negorr û koneparêzî kultûr. Bepêçewanewe beşekanî dîkey kultûr, herdem le gorrandan û ewey lem rojeda kultûrî cêkewteye, rojgarêk bûnî nebuwe. Gorranî kultûr bo kesanêk ke lenêwîda dejîn, wek sûrranewey zewî le dewrî xor waye, ke kemtir ya her hestî pênaken. Bellam bo kesanêk ke le derewey komellgewe têydewanin, ew gorrane hêwaşe zor be aşkra debnînin û baştirîn nmûneş şokî takî koçere le demî gerraneweyda bo nêw bazne kultûrîyekey, ke pêştir têyda jyawe û berradeyek corêkî dîke buwe, ke xudî takî koçer berawrid be komellgey becêhêllraw le manewey ya parastinî beha kultûrîyekanîda koneparêztir mawetewe.
Ewey hellwêstî enarkîstan beramber kultûr çone û pêwîste çon bêt, peywendî be rollî kultûr û hêz û desellatî kultûrewe heye, hellbete ew kesaney ke rwalletîyane le kultûr derrwanin û rollî kultûr le gorranî şorrşigêrraneda kem degrin, têgeyîştinyan le kultûr helle û lingawquce.
Eger bêt û naçarbîn pênaseyek bo kultûr bkeyn, ewa detwanîn bllên kultûr bordî (nexşerrêjî) kesayetî tak û komellge pêkdehênêt û hemû kat morî xoy le reftar û şêwazî bîrkirdnewe û awezî takekan dedat. Hellbete nakrêt eweman lebîrbçêt, ke mrov le ledaykbûnda bêkultûre û ewe dezge û nêwende komellayetîyekan (xêzan, perestge, fêrge, şwênî kar)n, ke deykene bûnewerêkî xawen kultûr, bo nmûne mrovêk ke le henderan ledayk û pewerwerde debêt, kultûrî le kultûrî komellgey lêwehatû naçêt ya ew mindallaney ke le derewey xêzan û komellgekeyan wek mindallî bexêwkraw degîrdirênexo, debne hellgirî kultûrî şwênî gewrebûn û perwerdebûnyan.
Beboçûnî min le komellgeda le derewey kultûr, kesayetî û desellat bûnî nîye û nabêt. Dekrêt to kultûrêkî dîket hebêt, bellam bêcge le mindallî sawa, kesî bêkultûr bûnî nîye, herwek çon kesî bêrruşt bûnî nîye û becorêk le corekan hemû takêk hellgirî kultûr û rewşitêke, leberewe be her corêk djayetî kultûrêk ya rewşitêk bkeyt, dekate ewey ke hellgirî kultûr ya rewşitêkî dîkeyt, bellam lew duwane xallî nabît. Bedaxewe lejêr karayî bîrkirdneweyek ke amancî srrînewey beramberekeyetî, le komellgey êmeda dû wajey nadrust cêkewte bûn; bêferheng [bêkultûr] û bêrrewşit. Ew katey kesêk ke le beşêkî kultûrî zall ya rewşitî baw ladedat, xallî nîye le kultûr û rewşit, bellku berawrid be kultûr û reştî rewabînraw û pesenkraw, xrap ya bed-kultûr û bedrrewişte, bellam hergîz bêkultûr û bêrrewşit nîye û nabêt.
Herweha hîç desellatêk bebê piştîwanî desellatî kultûrî bûnî nîye û twanay xogirtnî nîye, her lebereweye, ke desellatdaran bo manewe û xoparastin û komellayetîybûnewey desellat û ramyarîyan, hana bo piştîwaney kultûrîy deben. Eweş leber dû ho; yekem hêzî kultûr be sruşt koneparêze û duwem, bebê payey kultûrî û pêkhatey quçkeyî kultûrîy, sîstemî quçkeyî twanay komellayetîymanewey nîye. Leberewe, ewî bixwazêt, sîstemî jyan û berrêweberayetî û mêntallîtî tak û komell bgorrêt, pêwîste kar leser gorrînî bnema û yekey kultûrîy lew bwaraneda bkat, wate hêzî djetewjim le kaye kultûrîyekanda bo berengarî û lenêwbirdnî sîstemî kon û pêkhatey komellgey çînayetî, bewatay pûçkirdnewey bnema kultûrîyekanî xwa-dewllet-parleman. Emeş katêk meyser debêt, ke jyan û komellgey nwê, bûbête beşêk le kultûrî take gorranixwazekan le xebatî rojane û berengarîy her rojeda. Katêk ke hawsengî hêz lenêwan rîsay kultûrî cêkewtû û tewjimî kultûrî nwêda, belay şorrişda deşkêtewe. Hellbete peywendî nêwan karayî tak leser komell û karayî komell leser tak, karayî gorranî abûrîy leser huşyarî tak û karayî huşyarîy tak leser bnema kultûrîyekan, zor dijwar û allozn û hendêk car wek ew metelley lêdêt, ke “hêllke le mrîşke ya mrîşk le hêllkeye”. Bellam yek şit nkollîhellnegir û selmêndrawe, ewîş eweye, ke hîç gorranêkî pozetîv ya lawazkirdnêkî desellat û serwerîy bebê gorran û lawazbûnî paye kultûrîyekanyan rûynedawe û herwa hîç gorranêkî kultûrîyş bebê gorranî jêrxan û pêge abûrîyekan, hergîz natwanêt rûbdat.
Leberewe, hemû gorranêkî şorrşigêrrane, gorranêkî fre-rehend debêt û yekêk le rehendekanî, rehendî kultûrîy bzûtnewey şorrşigêrrane û têrranînî şorrşigêrraneye. Dîsanewe weha gorranêk, daxwazîy gorranî yeke wirdekanî kultûrman lêdekat, ke le hellsukewtî rojaney tak û rêkutnî komellayetîy komellda bercestedebin û zor car bo ramyarpîşe xo be şorrşigêrrzanekan, ştî lawekîn ya be “rexney morrallîy pê le asman” nawbrawn.
***********************************************************
Bo xwêndnewey beşî yekem, kirte leser em besterey xwarewe bke
Beşî yekem : http://wp.me/ppHbY-HN
Beşî duwem : http://wp.me/ppHbY-HY
Beşî çwarem : http://wp.me/ppHbY-If
ڕۆژی جیهانی یەکسانی کرێ و مووچەی ژنان و پیاوان ” world equal pay day”
ڕۆژی جیهانی یەکسانی کرێ و مووچەی ژنان و پیاوان ” world equal pay day”
بۆچی ٢١ی ئازار ڕۆژی جیهانی یەکسانی کرێ و مووچەی ژنان و پیاوانە “world equal pay day” ، لە کاتێکدا کە ٨ی مارچ وەك سیمبولی خەبات بۆ یەکسانی هەمەلایەنەی ژنان و پیاوان و واوەتر لەوەش خەبات دژی سیستەمی چینایەتی، نزیکەی دوو سەدە مێژووی هەیە؟
بۆچی تێکۆشان بۆ یەکسانی کرێی ژنان و پیاوان لە مێژووەکەی (خەباتی ٨ی ماڕج) جیاکراوەتەوە؛ ئایا بۆ ئەوە دەگەرێتەوە کە ڕۆژی ٨ی مارچ لە ئامانجە خەباتکارانەکەی خاڵیکراوەتەوە و کراوەتە شایی و زەماوەندی پارتایەتی؟ ئایا ئایا سەروەران دەخوازن ئەو مێژووە بسڕنەوە و ژنانی کرێکار لە بزووتنەوەکەدا کەنارگیربکەن و بیکەنە بارەتەقای ژنانی توێژەکانی سەرەوەی کۆمەڵگە ؟ یا خودی ژنانی کرێکار سەنگەری خەباتیان بۆ ژنانی توێژەکانی باڵا و دەسەڵاتداران چۆڵکردووە و ئەوان بوونەتە قسەکەری یەکسانی و یەکسانی بۆ ئەوان تەنیا یەکسانی مووچە و دەنگدان دەگەیێنێت، بە واتایەکی دیکە یەکسانی لە کۆیلەبووندا؟
بێجگە لەوانەش، وڵاتانێك کە بوونەتە قسەکەری یەکسانی ژن و پیاو و هەناردەکردنی دێمۆکراسی بە لەشکر و کەشتی و فرۆکە، لە سایەی یاساکانیاندا ژنان ٢٢% کرێ و مووچەی لەمتر بە بەراورد بە هاوکارە پیاوەکانیان یا پیاوان بە گشتی لە هەمان پیشە و کاردا وەردەگرن، کەچی وێڕای ئەوەش، ژنە فێمینیستانی کورد، ئەو دەوڵەت و سەرۆکانە وەك فریادڕەس نیشاندەدەن و نامەی پارانەوە و سکاڵا و هانابۆبردنیان بۆ دەنێرن، تا فریای ژنانی کورد بکەون !!!!
ئەگەر خۆمان لەو پرسیارانەی سەرەوەش لابدەین، ئایا ئەوانەی کە دەخوازن ئەوروپا و ئەمەریکا و ئوسترالیا و کەنەدا بە بەهەشتی یەکسانی دوو ڕەگەزەکە نیشانبدەن، ئاگایان لەم ئامارانە هەیە :
لە هەر دۆلارێکی کرێ و مووچەدا هەموو ژنان ٢٣ سێنت کەمتر وەردەگرن، واتە ٧٧%ی کرێ [مووچە] بەرارد بە کرێ و مووچەی پیاوە هاوکار و هاوپیشەکانیان !
لە هەر دۆلارێکی کرێ و مووچەدا ژنانی ڕەشپێست ٣٦ سێنت بەراورد بە پیاوانی سپیپێست کەمتر وەردەگرن، واتە ٦٤%ی کرێ [مووچە] بەرارد بە کرێ و مووچەی پیاوە هاوکار و هاوپیشەکانیان !
لە هەر دۆلارێکی کرێ و مووچەدا ژنانی ئەمەریکای لاتین ٤٥ سێنت بەراورد بە پیاوانی سپیپێست کەمتر وەردەگرن، واتە ٥٥%ی کرێ [مووچە] بەرارد بە کرێ و مووچەی پیاوە هاوکار و هاوپیشەکانیان !
لە هەر دۆلارێکی کرێ و مووچەدا ژنانی ئاسیا ١٢.٤ سێنت بەراورد بە پیاوانی سپیپێست کەمتر وەردەگرن، واتە واتە ٨٧.٦%ی کرێ [مووچە] بەرارد بە کرێ و مووچەی پیاوە هاوکار و هاوپیشەکانیان !
ژنانی هاوسێکسگەرا [Lesbian] بەراورد بە پیاوانی هاوسێکسگەرا [gay] کرێ و مووچەی بۆ هەمان کار و پیشە، کەمتر وەردەگرن !
لە هەر دۆلارێکی کرێ و مووچەدا ژنانی کەمئەندام ٢٩.٢ سێنت بەراورد بە پیاوانی سپیپێست کەمتر وەردەگرن، واتە ٧٠.٨%ی کرێ [مووچە] بەرارد بە کرێ و مووچەی پیاوە هاوکار و هاوپیشەکانیان !
بەپێی ئامارەکان لە سایەی سەروەریی یاسای دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکای زلهێزی ئابووری و پۆلیسی جیهاندا، ژنان بەراورد بە پیاوە هاوکار و هاوپشەکانیان، ٢٣% کرێ و مووچەی کەمتر وەردەگرن !
هەروەها بەپێی ئامارەکان لە سایەی سەروەریی یاسای دەوڵەتی ئاڵمانیای زلهێزی ئابووری و پۆلیسی ئەوروپادا، ژنان بەراورد بە پیاوە هاوکار و هاوپشەکانیان ٢٢% کرێ و مووچەی کەمتر وەردەگرن !
خوێنەری هێژا، بۆ بەدواداچاوون و زانیاریی زیاتر و بۆ سوودوەرگرتن لە خشتەکانی جیاوازی کرێ و مووچەی کار و پیشەی هاوبەش، دەتوانن سەردانی ئەم دوو بستەرەی خوارەوە بکەن :
http://www.dawnnetwork.org/blog/wp-content/uploads/2013/04/2013-Equal-Pay-Day-Poster.jpg
http://www.nwlc.org/sites/default/files/20130305-minwage-chart.jpg
Rojî cîhanî yeksanî krê û mûçey jnan û pyawan :world equal pay day
Rojî cîhanî yeksanî krê û mûçey jnan û pyawan “world equal pay day”
boçî 21î azar rojî cîhanî yeksanî krê û mûçey jnan û pyawane “worlid equal pay day” , le katêkda ke 8î març wek sîmbulî xebat bo yeksanî hemelayeney jnan û pyawan û wawetir leweş xebat djî sîstemî çînayetî, nzîkey dû sede mêjûy heye?
Boçî têkoşan bo yeksanî krêy jnan û pyawan le mêjuwekey (xebatî 8î marrc) cyakrawetewe; aya bo ewe degerêtewe ke rojî 8î març le amance xebatkaranekey xallîkrawetewe û krawete şayî û zemawendî partayetî? Aya aya serweran dexwazn ew mêjuwe bsirrnewe û jnanî krêkar le bzûtnewekeda kenargîrbken û bîkene bareteqay jnanî twêjekanî serewey komellge ? Ya xudî jnanî krêkar sengerî xebatyan bo jnanî twêjekanî balla û desellatdaran çollkirduwe û ewan bûnete qsekerî yeksanî û yeksanî bo ewan tenya yeksanî mûçe û dengdan degeyênêt, be watayekî dîke yeksanî le koylebûnda?
Bêcge lewaneş, wllatanêk ke bûnete qsekerî yeksanî jin û pyaw û henardekirdnî dêmokrasî be leşkir û keştî û froke, le sayey yasakanyanda jnan 22% krê û mûçey lemtir be berawrid be hawkare pyawekanyan ya pyawan be giştî le heman pîşe û karda werdegrin, keçî wêrray eweş, jne fêmînîstanî kurd, ew dewllet û serokane wek firyadrres nîşandeden û namey paranewe û skalla û hanabobirdinyan bo denêrn, ta firyay jnanî kurd bkewn !!!!
Eger xoman lew pirsyaraney sereweş labdeyn, aya ewaney ke dexwazn ewrupa û emerîka û ustralya û keneda be beheştî yeksanî dû regezeke nîşanbden, agayan lem amarane heye :
Le her dolarêkî krê û mûçeda hemû jnan 23 sênt kemtir werdegrin, wate 77%î krê [mûçe] berard be krê û mûçey pyawe hawkar û hawpîşekanyan !
Le her dolarêkî krê û mûçeda jnanî reşpêst 36 sênt berawrid be pyawanî spîpêst kemtir werdegrin, wate 64%î krê [mûçe] berard be krê û mûçey pyawe hawkar û hawpîşekanyan !
Le her dolarêkî krê û mûçeda jnanî emerîkay latîn 45 sênt berawrid be pyawanî spîpêst kemtir werdegrin, wate 55%î krê [mûçe] berard be krê û mûçey pyawe hawkar û hawpîşekanyan !
Le her dolarêkî krê û mûçeda jnanî asya 12.4 sênt berawrid be pyawanî spîpêst kemtir werdegrin, wate wate 87.6%î krê [mûçe] berard be krê û mûçey pyawe hawkar û hawpîşekanyan !
Jnanî hawsêkisgera [Lesbian] berawrid be pyawanî hawsêkisgera [gay] krê û mûçey bo heman kar û pîşe, kemtir werdegrin !
Le her dolarêkî krê û mûçeda jnanî kemendam 29.2 sênt berawrid be pyawanî spîpêst kemtir werdegrin, wate 70.8%î krê [mûçe] berard be krê û mûçey pyawe hawkar û hawpîşekanyan !
Bepêy amarekan le sayey serwerîy yasay dewllete yekgirtuwekanî emerîkay zilhêzî abûrî û polîsî cîhanda, jnan berawrid be pyawe hawkar û hawpişekanyan, 23% krê û mûçey kemtir werdegrin !
Herweha bepêy amarekan le sayey serwerîy yasay dewlletî allmanyay zilhêzî abûrî û polîsî ewrupada, jnan berawrid be pyawe hawkar û hawpişekanyan 22% krê û mûçey kemtir werdegrin !
Xwênerî hêja, bo bedwadaçawun û zanyarîy zyatir û bo sûdwergirtin le xiştekanî cyawazî krê û mûçey kar û pîşey hawbeş, detwanin serdanî em dû bisterey xwarewe bken :
http://www.dawnnetwork.org/blog/wp-content/uploads/2013/04/2013-Equal-Pay-Day-Poster.jpg
http://www.nwlc.org/sites/default/files/20130305-minwage-chart.jpg
نەوروزنامە
ئازیزان سڵاو
بە بۆنەی سووڕانەوەی ساڵی سروشتی و هاتنی وەرزی ڕەنگینی بەهارەوە، دۆستانە دەستەکانتان دەگوشم و بەو هیوایەی بوژانەوەی سروشت، سەرەتای خۆشی و تەندروستی و ئاسوودەیی بێت بۆ هەموو بوونەوەرکانی سەر گۆی زەمین.
هیوادارم ژیانتان سەرتاپا بەهار و هەموو ڕۆژێکتان نەوڕۆژ و هەموو ڕۆژێکی نوێتان هەنگاوێك بێت بەرەو ئازادبوون لە کۆت و بەندەکان.
ژیانتان شاد و نەوڕۆژتان ئازاد
Newrozname
Azîzan sllaw
Be boney sûrranewey sallî sruştî û hatnî werzî rengînî beharewe, dostane destekantan deguşm û bew hîwayey bujanewey sruşt, seretay xoşî û tendrustî û asûdeyî bêt bo hemû bûnewerkanî ser goy zemîn.
Hîwadarm jyantan sertapa behar û hemû rojêktan newrroj û hemû rojêkî nwêtan hengawêk bêt berew azadbûn le kot û bendekan.
Jyantan şad û newrrojtan azad
پارت، ئامزاری گەییشتنە بە سەروەری، نەک ئامرازی شۆڕش بۆ لەنێوبردنی سەروەری !
پارت، ئامزاری گەییشتنە بە سەروەری، نەک ئامرازی شۆڕش بۆ لەنێوبردنی سەروەری !
کاتێك کە لە مارکسیستێك دەپرسیت “پارتی پێشڕەو، بێجگە لە ستکاریزم و دووبەرەکی و جیابوونەوە و پرشوبڵاوی بزووتنەوەکە و شەڕەدەندووکی خۆبەرابەرزانان لەسەر سەرۆکایەتی و سەرکرایەتی و پلەپایە و ناوبانگ، ئایا هیچی دیکەی بەرهەمهێناوە ؟”
دەستبەجێ لە وەڵامدا دەلێت، ئەو پارتانە دەرکیان ناڕۆشنبووە و ئەو پارتەی من خەونی پێوە دەبینم، شتێکی دیکەیە !
کاتێك کە پێیدەڵێیت : هۆکاری سەرهەڵدان و تەشەنەی ئەو شتانە، زانین و نەزانینی کەسەکان نییە، بەڵکو سروشتی پیکهاتەی قووچکەیی، ڕامیارییبوونی ، ئایدیۆلۆجیاداری، میکانیزمەکانی خۆپاراستنی پارت و پەرەپێدانی پارتایەتی، ڕێکخستن و پاڵاوتنی کەسەکان بە ئازا و ترسنۆک، زانا و نەزان، زیرەک و تەمەڵ، رابەر و رابەریکراو، باڵا و پایین، نایەکسانی دەسەڵات و ماف و ئەرکی ئەندامان و گەلێکی دیکەیە !
لە وەڵامدا دەبێژێت: من پارتێکم دەوێت، کە ئەو شتانەی تێدانەبێت و ڕەتیانبکاتەوە !
کاتێك کە پێدەڵێیت : نەمانی ئەو شتانە لە پارتایەتییدا، واتە ڕەتکردنەوەی خودی پارتایەتی و نەمانی خودی پارت، چونکە پارت وەك هەر دەزگەیەکی دیکەی ڕامیاریی، تەنیا بەو پێکهێنەرانەوە دەتوانێت پارت بێت و بوونی هەبێت !
ئەوا لە وەڵامدا دەڵێت : نا پارتێك کە من دەمەوێت، لە شێوەی تۆڕی کۆمەڵایەتییدایە، قووچکەیی نییە و ڕیکخستنەکەی ئاسۆیی دەبێت !
کاتێك کە لێی دەپرسیت: ئەوەی تۆ دەیڵێت پارت نییە و تۆڕی کۆمەڵایەتییە یا فیدراسیۆنی یەکگرتنی گروپەکانە، ئیدی بۆ هەر دەتەوێت ناوی پارتی لێبنێیت ؟ گرنگی و جادووی ئەم پرسە لە کوێدایە، بۆچی تۆ دەستبەرداری شتێك نابیت، کە بێجگە لە زیان هیچی دیکەی بۆ بزووتنەوەی سۆشیالیستی بەرهەمنەهێناوە و نەبووە و ناشبێت ؟
بەبێ دوو دڵی و بە پێداگرییەوە دەڵێت : ئاخر بەبێ پارت چۆن شۆڕش دەکەیت ؟
کاتێك پێیدەڵێت: شۆڕش پرۆسێسێکی مێژووییە و دەستکردی چەند ڕابەڕێك یا پارتێك نییە و ئەوە نییە کە تۆ دەیزانیت، هەروەها شۆڕش کاری جەماوەری شۆڕشگێڕە نەك دەزگەیەکی ئاسمانی سەروو جەماوەریی وەک پارت !
بەم وەڵامە هەردەمی و ئامادەیە بەنێو دەمتدا دەدات: “تۆ وەک خوردە بۆرخوازییەك دژی یەکگرتنی! ”
********
خوێنەری هێژا، من پاش سەدان بارەبوونەوەی ئەم جۆرە مشتومڕانە، بەو سەرەنجامە گەییشتووم، نهێنییەك لە ئارادایە، کە پارتخوازەکان نایانەوێت بیدرکێنن : ئەویش ئەوەیە، ئەگەر دەزگەی ڕامیاریی و سەرووخەڵکیی پارت نەبێت، ئەدی سەرانی پارت، کو هەست بە شوانەبوونی خۆیان و مێگەلبوونی جەماوەر بکەن و بانگەوازیان بدەن و کەی لە بەرژەوەندییان بوو بۆ خۆپیشاندان هەڵیانخڕێنن و کەی خۆپیشاندان زیانی بۆ پەزەکانی پارت هەبوو، بایننێرنەوە ماڵەوە و کەی خواستیان لە دەسەڵات و مشەخۆریی بەهرەمەندبن، ئەوا بۆ بەردەم سندووقەکانی گاڵتەجاڕیی هەڵبژرادن و دەنگدان بە سەروەران بەڕێیانبکەن؟
بە بۆچوونی من، سەرەڕای ئەو هەمووە ئەزموونە مێژووییەی زیانبەخشی و ناتەبایی پارت بە سروشتی بزووتنەوەی سۆشیالیستی و ئازادیخوازی، تەنیا و تەنیا هەر حەز و ئارەزووی دەسەڵاتخوازیی و سەروەربوونە، ئاوا لە کەسی کۆمونیست دەکات، دەستبەرداری شتێك نەبێت، کە هیچ بەڵگە و پاساوێکی پێویستبوونی بۆ بزووتنەوەکە نییە و مێژوو پێچەوانەکەی هەزاران و ملیۆنان جار سەلماندووە !
خوێنەری هێژا، ئەدی تۆ چ دەبێژێت و کو لەم بەزمە نالۆجیکییە تێگەییشتوویت ؟
لە ناخی هەموو مارکسیستێكدا، ئەنارکییەك خەوێنراوە*، بۆ ئەوەی بەئاگابێتەوە، تەنیا خۆبیرکردنەوە و وازهێنان لە دەرخکردنی دەقە پیرۆزەکانی گەرەکە. چونکە ئەنارکیزم هەر ئەو هاندەرەیە کە ئەوانی گۆڕیوە بە سۆشیالیسخواز، نەک ئەوەی ئایدیۆلۆجیا و پاگەندەی پارت تێیگەیاندوون.
*************************
تێبینی : تائێرەی ئەم بۆچوونە هی ئەنارکییەکی کۆچکردووە، من پێداگری لەسەر دەکەمەوە و بە لێکۆڵینەوەم لەسەر خەون و تێڕوانینی مارکسیستەکانی کورد، ئەو ڕاستییەم بۆ دەرکەوتووە.