خۆشەویستییەك كە ھێندێك لاوی ڕاستگۆ لەم سەردەمەدا خەونی پێوەدەبینن، لە ئەمڕۆدا نە سەردەگرێت و نە كەس پەیدادەبێت لێیتێبگات، چونكە خۆشەویستیش وەك ھەر كاڵایەكی بازاری و ھەر خواردنێكی لە قتونراو، كولتووری بەكاربەریی و چاولێگەریی كردوویەتی بە كەرەستەیەكی یەك جارەكیی و پاشەڕۆكەكەشی ئەو وێرانبوونە كۆمەڵایەتیی و كەسییەیە، كە ھەر ڕۆژە لەتەك مەرگ و خەمێكدا ڕووبەڕوومان دەكات.
ئەوی بە كردەوە و ھەڵویستی كەسەكان و پارتەكان تووشی شۆكدەبێت، بەدڵنیاییەوە خۆشباوەڕیی بەرامبەر ئەو كەس و پارتانانە ھەیە، بۆیە تووشی شۆك دەبێت.
ڕاپۆرتی تانگانیكا : نامه‌ی دووه‌م
ڕاپۆرتی تانگانیكا
نازم حیکمەت
و. لە فارسییەوە: هەژێن
نامه‌ی دووه‌م
له قاهیره، باخی «ئوزبه‌کیه»ت لە‌یاد ماوە؟
چووم و کورسییه‌ك که پێکه‌وه لە بانی دانیشتبووین، دۆزیمه‌وه.
هێشتا پا شکاوه‌که‌ی چاكنه‌کرا‌وه
شه‌و بوو، له‌یادتە ؟
له به‌رامبه‌رمانا، ڕۆشنایی ئه‌ستێرە و ئۆتۆمەبێلەكان لە شووشه‌به‌نده‌کانا، ئاوێته‌بووبوو و
گه‌دایێك به دیزداشەوە.
له‌یادته که پێکه‌وه، لە ژنه خه‌مباره‌كە دواین
ڕوخساری وه‌ك «نێفه‌رتیتی»ی شاژن وابوو
هاوسه‌ره کۆمونیسته‌که‌ی پێنج ساڵ بوو گیانه‌ڵای بوو
له‌نێو بیابان، ئوردووگه‌ی کاری زۆره‌ملێ
باخی «ئوزبه‌کیه»ی قاهیره‌ت له‌بیر دێ؟
چووم، کورسییه‌ك که له‌سه‌ری دانیشتبووین، دۆزیمەوه ..
هێشتا پا شکاوه‌که‌ی چاكنه‌کرا‌وە
به ڕۆژ، دره‌خته‌کان ته‌پوتۆز دایگرتوون
گه‌دا دیزداشەپۆشەكە، بۆته مشتێ پێست و ئێسقان،
هاوسه‌ری ژنه خه‌مباره‌که‌ش مردووه.
تۆ باخی «ئۆزبه‌کیه»ی قاهیره‌ت له‌یاد ماوە ؟
فێبریوەری ١٩٦٣
*****************************
* ڕاپۆرتی تانگانیكا یەكێكە لە دواھەمین ھۆنراوەكانی نازم حیكمەت، چونكە لە فێبریوەری ١٩٦٣ ھۆنراوەتەوە و ‘نازم حیكمەت’ لە جونی ھەمان ساڵدا مردووە. ئەم ڕاپۆرتە لە شێوەی دە ھەڵبەست-نامەدا، ئاراستەی ‘ ڤێرا تولیاکۆڤا ‘ ھاوسەرە ڕوسەكەی كردووە، كە لە ساڵی ١٩٦٠دا لەتەك نازم حیكمەت ھاوسەریی كردووە.
** تانگانیكا، وەك دەزانن لە كاتی گەشتەكەی نازم حیكمەت دا، دوو ساڵ بوو كە سەربەخۆیی بەدەستھێنابوو و بە پێشەوایی ‘ جولیوس نایەرەرە Julius Nyerere كەوتبووە نێو وڵاتانی ھاوبەرژەوەندی ئینگلیسی ..ئەو وڵاتە لە ساڵی ١٩٦٢دا بە ڕێكەوتنی زنگبار ‘ كۆماری تانزانیا’ی پێكھێبنا و ‘جولیوس نایرە’ وەك سەرۆككۆماری دانرا.
Raportî Tanganîka :Namey duwem
Raportî Tanganîka
Nazm Hîkmet
w. le Farsîyewe: Hejên
Namey duwem
le Qahîre, Baxî “Uzbekye”t leyad mawe?
çûm û Kursîyek ke pêkewe le banî danîştibûyn, dozîmewe.
hêşta Pa şkawekey çaknekrawe
Şew bû, leyadte ?
lewberewe, roşnayî Estêre û Otumebêlekan le Şûşebendekana, awêtebûbû û
Gedayêk be Dîzdaşewe.
leyadte ke pêkewe, le Jne xembareke dwayn
Ruxsarî wek » Nefertîtî «y Şajn wabû
Hawsere komunîstekey pênc Sall bû gyanellay bû
lenêw Byaban, Urdûgey Karî zoremlê
Baxî “Uzbekye”î Qahîret lebîr dê?
çûm, Kursîyek ke leserî danîştibûyn, dozîmewe ..
hêşta Pa şkawekey çaknekrawe
be roj , Drextekan Teputoz daygirtûn
Geda Dîzdaşepoşeke, bote Miştê Pêst û Êsqan,
Hawserî Jne xembarekeş mirduwe.
To Baxî “Uzbekye”î Qahîret leyad mawe ?
Fêbrîwerî 1963
**********************************************
* Raportî Tanganîka yekêke le dwahemîn Honrawekanî Nazm Hîkmet, çunke le Fêbrîwerî 1963 honrawetewe û Nazm Hîkmet le Cunî heman Sallda mirduwe. Em Raporte le şêwey de Hellbest-Nameda, arastey »Vera Tulyakova « hawsere Rusekey kirduwe, ke le Sallî 1960da letek Nazm Hîkmet hawserîy kirduwe.
** Tanganîka, wek dezanin le katî geştekey Nazm Hîkmet da, dû Sall bû ke serbexoyî bedestihênabû û be pêşewayî » Julius Nyerere « kewtbuwe nêw Wllatanî hawberjewendî Îngilîsî .. Ew Wllate le Sallî 1962da be rêkewtinî »Zingbar « Komarî » tanzanya «î pêkhêbna û Julius Nyerere wek serokkomarî danra.
بە پێچەوانەی بۆچوونی زۆربەی ناڕازییانی ئەمڕۆوە، سەرانی پدك و ینك و نەوشیروانییەكان و ئیسلامییەكان ڕامیاری تەواون و نوێنەری بازرگانان و بازرگانانیش دیاریكەری ڕەوتی ڕامیاریی ڕۆژانەی ڕامیاران چ لەنێو پارتەكانیان و چ لەنێو پارلەمان و چ لە دەسەڵاتدارییدا و ڕامیاری ھەموو رامیارانیش ھەر لە بەرژەوەندی بازرگانەكان و مشەخۆرییدایە، ئەمە لە پارلەمانەكانی ئەوروپادا جوانتر و ڕۆشنتر دەردەكەوێت، كە چۆن پارلەمانتار و شالیار و سەرۆكشالیارەكان لۆبی گەورە كۆمپانییەكانن.
بەبۆچوونی من، گرفتەكە لە ناھوشیاریی و ناسەربەخۆبیركردنەوەی تاكی ژێردەست و ڕەنجخوراودایە، كە لەجیاتی خۆراپساندن لە داوی ڕامیاریی و ڕامیاران و خۆڕێكخستن و بەھێزكردنەوەی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان بە ئاراستەی ھەڵخڕاندنی بزاڤە كۆمەڵایەتییە سەربەخۆ و ھەرەوەز و ئاسۆییەكان، چاوەڕێی پێشڕەوایەتی ئازادی و یەكسانی و دادپەروەریی كۆمەڵایەتی لە ڕامیاران دەكەن. لە كاتێكدا، خودی ڕامیاریی برتییە لە ھونەری لەخشتەبردن و ئەگەر مشەخۆریی بەسەر سامان كۆمەڵگە و داھات و بەری ڕەنجی بەرھەمھێنەران و كاركەرانی كۆمەڵگەوە نەبووایە، نە ھیچ پارتێكی ڕامیاریی بە خۆڕایی و بێمووچە دروستدەبوو و نە ھیچ ڕامیارێكیش ئامادەدەبوو بە خۆرایی ژیان و كاتی خۆی بۆ پۆستەكەی تەرخان بكات، ئیدی چۆن دەكرێت لە لەخشتەبەران و نوێنەرانی بازرگانی، چاوەڕێی شتێكی پێچەوانەی ئامانج و كار و فەرمانی خۆیان بكەین، بڵێین ئەوان رامیارنین ؟
Be pêçewaney boçûnekey zorbey narrazîyanî emrrowe, seranî pidk û înk û newşîrwanîyekan û îslamîyekan ramyarî tewawn û nwênerî bazirganan û bazirgananîş dyarîkerî rewtî ramyarîy rojaney ramyaran çi lenêw partekanyan û çi lenêw parleman û çi le desellatdarîyda û ramyarî hemû ramyaranîş her le berjewendî bazirganekan û mşexorîydaye, eme le parlemanekanî ewrupada cwantir û roşintir derdekewêt, ke çon parlemantar û şalyar û serokşalyarekan lobî gewre kompanîyekanin.
Beboçûnî min, grifteke le nahuşyarîy û naserbexobîrkirdnewey takî jêrdest û rencxurawdaye, ke lecyatî xorapsandin le dawî ramyarîy û ramyaran û xorrêkxistin û behêzkirdnewey peywendîye komellayetîyekan be arastey hellxirrandinî bzave komellayetîye serbexo û herewez û asoyyekan, çawerrêy pêşrrewayetî azadî û yeksanî û dadperwerîy komellayetî le ramyaran deken. Le katêkda, xudî ramyarîy birtîye le hunerî lexiştebirdin û eger mşexorîy beser saman komellge û dahat û berî rencî berhemhêneran û karkeranî komellgewe nebuwaye, ne hîç partêkî ramyarîy be xorrayî û bêmûçe drustdebû û ne hîç ramyarêkîş amadedebû be xorayî jyan û katî xoy bo postekey terxan bkat, îdî çon dekrêt le lexişteberan û nwêneranî bazirganî, çawerrêy ştêkî pêçewaney amanc û kar û fermanî xoyan bkeyn, bllêyn ewan ramyarnîn ?
ئەوە ناھوشیاریی ئێمەیە [ژێردەستانی كۆمەڵگە]، كە ھەموو بتەكان دەئافرێنێت و ھێز بە ھەموو ڕەوتە دژە مرۆییەكان دەبەخشێت، ھەڵبەتە لەبیرمان نەچێت نەخشەڕێژیی زلھێزەكانی جیھانیش، كە ژێردەستانی ناھوشیار لە سیناریۆكانیاندا دەبنە ئەكتەری “فی سبیل اللە”.
ناسیونالیستەكان لە ھەر نەتەوە و ھەر گۆشەیەكی دونیادا بن، ھەر ئاو بە ئاشی فاشیزمی دەوڵەتدا دەكەن و وەك ئەژدیھا كەڵبەیان لە جەستەی مرۆڤایەتی گیركردووە.
باشترین نموونە، ھیچ كات ناسیونالیستێكی كورد ڕووی ڕەخنە و گازەندە و دژایەتی لە فاشیزم و دیكتاتۆری ئەو دەوڵەتانە نییە، كە كوردەكانیان بەسەدا دابەشێنراون، بەڵكو بە ھەمان سروشت و ڕێسای ناسیونالیزمی سەردەست، ھەموو ھێز و توانایان بۆ سووكایەتی و ڕكەبەرایەتی نەتەوەكانی دیكە دەخەنەگەڕ و بەم كارەش ھەم ناسیونالیزمی بەرامبەر زیندووڕادەگرن و ھەم ئاو بە ئاشی فاشیزمی دەوڵەتەكاندا دەكەن.
ئەمەش ھۆكاری ھەیە، یەكەم پیرۆزی دەوڵەت لای ناسیونالیستەكان و كۆڵەكەبوونی ناسیونالیزمە بۆ دەوڵەت، دووەم، بەو كارە كینەدۆزی ناھوشیارانە لەنێوان ژێردەستانی نەتەوەكاندا بەرامبەر یەكدی ھەڵدەخرێنن، بەوەش زەمینەی سەروەرمانەوەی ھەردەمی ڕامیاران و دەسەڵاتداران و مشەخۆران، مسۆگەردەكەن، كە ئەوان مووچەدەر و پاڵپشتی ڕەوتە نەژادپەرست (ڕەیسیست) و فاشیست و ناسیونالیست و ڕەگەزپەرست (سێكسیست)ەكانن.
بە واتایەكی دیكە، پەیوەندی و ھاوبەرژەوەندیی دەوڵەت و ناسیونالیستەكان ھێندە ئاڵۆزە و بەنێویەكدا چووە، مەتەڵی چۆنیەتی كاركرد و كێ لە پشتی كێبوونی خزمەتچییانی دەوڵەت [ناسیونالیستەكان، نەژادپەرستەكان، فاشیستەكان، ڕەگەزپەرستەكان] و دەوڵەت [فەرمانداریی، رامیاران، پارلەمان، بەڕێوەبەرایەتییەكان، سەرمایەداران] لە مەتەڵی ھێلكە و مریشكەكە دەچێت !
Nasîwnalîstekan le her netewe û her goşeyekî dunyada bin, her aw be aşî faşîzmî dewlletda deken û wek ejdîha kellbeyan le cestey mrovayetî gîrkirduwe.
Baştirîn nmûne, hîç kat nasîwnalîstêkî kurd rûy rexne û gazende û djayetî le faşîzm û dîktatorî ew dewlletane nîye, ke kurdekanyan beseda dabeşênrawn, bellku be heman sruşt û rêsay nasîwnalîzmî serdest, hemû hêz û twanayan bo sûkayetî û rkeberayetî netewekanî dîke dexenegerr û bem kareş hem nasîwnalîzmî beramber zîndûrradegrin û hem aw be aşî faşîzmî dewlletekanda deken.
Emeş hokarî heye, yekem pîrozî dewllet lay nasîwnalîstekan û kollekebûnî nasîwnalîzme bo dewllet, duwem, bew kare kînedozî nahuşyarane lenêwan jêrdestanî netewekanda beramber yekdî helldexrênin, beweş zemîney serwermanewey herdemî ramyaran û desellatdaran û mşexoran, msogerdeken, ke ewan mûçeder û pallpiştî rewte nejadpersit (reysîst) û faşîst û nasîwnalîst û regezpersit (sêksîst)ekanin.
Be watayekî dîke, peywendî û hawberjewendîy dewllet û nasîwnalîstekan hênde alloze û benêwyekda çuwe, metellî çonyetî karkird û kê le piştî kêbûnî xizmetçîyanî dewllet [nasîwnalîstekan, nejadperistekan, faşîstekan, regezperistekan] û dewllet [fermandarîy, ramyaran, parleman, berrêweberayetîyekan, sermayedaran] le metellî hêlke û mrîşkeke deçêt !