Şewî yekemî nwandinî ‘ çayka ‘ leser Şanoy hunerîy Mosko
Nemirovich-Danchenko*
w. le Farsîyewe” Hejên
Dwacar hejdehemî dêsemberî 1898 hate bero. Le hollekeda xellkêkî wa berçawnakewn. Şanoyîkey çêxov hollekey pirrnekirduwe. ‘ mîzansin – placing on stage / Mise-en-sicène ‘î perdey yekem zor nwêkarî têda bû. Bepêy nûsînekey nûser rêgeyek benawerrastî textî şanoda têdeperrî, sekoyek le kotayî textekeda kotayî be rêgeke dehêna, leberamber sekukeda perdeyek hellwasrabû. Eme dîmenêke ke ‘ konistantîn ‘î têda derdekewêt. Katêk ke em perdeye ladedrêt, deryaçe û mangeşew berçawdekewn. Le her şanoyekî bawda debû kursî dabnirên, taweku ekterekan leseryan danîşn, bellam ême qenefeyekî gewre û drêjman le pêşewey şanokeda danabû. Lelay çepî şanowe bnedarêk ke debû ‘ maşa ‘ leserî danîşêt, danrabû û kemêk ewlatir kursîyekî dîke. Leser kursîyekey pêşewey şanoke, ew ekteraney, ke debû nwandinî şanoke seyirbken, pişt le cemawer dadenîştin.
Leberewey mangeşew le pişt perdey sekokeye, ser şano tarîke. Hem tarîkî û hem kesanêk ke leser şano danîştibûn, bêzarîyekî frey berrêxsit. Gallteyan pêdekridîn û be twanc û lome be gemjeyan dadenayn, bellam lewlawe kesanêk ke şanoyîyekeyan wek ketwarêk ke lejyanî asayîda rûdedat debînî, lem rastîye çêjyan werdegrit, ewey ême demanuyist bedestyanhêna. Em şêwazey rollbînîn sakarîy û sadeyî berhemdehêna. Eme heman şit bû, ke ême demanuyist. Paşan mangeşew şanoy roşinkirdewe. Eme keşêkî taybetî şewêkî hawîney debexşî, ekterekan zor hêwaş deçûne rêwe û le katî qsekirdnîşda behîç corê zoryan le xoyan nedekrid. Leserxo dedwan, leberewey şano jyanî têda aram bû. Derbrrînî ştekan hêwaş û hawkatî bêdengî bû. Em bêdengîyane dewruberêkî asayîyan bedîdehêna û riste natewawekan drêjeyan pêdedra û têda tewawdekran. Bew watayey hestî kesayetîyekan ke bederbrrînî natewaw dehatne serizman le bêdengîda kotayîyan dehat û bew corey ke ekter hestîpêdekrid, bo bîneran degwêzrayewe.
Serşano bere bere çrrîyekî taybetî bexowe degrit. Xallêk ke
Debêt pencey bo rabkêşm, eweye ke şte lawekîyekan le şanoda gringîyekî zoryan heye. Bo nmûne ‘ maşa ‘ dermanî helldemjî (anifye), poşakî reşî poşîwe, wşe dûbare dekatewe, qsekanî sade, bellam pirrwatan û … gişt emane wa le bîner deken, ke be wiryayî gwê radêrêt û bem şêwe bebê ewey bexoy bzanêt, dekewête jêrkarayî dîmeneke. Wirde wirde ewey ke le hollî şanodaye lebîrdekrêt. Awa dête berçaw ke şengî şewî hawîn û qsey natewaw û bêdengî, cadûyan lêkirduwe. Katêk ke le derbrrînî kesayetîyekanda, hest bederdêkî şarawe dekrêt û qsekan kotayîyan pêdêt, bîner waqûrrmaw çawî brrîwete textî şano.
Leser textî şanoy ême ştêk rûyda, ke maweyek bû hogranî şano arezûyan dekrid: jyanêkî ketwarîy nek şanoyî. Be boçûnî ême trisnaktirîn beş, rollgêrranî ‘ nîna ‘ bû le perdey yekemda. Ew debû leser sekoke rollbigêrrêt : leser sekoke danîştuwe, leber roşnayî mangeşewda roçuwe û qsekanî bem coren :
– … mrovekan … hellokan … gyanleberan … karayîyan heye ?
Katêk ke em şanoyye le pitrisborg çuwe ser şano, em beşe bîneranî xiste pêkenîn. Bellam min gumanim nebû lewey ke em beşe honerane û cwane, be şêwazêk ke le nîşandanîda bekarman hênabû, bew corey ke debêt bbêt, deçête pêşewe; hîç karayîyekî galltecarrî yan werrsîy le bînerda drustnakat.
Paşan giftugoy nêwan dayk û kurreke ke zor tundutîje le bînerda karayî dadenêt û deyurujênêt, komekî em şêwaze beyarmetî bêdengî car be car le qullayî gyanî kesanêk ke le hollekeda kobûbûnewe, kney dekrid û ewan nzîkîyekî zortiryan lenêwan xoyan û dîmenekeda hestipêdekrid. Weha bû, ke bîner perêşanî û narrezayetîyekanî lexoyda bedîdekrid.
Katêk ke ‘ maşa ‘ le kotayî şanokeda be raz û janewe be diktor ‘durn ‘î gut :
” yarmetîm bde, egîna karêk dekem ke petî jyanim bipçrêt ” û bedem giryanewe le nzîk kursîyeke, berdebête ser zewî, şepolêk hellçûn hollekey dagrit.
Perde dadrayewe – rûdawêk rûydabû, ke her de sall yek car le dunyay şanoda rûdedat.
Paşan le perdey sêyemewe weha şeydayî û hellçûnêk beser hollekeda zallbû, ke çendîn car ekterekan hatne serşano. Paş kotayî perdey sêyem, hîç yek le bîneran le holleke neçûne derewe, hemû westabûn û hurayan dekêşa … tewaw gîrmixwarduwe, em nameye ke beyanî heynî destimpêkirduwe, êstake ke dûşemeye twanîm tewawî bkem. Çwar roj molletim wergirt, bo ewey bitwanim bxewm.
Gişt ekterekan baş rollyandegêrra, tenya ‘ nîna ‘ barekey dillgîrnebû, eweş xetay stanîslavsikî bû, çunke berrastî gêjî kirdbû. Sereta pêygut wek kîjêkî ladêy rollbigêrrê … min turrhibûm û gutim barêkî honeraney sakar bexowe bigrêt baştre … leber em hoye gîّji bûbû …
‘ durn ‘îş hêştake neçuwete kewllî kesayetî beserhateke. Em kese mrovêkî berz û xwêndeware û çalake… lem ruwewe rollgêrranî kesayetî ew karêkî asan nîye. (Makyaj) zor başbû. Kotayî şanoyîyeke zor baş derhatbû.
Bîneran berradeyek bêdeng bûn, detgut kes le hollekeda nîye. Dengdanewey em şanoyîye serapay moskoy dagirtuwe. Xawenî şanokanî dîke tînûy xwênmin, le rastîda berhemeket weha derhatuwe, ger xot bîbînî waqturrdemênêt… min lerradebeder dillxoşm, le dûrewe le amêzt degrim.
Key ‘ lale Wanya ‘ denêrît.
Nêmîruvîç Dançênko
**************
* nêmîrruvîç dançinko [berrêweberî şanoy hunerî mosko]
Wergêrranî le rusyewe : şahîn sirkîsyan
Wergîraw le
فصل تئاتر. ساڵی دووه‌م. پاییز و زستانی ٩٨- ١٩٩٩
:
٥ی نۆڤەمبه‌ری ١٨٩٨
ئانتوان پاڤلۆڤیچ هاوه‌ڵی خۆشه‌ویست،
زۆر سوپاس بۆ نامه‌که‌ت. كاره‌که‌مان باشه، ڕاستیت ده‌وێت چاك به‌ڕێکه‌وتووه، ڕۆژنامه‌كان هه‌راوھوریایان به‌ڕێخستووه و هێرش ده‌که‌نه سه‌رمان. به‌ڵام ده‌توانی چی بکه‌یت… جار جار خەڵك زۆر له‌ڕاده‌به‌ده‌ر بێشه‌رمییان ده‌خەنه‌ڕٍوو … شانۆیی ‘ تزار فیئۆدۆر ‘ سه‌رکه‌وتنێكی سه‌رسووڕهێنه‌ری به‌ده‌ستهێناوه. هه‌مووان به نائارامییه‌وه چاوه‌ڕوانی ‘ چایكا ‘ ده‌که‌ن. ئه‌م پێشوازییه هه‌م دڵخۆشمده‌كات و هه‌م ده‌مترسێنێت. به‌ڵام تا شانۆیییه‌که به‌بێ که‌موكوڕی ئاماده‌ی نواندن نه‌که‌ین، نایھێنینه سه‌رشانۆ. ڕۆلِی ‘ تری گورین ‘ ستانیسلاڤسكی ده‌یگێڕێت و ئه‌كته‌ری ڕۆڵی ‘ ماشا ‘م گۆڕی. هێشتاکه نازانم چ که‌سانێك ڕۆڵی ‘ دورن ‘ و ‘ سورین ‘ بگێڕن. له ڕۆژنامه‌دا خوێندمه‌وه، که نه‌خۆشکه‌وتوویت، زۆر ترسام، خۆشبه‌ختانه نامه‌ت هات. شانۆیی ‘ ئه‌نتی گن ‘ به‌زوویی بۆت ڕەوانه‌ده‌که‌م. بەوردی بۆم بنووسه، که چی ده‌که‌یت و ئایا نیازت هه‌یه هه‌ر له ‘ كرێمه ‘ بمێنیته‌وه یان به‌م زووانه ده‌گه‌ڕێیته‌وه ؟ هه‌موو ئه‌مانه‌م بۆ بنووسه.
نێمیروڤیچ دانچێنكۆ
**************
* نێمیڕوڤیچ دانچێنكۆ Vladimir Nemirovich-Danchenko [به‌ڕێوه‌به‌ری شانۆی هونه‌ری مۆسكۆ]
وه‌رگێڕانی له ڕوسیه‌وه : شاهین سركیسیان
وه‌رگیراو له: فصل تئاتر. ساڵی دووه‌م. پاییز و زستانی ٩٨- ١٩٩٩
5î novemberî 1898
Antwan Pavlovîç hawellî xoşewîst,
Zor supas bo nameket. Karekeman başe, rastît dewêt çak berrêkewtuwe, rojnamekan herawhuryayan berrêxistuwe û hêrş dekene serman. Bellam detwanî çî bkeyt… car car xellk zor lerradebeder bêşermîyan dexenerrٍwu … şanoyî ‘ tzar fîodor ‘ serkewtinêkî sersûrrhênerî bedestihênawe. Hemuwan be naaramîyewe çawerrwanî ‘ çayka ‘ deken. Em pêşwazîye hem dillxoşimdekat û hem demtirsênêt. Bellam ta şanoyîyeke bebê kemukurrî amadey nwandin nekeyn, nayhênîne serşano. Rolِî ‘ trî gurîn ‘ stanîslavsikî deygêrrêt û ekterî rollî ‘ maşa ‘mi gorrî. Hêştake nazanim çi kesanêk rollî ‘ durn ‘ û ‘ surîn ‘ bgêrrn. Le rojnameda xwêndmewe, ke nexoşkewtûyt, zor tirsam, xoşbextane namet hat. Şanoyî ‘ entî gin ‘ bezûîy bot rewanedekem. Bewridî bom bnûse, ke çî dekeyt û aya nyazt heye her le ‘ krême ‘ bmênîtewe yan bem zuwane degerrêytewe ? Hemû emanem bo bnûse.
Nêmîruvîç Dançênko
**************
* nêmîrruvîç dançinko [berrêweberî şanoy hunerî mosko]
Wergêrranî le rusyewe : şahîn sirkîsyan
Wergîraw le: فصل تئاتر. ساڵی دووه‌م. پاییز و زستانی ٩٨- ١٩٩٩
٣١ ئایاری ١٨٩٨
هاوه‌ڵی خۆشه‌ویستم ئانتوان پاڤلۆڤیچ
دواجار نامه‌ی تۆ گه‌یشت. ئاوا تێگه‌یشتم که ‘ چایكا ‘ ده‌ردەھێنین ماوه‌یه‌كی دیكە دێمه لات. دامنابوو پانزەھەمی جولای به‌ره‌و مۆسكۆ بکه‌ومه‌ڕێ. ( پرۆڤەكان زووتر له‌وه‌ی که بڕیاربوو، به‌بێ من ده‌ستیانپێكردووه.)، به‌ڵام ئێستا که تۆ داواتكردووه، زووتر ده‌که‌ومه‌ڕێ. تاوه‌كو دەھەمی جولای ده‌گه‌مه لات، چاوه‌ڕێم به. له ڕێگه‌وبانه خراپه‌كان ناترسم، هه‌ر چۆن بووه، خۆم ده‌گه‌یێنمه ئه‌وێنده‌رێ. به‌رده‌وام ‘ چایكا ‘ ده‌خوێنمه‌وه و بەدوای شێوازی نوێدا ده‌گه‌ڕێم تا به‌دوورکه‌وتنه‌وه له ڕێسا شانۆیییه كۆنه‌كان، بتوانم ئه‌وه‌ی له شانۆیییه‌که‌دا ڕەنگیداوه‌ته‌وه، بگه‌یێنمه بینه‌ران، به‌جۆرێك که جێی ڕەزامه‌ندی ئەوان بێت و به‌دڵیانبێت.
خەڵك هێشتاکه نازانن ( له‌وانه‌شه هیچ كات نه‌زانن)، که هه‌میشه ده‌که‌وێته ژێركارایی بارودۆخێك، که نواندنه‌که دروستیده‌كات. ده‌بێت ئه‌م بارودۆخه پێكبھێنرێت. ده‌بێت له‌م ڕێگه‌یه‌دا تێبكۆشین.
خوات لەتەك
نێمیڕوڤیچ دانچێنكۆ
**************
* نێمیڕوڤیچ دانچێنكۆ Vladimir Nemirovich-Danchenko [به‌ڕێوه‌به‌ری شانۆی هونه‌ری مۆسكۆ]
وه‌رگێڕانی له ڕوسیه‌وه : شاهین سركیسیان
وه‌رگیراو له: فصل تئاتر. ساڵی دووه‌م. پاییز و زستانی ٩٨- ١٩٩٩
31 ayarî 1898
Hawellî xoşewîstim Antwan Pavlovîç,
Dwacar namey to geyişt. Awa têgeyiştim ke ‘ çayka ‘ derdehênîn maweyekî dîke dême lat. Damnabû panzehemî culay berew mosko bkewmerrê. ( Provekan zûtir lewey ke birryarbû, bebê min destyanpêkirduwe.), bellam êsta ke to dawatkirduwe, zûtir dekewmerrê. Taweku dehemî culay degeme lat, çawerrêm be. Le rêgewbane xrapekan natrism, her çon buwe, xom degeyênme ewênderê. Berdewam ‘ çayka ‘ dexwênmewe û bedway şêwazî nwêda degerrêm ta bedûrkewtnewe le rêsa şanoyîye konekan, bitwanim ewey le şanoyîyekeda rengîdawetewe, bgeyênme bîneran, becorêk ke cêy rezamendî ewan bêt û bedillyanbêt.
Xellk hêştake nazanin ( lewaneşe hîç kat nezanin), ke hemîşe dekewête jêrkarayî barudoxêk, ke nwandneke drustîdekat. Debêt em barudoxe pêkbihênrêt. Debêt lem rêgeyeda têbkoşîn.
Xwat letek
Nêmîrruvîç Dançênko
**************
* nêmîrruvîç dançinko [berrêweberî şanoy hunerî mosko]
Wergêrranî le rusyewe : şahîn sirkîsyan
Wergîraw le: فصل تئاتر. ساڵی دووه‌م. پاییز و زستانی ٩٨- ١٩٩٩
١٢ئایاری ١٨٩٨
هاوه‌ڵی خۆشه‌ویستم ئانتوان پاڤلۆڤیچ
چەند سات له‌مه‌وبه‌ر نامه‌یه‌كم بۆت نارد و ھەر ئێستا نامه‌ی تۆم به‌ده‌ست گه‌بشت. بۆم ده‌رکه‌وت، که مۆڵەتی نواندنی ‘ چایكا ‘مان پێناده‌ی ؟ ئه‌م شانۆیییه له شاره‌كان و گشت جێیه‌ك ده‌رھێنراوه، بۆچی له مۆسكۆ مۆڵەت ناده‌یت؟ ئەوەش چاك ده‌زانم، که ‘ چایكا ‘ لایه‌نگری فره‌ی هه‌یه. له ڕۆژنامه‌كانی ‘خاركۆڤ’ و ‘ئۆدێسا’ له‌باره‌یه‌وه زۆریان نووسیوه. تۆ له چی په‌رێشانی ؟ ئایا ته‌نیا له مۆسكۆ مۆڵەت ناده‌یت؟ به‌جۆرێك که له زۆربه‌ی شاره‌كان ته‌نانه‌ت به‌بێ مۆڵەت نواندوویانه. ئه‌گه‌ر تۆ گرنگی پێناده‌ی، تێبینییه‌كم بۆ بنووسه و باسی بکه، که كارت نییه به‌سه‌ر نواندنییه‌وه. به‌ڵام ڕاستیت ده‌وێت، تێناگه‌م بۆچی پێتوایه له مۆسكۆ ناتوانرێت ده‌ربھێنرێت ؟ به‌كورتی به‌ڵگه‌كانی تۆ من ڕازیناکه‌ن. مه‌گه‌ر تۆ له من دڵنیانیت ؟ تو خوا زوو له بڕیاردانی خۆت ئاگادارم بکه، یان باشتر بڵێم، ڕازیبوونی خۆت له وه‌ڵامی ئه‌م نامه‌یه‌دا بۆ من بنووسه. ده‌بێت بیر له داڕشتتن بكەمەوە و دیكۆره‌كانی په‌رده‌ی یه‌که‌م و بده‌مه دروستكردن. باری ده‌روونیت چۆنه؟ سڵاوم بە ھەمووان بگە‌یێنه.
هاوه‌ڵت
نێمیڕوڤیچ دانچێنكۆ
**************
* نێمیڕوڤیچ دانچێنكۆ Vladimir Nemirovich-Danchenko [به‌ڕێوه‌به‌ری شانۆی هونه‌ری مۆسكۆ]
وه‌رگێڕانی له ڕوسیه‌وه : شاهین سركیسیان
وه‌رگیراو له: فصل تئاتر. ساڵی دووه‌م. پاییز و زستانی ٩٨- ١٩٩٩
**************
12ayarî 1898
Hawellî xoşewîstim Antwan Pavlovîç
Çend sat lemewber nameyekim bot nard û her êsta namey tom bedest gebşit. Bom derkewt, ke molletî nwandinî ‘ çayka ‘man pênadey ? Em şanoyîye le şarekan û gişt cêyek derhênrawe, boçî le mosko mollet nadeyt? Eweş çak dezanim, ke ‘ çayka ‘ layengirî frey heye. Le rojnamekanî ‘xarkov’ û ‘odêsa’ lebareyewe zoryan nûsîwe. To le çî perêşanî ? Aya tenya le mosko mollet nadeyt? Becorêk ke le zorbey şarekan tenanet bebê mollet nwandûyane. Eger to gringî pênadey, têbînîyekim bo bnûse û basî bke, ke kart nîye beser nwandinîyewe. Bellam rastît dewêt, tênagem boçî pêtwaye le mosko natwanrêt derbihênrêt ? Bekurtî bellgekanî to min razînaken. Meger to le min dillnyanît ? Tu xwa zû le birryardanî xot agadarm bke, yan baştir bllêm, razîbûnî xot le wellamî em nameyeda bo min bnûse. Debêt bîr le darrişttin bkemewe û dîkorekanî perdey yekem û bdeme drustkirdin. Barî derûnît çone? Sllawm be hemuwan bgeyêne.
Hawellt
Nêmîrruvîç Dançênko
**************
* nêmîrruvîç dançinko [berrêweberî şanoy hunerî mosko]
Wergêrranî le rusyewe : şahîn sirkîsyan
فصل تئاتر. ساڵی دووه‌م. پاییز و زستانی ٩٨- ١٩٩٩ Wergîraw le:
**************
ئه‌نارکیزم واوه‌تر له شیکردنه‌وه و لێکدانه‌وه و خستنه‌ڕووی وێناگه‌ریی کۆمه‌ڵگه‌ی تازه‌یه. ئه‌نارکیزم ڕیشه‌ی له خه‌باتدایه؛ خه‌باتی که‌سی چه‌وساوه بۆ ئازادی. به واتایه‌کی دیكە، ئه‌نارکیزم ڕێگه‌یه‌کی تازه‌یه به‌ره‌و کۆمه‌ڵگه‌ی پشتبه‌ستوو به پێداویستییه‌کانی مرۆڤ، نه‌ك ده‌سه‌ڵات، هه‌روه‌ها ژیان و ئاشتی و شوێنەکانی گۆی زه‌مین له پێش سووده‌وه داده‌نێت. [An Anarchist Faq]
ئەوە ھێزی یەكگرتووی جەماوەریی چین و توێژە كۆمەلایەتییەكانە لە ڕێكخراوە سەربەخۆكانیاندا، ke فەرمانڕەوایەتی [حكومەت] ناچار بە ملدان بە داخوازییە ڕەواكانیان دەكات، نەك پاكی و دڵنەرمی و تیكنۆكراتبوونی دەسەڵاتداران و لیستەكانی پارلەمان !
ڕۆشنبیر واتە سەربەخۆبوونێكی ھەردەم یاخی دژی دەسەڵات و سەروەری و سیسەمی نایەكسانییە ئابووریی و كۆمەڵایەتییەكان، لەبەرئەوە ھەر كەس توانی ببێتە پشتیوانی ڕامیاران و دەسەڵات، دەكرێت نووسەر و پاگەندەچی و دەمڕاستی ڕامیاران و دەسەڵات بێت، بەڵام ڕۆشنبیر نا و ھەرگیز نا !