Cîm aln sînaryonûsî nawaze, fêrbû û perwerdey Zîndan , kesêk ke rîtmekanî qsekirdnî rojane bo derbrrînî xebat çewsawan bekarbird
Ken Loach
w. le Farsîyewe: Hejên
Cêm aln, nûser û soşyalîst, paş nexoşîyekî drêjxayen le mallekey xoyda le şarî mançister, le temenî 72 sallîda mird. Şanoyîyekî ew benawî ‘ tyaçûn – Perdition ‘ ke le barey reşekujîy yehûdîyekan lelayen nazîyekanewe bo şanoy ‘ Royal Court Theatre’ nûsrawe û ragirtnî le sallî 1997da buwe hoy narrezayetî û dwacar le ragirtin rizgarî bû û birryar dra le ‘ Gate Theatre ‘ le lenden bête serşano . Em serkewtne yekêk le dillxoşîyekanî dwasatekanî jyanî ew bû.
Sereta ew le dehey şestda zincîrey têlefzyonî ( Corronation Sitreet)î nûsî. Bellam paşan tonî garnêt Toniy Garnet daway lêkrid bo şanoy rojî çwarşemme Wednesday bnûsêt, ke zincîre şanoyyekî têlefzyonî BiBC bû. Şanoyî tîlefzyonî ” kllo- Lump ‘ ke le barey ( çewsandnewey) kargeranî bînasazî bû û lelayen cêk golld Jack Gold we le sallî 1967da derhênra û yekemîn serkewtinî bo ew bedîhêna. ‘ bllêsey gewre -The Big Flame” ke be dway ewda hat, beserhatî kargeranêk bû, ke lengergekanî ‘lîverpul’yan dagîrkirdbû û ew çalakîyeyan buwe çexmaxeyek bo rûdawekanî 1968.
‘ rojanî hîwadarî’ gringitrîn berhemî ew rojaney bû: çwarem fîlm, ke beserhatî sê kes bû le cengî gewrewe taweku mangirtnî giştî 1926. Ew babetaney ke lem berhemeda kewtne ber bas, meşxelley serapay jyanî ew bûn : frîwkarî berdewamî çînî serwer, aydyalîzmî lawan, leser dû pet yarîkirdnî raberatî kargerî û wazhênanyan le xebatî kargeran.
Cîm le kulîhorsit, nawçey kargerinşînî mançister ledaykbuwe. Katêk ke serbaz bû,
behoy narrezayetîderbrrîn le derewey froşgeyekî çîpisda, zîndanîkra. Zîndan perwerdey kird. Hawzîndanîyek ewî be pertûkêk aşnakrid û hanîda ta bixwênêtewe. Lew katewe aln betewawî jyanî xoy terxanî derk û peybirdin be kêşmekêşêkî bêkotayî kird, ke lenêw kargeran û çewsêneran û djexunanda learadaye.
Ew le karî bînasazîda, le lengergekanda û le kanekanda karîkrid. Ew le jyanî sextî kargeranî werzîyewe fêrî ramyarîy bû. Ew letek kesanêk aşna bû ke le fêrgey ramyarîy şorrşigêrraneda xwêndibûyan û herwek xoy bexo fêrbûbûn. Ew endametî le partî lîbrall soşyal dîmukratekanda retkirdewe û le partî komonîstî stalînîstekanda kewte çalakî . Dehekanî hefta û heşta serdemanêkî dijwar bûn. (Kanallî 4) fîlimnamey ew le barey êrlende pesend nekrid. Tenanet ênîsîtutî fîlm le brîtanyaş dergey berrûyda daxsit. Lem rojaneda mergî hawserekey , klara, piştî ew çemandewe.
Şanoyî ” tyaçûn” beserhatî rêkewtinî sallî 1944î komellêk zayonîste letek nazîyekan le hengarya. Bepêy ew rêkewtne jmareyek yehudî mollet werdegrin û berew felestîn helldên, le beramber eweda zayonîstekan le ast rewanekirdnî yehudîyanêkî dîke bo ordugekanî merg çawdenûqênin û bêdenge deken.
Hêrşekanî pêşûtir le berawrid be tûrebûnêk, ke zayonîstekan lekatî prrovey şanoyîyekeda deryanbrrî hîç nebûn. Aln be bêzarîyewe welananî berhemekî bînî û em kare pelleyekî reşî be rûxsarî (Royal Court) we cêhêşt.
Dwacar dehey newed [sedey raburdû] berheme bercestekanî ewî bexowebînî. Min sînaryokanî ewm benawî ” bernamey nhênî Hidden Agenda- ” û ” berd barîn – Raining Stones” tabloy jyanêkî dijwar, bellam lêwawlêw le sozî nşîngey xoy, herweha ” wllat û azadî- Land and freedom “mi derhênan û kirdne fîlm. Cengî nêwxoy îspanya, serdemanêk bû ke aln deyuyist hemûlayenekanî ceng djî faşîzm bxaterrû, hatnî cengaweran le zor wllatewe, supay gelî, herewezî û komelle kargerîyekan _ soşyalîzm le praktîkda. Dwacar djexunî stalîn û soşyal dîmukratekan, leberewey ke ewan cenrall ‘franko’yan leber egerî hatneserkarî dewlletî kargeran, le la pesendtirbû. Detwanrêt eme le krrokî nûsîneke û bîrkirdnewey aln’da bedîbkirêt.
Nûsînekanî lebaştirîn barda daray twanayyekî derûnîn, ke berhemî nûsere hawçerxekanî natwanin beramberkêyan letekda bken. Ew rîtmî têkişkand, xeyall, galltewgep û derîrrînî zmanî her rojey be şêweyekî zîndû bekarhêna. Ew twanî miştumrrêkî ramyarîy le şêwey xebatêkî çirr bxaterrû. Cîm hestêkî cwan û behêzî hebû û deqekanî be twanayekî nexşênerane û tenzawîyewe denûsîn. Ew le ” wllat û azadî” û le ” fîdakar “da çend kopleyekî le ” wilyem morîs – Wi Moris ” wergirtuwe. Dekrêt em çend beyte le nebûnî xoyda bûtrênewe :
Peywest bin be cengêkewe
Ke mrovî têda narruxê
Herçend ke ew win ebê û demrê
Bellam kirdey hêşta û herdem serkewtuwe.
Cîm aln le 7 î oktoberî 1926da ledaykbuwe û le 24î cunî 1999da mird. Ew kargerêkî soşyalîst û rêkxer bû, ke nêwî ew le lîstî reşî sermayedaranda bû. Kên loç, derhênerî soşyalîst û benawbang, beşêkî berçaw le şanoyî û sînaryokanî em nûsere gewreyey birdote ser şano yan wek fîlm derhênawn, lewane “bllêsey gewre ” ( le sallî 1967da nûsrawe û le 1969da derhênrawe), ” ple û perwerinde ” (1971), ” rojanî hîwa” (1975), ” bernamey nhênî” ( 1990), ” berd barîn” ( 1991), ” wllat û azadî” (1995). Şanoyî ” tyaçûn “, ke şanoy (Royal Court) le bernamey xoyda welay na, ke be derhênanî kên loç lejêr proveda bû. Ew le giftugoyekda dellêt : ” tonî garnit, mnî be nûsînekanî cîm aln aşna kird, ke rabûrdûyekî dûr û drrêjtirî le min hebû” û yadî hawkarîy xoy letek em nûsereda wek serdemêkî şîrîn û sûdbexiş le jyanîda dekatewe.
Nan û gull
Fîlmî tazey derhênerî çep kên loç, benawî ” nan û gull “e. Lenêw fîlmekanî pêşûtrî ewda detwanrêt fîlmî benêwbangî “wllat û azadî ” lebarey cengî nêwxoy îspanya, fîlmî dahênrawî nwê ” kêsî bêrewe mall Cathiy come home” nawbênîn. Bllawkrawey Socialist worker,çapî lenden, le jmare heştî mangî cênîwerî’da zor be kurtî em fîlmey nasanduwe. Lem nasandneda kên loç pirsyarêkî martîn smît ” fîlmî tazetan lebarey çîyeweye? ” Ke le ewî kirduwe, awa wellamîdawetewe:
“nan û gull ” lebarey grupêk le kargeranî kem krê û koçereweye le los anclos, ke bo bedestihênanî mafî pêkhênanî sendîka têdekoşn. Pawl lavêrtîPaul Lavertiy, nûserî sînaryoke, le seretay dehey newedî sedey rabûdûda, sallêk le şarekeda jyawe û le kempeynî ” dadperwerî bo dergewanan ” beşdar bû. Ewey ke sernicî mnî rakêşa, ewe bû, beserhateke wêneyekî awejû, ke le barey holîwud û los enclis le aradaye werdegêrrêtewe.
Kargeran le nêwendî drrindeyî û bêbezeyîda destyandabuwe xebatêkî destewyexe û mnîş demuyist eme binwênim. Kargeranêk ke bezorî îspanîzman bûn, be welananî şêwe konekanî rêkxistinî sendîka, rêkixrawey xoyan pêkhêna. Kempeynî ewan bezorî be komellge piştestûr bû. Rêkxistinî kargeranî koçer, ke zorbeyan îngilîzî zmanî serekî axawtinyan nebû, asannebû. Zorêk le çalkwanî em kempeyne le metrisîda bûn, çunke be “koçerî nayasayî” dejmêrdran. Bem core ewan xebatyankird û serkewtin.
* wergîrraw, le jmare 64î bllawkrawey ‘ kargir amruz ‘, ogustî sallî 2000
** serçawey deqe îngilîzîyekey
http://www.theguardian.com/news/1999/jun/25/guardianobituaries2