Hawpiştî le kurdistan[bakûr]ewe bo raperrîn le teqsîm (Taksim)
Hawpiştî le kurdistan[bakûr]ewe bo raperrîn le teqsîm (Taksim)
Wellamî hawrrêyanî (Amed Gever-Dersim Hattı) be çend pirsyarêk lemerr xopîşandanekanî turkye û hellwêstigîrîy kurdan le bakûr lew barewe
Wergêrran û amadekirdnî hejên
5î cunî 2013
Wek hawpiştî letek narrezayetîye sertaserîyekan djî desellatî (AKP) ke le baxçey gezî (Gezi Park)î îstanbul teqînewe, le rojanî raburdûda le kurdistanîş [bakûr] hejmarêkî zor çalakî berpakran, lewane:
Amed (dyarbekir)
Le şarî amed (dyarbekir) rojî 3î cunî 2013 lelayen jmareyekî zor xopîşanderewe druşmîgelî ” (AKP) destibkêşewe, destikêşanewey (AKP)!” bergiwê dekewtin. Xopîşandanekan lelayen jmareyek part û rêkixrawey cemawerîyewe le şarda berpakran. Nwênerî skirtêrî (ESP) raygeyand ” ke (teqsîm) gorrawe be (meydanî tehrîr)”. Le drêjey wtardanekanda berdewam pêdagrîy leser ewe dekrayewe, ke xopîşandanekan çîtir tenya leser parastînî drextekanî baxçey gezî nîn, bellku raperrînêkî cemawerîyn djî desellatî (AKP).
Dersîm
Herweha le şarî (dersîm) rojî 3î cunî 2013 sedan kes wek hawpiştî letek raperrînî baxçey gezî, berew binkey serekî polîsî ew şare rêpêwanyankird. Xopîşanderan lelayen polîsewe be awpirjên û narincokî gazîy, pelamardran û zû pertikra.
Mardîn
Le şarî (mardîn) sendîkakan û rêkixrawe svîlîyekan (NGO)î şar, wek hawpiştî letek raperrîn le teqsîm-gezî park, xopîşandanêkyan rêkxist. Herwa le zankoy sêrt (Sêrt/Siirt) xopîşandanêkî hawpiştîkirdin rêkixra.
Czîre
Le şarî czîre (Cizîr) lawan wek hawpiştî letek raperrînî gezî, şeqamî serekî şaryan daxsit û çalakyan encamda û sengerbendîyankird. Bew core letek hêzekanî polîsda tûşî beyekdadan bûn û serencam utomebêlêkî polîs (mudere’e) sûtênra.
Hellsengandinî seretayî şalyarîy nêwxo
Le yekemîn rageyandinda şalyarî nêwxoy turkye danî beweda na, ke le xopîşandanekanda 1730 kes destigîrkrawn. Begşitî le 67 şarda 235 çalakî encamdrawn û nzîkey 20 milyon lîre (nzîkey 8 milyon yoro) zyankewtuwe û dû kujraw hen.
Kujrawekan
Bepêy zanyarîyekanî ta êstake, le xopîşandanekanî sertaserî wllatda, dû kes kujrawn. Yekem kujraw le gerrekî ‘umranye (Ümraniye)î îstanbul buwe. Lewê katêk ke xopîşanderan rêgey xêra (Motorway) yan daxistbû, otomebêlêkî gumanlêkraw bexêrayî têdeperrêt û mehmet ayvalhtaş (Mehmet Ayvalıtaş) bejêrewe dekat û debête hoy mirdnî destbecêy.
Kujrawî duwem, le şarî hatay (Hatay) buwe. Lewê ebdulllla coymert (Abdullah Cömert)î 22 salle bepêy gewahî bîneran be gulley polîs kujrawe. Deruberî sat 23.55 xulekî şew, polîs le otomebêlêkî (mudere’e)ewe, teqe le xopîşanderan dekat. Ebdulllla coymert serî be sextî brîndar debêt û paşan le xestexane gyanî ledestdedat. Qsekerî mîrî le yekemîn rageyanda ewe retdekatewe, ke ebdulllla coymert be gulley polîs kujrabêt û raydegeyênêt, ke rûdaweke lêkollînewey leser dekrêt.
یاداوەرییەكانی ڕۆژانی ٨ی مارچ
یاداوەرییەكانی ڕۆژانی ٨ی مارچ
مارچی ٢٠١٣
ھەرچەندە ئەم ساڵێش بەتەمابووم بە وتارێكی ڕەخنەیی لە شێوازی یادكردنەوەی ئەم ڕۆژە جیھانییە لە كوردستان و ھەوڵەكانی فێمینیزمی دەسەلاتخواز (بۆرجوازی)، بەشداری بكەم، بەڵام لە كۆتایی وتارەكەمدا ئەم بیرۆكە كۆنەیە [نووسینەی یاداوەریی و ئەزموونەكان]م بیركەوتەوە و بڕیارمدا ھەم پێش و لە (ڕۆژی ٨ی مارچ)دا ھیچ بڵاونەكەمەوە، چونكە بەداخەوە لەم ساڵانەی دواییدا ئەم ڕۆژە بووە بە ڕۆژی پاگەندەكردن بۆ خۆ و پارت و وێنەبڵاوكردنەوە و خۆكردنە ڕابەر و تڕۆھات و پووچگەرایی دیكەی لەو جۆرە ..تد .
بەپێی یاسای ڕەتكردنەوەی سەرەتا، ھەر شتێك كە پیرۆزبكرێت، یا پێچەوانە دەبێتەوە یا دواجار گەڵتەجاری و پووچگەرایی بەرھەمدەھێنیت؛ لێرەدا دوو نموونەی زیندوو لە پیرۆزگەرایی ئایینی و پیرۆزگەرایی عەلمانی دھێنمەوە، كە ھەر یەكە لە ئێمە بەجۆرێك لەتەكیاندا سەروكاری ھەبووە و بەپێی بەھەندوەرگرتنیان و وردبوونەوە و دەربەستبوون بەرامبەریان، تێگەییشتن و تاڕادەیەك وێنایەكی لەیەك نزیكمان لەلا دروستبووە یا دەبێت .
یەكەم: مەزارگە یا مەرقەدەكان بەدیاریكراوی مەزارگەی حەسەن و حوسەین لە كەربەلا ، كە سەرەتا جێگەی پارانەوە و شیوەن و شەپۆڕ بوون بۆ ئەوانەیەی بوونەتە (شیعە)یان. بەڵام بەپێی یاسایی ڕەتكردنەوەی دەستپێك، ھەنووكە یا ڕاستر بڵیم دەمێكە مەزارگە ئاینییەكان بوونەتە شوێن ژووانی دڵداران و تامەزرۆیانی سێكس و دەستبازی و … تد.
دووەم، ڕۆژی ٨ی مارچ و یەكی ئایار، كە من لێرەدا فرەتر قسە لەسەر ڕۆژی (٨ی مارچ) ڕۆژی یەكسانیخوازی ئازادیخوازان، دەكەم. زۆرێكمان بەسەرھاتی سووتان و خنكانی كرێكارانی مانگرتوو، كە زۆرینەیان ژن بوون و كرانی ئەم ڕۆژە لە ساڵی ١٩٠٨دا بە ڕۆژی جیھانی خەبات و ناڕەزایەتی بەرامبەر ستەم و ھەڵاواردن لە ژنان، دەزانین و لێرەدا پێویست بە چەندبارەكردنەوە ناكات. بەڵێ ئەم ڕۆژە بە سووتانی كرێكارانی مانگرتووی كارخانەیەك واتە پەژارە و ناخۆشی و پاشان بە سیمبولكردنی لە ١٩٠٨دا بۆ ناڕەزایەتی بەرامبەر ستەم و ھەڵاواردن درێژەی دەبێت و لە ئێستاشدا كراوەتە بۆنەیەك بۆ ئاھەنگی مەیخواردنەوە و سەماكردن و پاگەندەی پارتەكان و وێنەپەخشانكردنی كەسانی خۆبەڕابەرزان. دیسانەوە، لە نموونەی دووەمیشدا لەتەك ھەمان سەرەنجامی یەكەمدا ڕووبەڕووین و كۆتاییەك دەبینین، كە ھیچ پەیوەندییەكی لەتەك سەرەتاكەیدا نییە، بەڵام لە ھەردوو بارەكەدا دوو خاڵی نێوكۆیی بەیەكەوە دەیانبەستێتەوە، یەكەم پیرۆزكردن و دووەم، ڕەتكردنەوەی سەرەتا و دژوەستانەوە لەتەك ئامانجی سەرەتایی.
بەم پێشەكییە كورتەوە، دەست بە كەشكۆڵی یاداوەرییەكانمدا دەكەم و ئەوەی لەبیرممابێت، ھەوڵدەدەم بۆ ئێوە خوێنەرانی ھێژای بگێڕمەوە …
ساڵی ١٩٨٣ كە لەتەمەنی ١٤ ساڵیدا بووم بە پێشمەرگەی كۆڕەك، ھەم لەتەك بیری سۆشیالیستی بەشێوە ئایدیالیستییە* ماركسیستەییەكەی ئاشنابووم و ھەم بە خوێندنەوەی نامیلكە پڕ زانیارییەكەی (ئافرەت لەمێژوودا) نووسینی ھەڤاڵ كوێستانی تێگەییشتنێكی سەرەتاییم لەسەر پرسی ھەڵاواردن و ستەمی مێژوویی لە ژنان، لەلا دروستبوو.**
ئیدی لە ساڵی ١٩٨٤ەوە، من كەوتمە پاگەندە و لە قاودانی جیاوازی و ستەم لە ژنان و بەپێی دەركی سەرەتایی و كرچوكاڵی ئەوسام، كەوتمە ئاشناكردنی كەسەكانی دەوروبەرم لەو بارەوە. بەڵام ھاوكات ئاشنابوونم بە ڕادیۆ كۆمەڵە [كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستانی بەشی ئێران]، كە دەیان فەرسەخ لەچاو (كۆڕەك)، كە من ئەندام و لایەنگری بووم، لەپێشتر بوو و بابەتە ڕۆژانەییەكانی ئەو ڕادیۆیە، ڕۆژ بە ڕۆژ منیان ڕادیكاڵتر دەكردەوە و بابەتەكان بەڕادەیەك كاراییان لەسەر من بەجێدەھیشت، كە لە كۆتایی ھەشتاكانی سەدەی ڕابوردوودا، لە تەمەنی ١٨ ساڵیدا لە كاروباری نێوماڵدا بەشداریم دەكرد و خۆم پۆشاكەكانی خۆم دەشتن و لە چێشتلێنان و خاوێنكردنەوەی نێوماڵدا بەشداری و ھاریكاریی خوشكەكانم دەكرد و ھیچ بەلامەوە گرنگ نەبوو، كە كوڕان و پیاوانی وڵاتەكەم چۆن سەیرمدەكەن و چی دەڵین، ھەموو ڕۆژێكی ٨ی مارج ھاودەنگی ڕادیۆ كۆمەڵە ھەوڵمدەدا بەگوێی ھاوەڵان و ناسیاوانمی بگەیڼنم و لە پڕمەترسیترین شوێندا دەنگی ڕادیۆكەم تەواو بەرزدەكردەوە، تاوەكو ژنانی كۆڵان و بەلایەنی كەمەوە، خوشكەكانم گوێییان لێبێت و بەرامبەر ستەمێك كە لێیاندەكرێت، ھەستەوەر ببنەوە.
٨ی مارچی ١٩٩٢، سلێمانی:
ئێمە كۆمەڵێك چالاكی (پیاوی) بەشی ئاشكرای ڕێكخراوی ڕەوتی كۆمونیست بووین و بە ھاریكاریی كۆمەڵێك لە چالاكی (پیاوی) ڕێكخراوە چەپەكانی دیكە، خەریكی خۆئامادەكردن بووین بۆ بەرپاكردنی مەراسیمی ٨ی مارچ، بێجگە لە ئامادەكردنی پۆستەر و نووسین و بڵاوكردنەوەی بانگەواز و ھەڵواسینی پۆستەرەكان، دەبوو ھەر ئێمەی پیاو سەردانی فێرگە و فەرمانگە و ڕێكخراوە و كۆمەڵەكانی بەناو ژنان بكەین. ڕۆژیكیان لە تەك ھاوڕێیان (فاروق محەمەد و بیھنام محەمەد) چووینە فێرگەیەكی ئامادەیی كچان لە گەڕەكی (مەجید بەگ) یا (كارێزە وشك) بوو، بە كۆمەڵێك كارتی بانگەوازەوە چووینە نێو پۆلەكان و لە یەكێك لە پۆلەكاندا مامۆستاكە بەگەرمی پێشوازی لێكردین و گوتی ” كچینە ھەستن” بەخێرھاتنی كردین و بە دەستڕاكێشان بۆ من گوتی ” با بزانین ئەم برادەرە لە فەرنسەوە چی بۆ ھێناوین” منیش پێكەنین گرتمی و زانیم كە مەبەستی لە سمێڵتاشراوییەكەمە، سوپاسمكرد و دەستم بە قسەكردن بۆ خوێندكارەكان كرد، بەڵام كچەكان ھەر بە قسەی مامۆستاكە و سمیڵتاشراوییەكەی من پێدەكەنین، وێڕای ئەوەش لەتاو پەلەقسەكردن و كارایی زمانی فارسی بەسەرمەوە، زۆر لە قسەكانم نەگەیشتبن.
ڕۆژی دوایی دیسانەوە لەتەك ئەو دوو ھاوڕێیەدا چووینە سەردانی بنكەی ڕێكخراوەكانی بەناو ژنان، لەوانە یەكێتی ژنانی سەر بە (ینك) و كۆمەڵەی ژنانی سەر بە (حشع)، ئەگەر ناوی ڕێكخراوەكانم بەباشی لەبیرممابێت. دیسانەوە بە سەرسووڕمانەوە سەیریان دەكردین و بەلایانەوە سەیربوو، پیاوان بانگەواز بۆ یەكسانی ژن و پیاو بكەن، بێجگە لەوە ژنانێك كە لە بنكەی ڕێكخراوی ژنانی (ینك)دا بوون، ڕەخنەیان لە پاگەندەی ئێمە ھەبوو، كە دژی كوشتنی ژنانێك بووین بەبیانووی شەرف و نامووسەوە. ھەروەھا قسەیان لە “عادات و تقالید”ی كوردەواریی دەكرد و ئێمەش پێمانگوتن، ئێمە بێجگە پێداگرتنەوەمان لە دژایەتی ڕەشەكوژی ژنان بەناوی شەرف و نامووس و سیخوڕیی بەعسەوە، وتمان تەنیا ھاتووین كە بۆ مەراسیمەكە میوانداریتان بكەین و بەس، دەتوانن بێن لەوێدا ڕەخنەی خۆتان بگرن. ھەروا لەلای خاتوونەكانی بنكەی كۆمەڵەكەی سەر بە (حشع)یش لەتەك پێشوازی گەرموگوڕ ڕووبەڕوو نەبووینەوە و وتیان ئێمە بەخۆمان بەو بۆنەوە ئاھەنگ دەگێرین.
ڕۆژی ٥ی مارچ، واتە سێ ڕۆژ پێش مەراسیمەكە، ھەواڵمان بۆ ھات، ھاوسەری ھاوڕێیەكمان، كە بڕیار بوو لە ڕۆژی ٨ی مارچدا بڕگەكانی مەراسیمەكە پێشكەشبكات، لەلایەن براكەییەوە، كە چەكداری بزووتنەوەی ئیسلامی بوو، دەستی بەسەردا گیراوە و ھەڕەشەی سەندنەوەی لە ھاوسەرەكەیان لێكردووە، ئێمەش ئەو كات خوێنگەرم و بڕوا پۆڵایین بووین و لەتەك ھەمان دوو ھاوڕێدا، بە ئاوەزی ئەوسامانەوە چووینە سەر ماڵی كابرای حەرەكە و پەیامی خۆمانمان بۆ بەجێھێشت، بۆ ڕۆژانی دواتر ڕێگەیان ڕێگەیان بە ھاوڕێكەمان دابوو بگەڕێتەوە لای ھاوسەر و مناڵەكانی، بەمەرجێك بەشداری پێشكەركردنی مەراسیمەكە نەكات.
ڕۆژی دواییتر، لەتەك دوو ھاوڕێی دیكەی ( ئاوارەی كەركووك)دا كە بەیەكەوە لە (ھوتێل سۆمەر) لە ئەسحابەسپی دەژیاین، چووین بۆ پۆستەرھەڵواسین و دەمەو ئێوارە كە خەریكبوو لە تەواوكردنی ھەڵواستینی پۆستەرەكاندا ببینەوە، لە سەرەوە بەرەو بەردەركی سەرا دەھاتینەخوار، لە نزیكی باڵاخانەی ئاساییش خەریكی ھەڵواسینی پۆستەر بووین، دیتمان خاوەنی ھوتێلەكە بە پۆشاكی پۆلسیی و كۆمەلێك ئەستێرە و نیشانەوە بەرەو سەرەوە دێت و ئێمەی بینی و ئێمە ھەندێك خۆمان خەریككرد و بەملا و بەولادا ڕوومان وەرگێرا، تاوەكو بەباشی نەمانبینێت، بەڕاستی خەممان لێنیشت، خەم نەك ترس، چونكە ئێمە بە ئاشكرا چالاكیماندەكرد و كۆمەڵگەش ھێشتا ورەی سەردەمی ڕاپەڕین بەرینەدابوو، تەنیا خەمی دەركردنمان لە ھوتێلەكە ھەبوو، چونكە كەسمان ماڵمان لە سلێمانیدا نەبوو، ڕاستییەكەی ھەرچەندە زۆربەی پۆستەر و جیاكردنەوە و دەقكردنی كۆپییەكانمان لە ژووری ھوتێلەكەدا دەكرد، وەك دواتر بۆمان دەركەوت، لەوە دەچوو ئێمەی نەناسیبێتەوە. مەترسییەكەش ئەوەبوو، ئێمە بەناوی ئاوارەی كەركووكەوە لەوێ دەژیاین و لە ڕاستیشدا بێجگە لە من، ھەمووان ئاوارەی كەركووك بوون و ھاوڕێیەكمان لەوێ كارێكی دەستكەوتبوو، خەمەكەشمان ئەوەبوو، كە ھەم ھەموومان لانەواز دەبووین و ھەم ئەو ھاوڕێیەمان، كە بێجگە لە یارمەتییەكی كەم لەلایەن ڕێكخستنەوە، تەنیا سەرچاوەی داراییمان بوو.
ڕۆژی پێش، ٨ی مارچ واتە ٧ی مارچ، دیسانەوە لەتەك دوو ھاوڕێیەكی ڕۆژی یەكەم (فاروق محەمەد و بیھنام محەمەد)دا خەریكی بڵاكردنەوە و ھەڵواسینی بانگەوازی مەراسیمەكە بووین، گەیشتینە ئەو كۆڵانەی كە مەیدانی دارەسووتاوەكە و شەقامی بەردەم دادگەی سلێمانی بەیەكەوە دەبەستێت، گوێمان لە دەنگی چەند تەقەیەك بوو، تا ئێمە گەیشتینە ئەوێ، بوو بە قەرەباڵخی و وتیان چەند چەكدارێك تەقەیان لە دوو ژن كردووە و بێجگە لە پێوەبوونی ژنەكان، مناڵێكی شتفرۆش لەوێدا برینداربووە. [دواتر ساڵی ١٩٩٧ ئەم بەسەرھاتەم كرد بە چیرۆكێك بەناوی (خەرمانەی مەرگ) لە گۆڤاری پاژێی ھونەریی (ژیلەمۆ)دا بڵاومكردەوە].
ڕۆژی ٨ی مارچ، ئەگەر باش لەبیرممابێت، مەراسیمەكە لە ھۆڵی ھونەرمەندان بوو، لەسەر شانۆكە سەرقاڵی ڕازاندنەوەی دیوارەكان و ڕێكخستنی كارەبا و پێداویستییەكانی دیكەبوون و بەپێچەوانەی ڕۆژانی پۆستەھەڵواسین و بانگەوازەوە، كۆمەلێك لە ھاوڕێیانی ژن چالاكانە سەرقاڵی ھاریكاری و خۆڕێكخستن بوون، لەو كاتەدا خاتوونێك كە پێشتر ناوم بیستوو و لە دەمی ڕاپەڕیندا یەكێك بووبوو لە چالاكانی (رێكخراوی ژنانی شۆرشگێڕ)، بەجۆرێك ناڕەزایەتی لە بوونی ئێمە لەسەر شانۆكە دەربڕی. ھۆكارەكەشی تەنیا خۆشنەھاتن و سكتاریزمی ڕێكخراوەیی بوو، چونكە ئەو سەر بە گروپێكی دیكەی چەپ بوو یا ڕاستر بڵێم یەكێك بوو لە ئەندامە باڵاكانی ڕێكخراوەكەی، لەو كاتەدا كیژۆڵەیەكی ھەژار كە كراسێكی كوردی سەوزی پۆشیبوو و كەوشێكی جۆری كالەی سپی لەپێدا بوو و وەك خۆی وتی، كراسەكەشی بە قەرز لە ھاوەڵەكانی وەرگرتبوو، لەتەك مندا خەریكی چاككردنی شتێك بووین، ئەگەر باش لەبیرممابێت، پێموابێت ناوی (لیمۆ) بوو، وەك سەرسوومانێك سەیرێكی منی كرد و منیش لام لە خاتوونە خۆبە ڕابەرزانەكە كردەوە و وتم، جا بەڕێزم، دوێنێ و پێرێ و ھەفتەیەك لەمەوبەر لە كوێ بوویت، بۆ نەھاتی لەكاتی پۆستەر ھەڵواسین و بڵاوكردنەوەی كارتی بانگەواز و سەردانی لایەنەكاندا بەشداریی بكەیت، بۆ نەھاتی و پێمانبلێیت “ئەوە چی دەكەن لەم ناوە، بۆ ناڕۆن” و بەخۆت كارەكانت ئەنجامبدایێین؟ ھەستمكرد، قوڕگی پڕ بوو لە گریان و نەیتوانی وەڵامبداتەوە، ھەرچەندە مەبەستم برینداركردنی نەبوو و تەنیا مەبەستم وەڵامدانەوەی سكتاریزمی ڕێكخراوەكەی بوو، كە لەو كاتەدا و لەو شوێڼەدا وای لیكردبوو، كە ئاوا بەرخورد بە ئـێمە بكات، لەتەك ئەوەشدا پەشیمانبووم لەوەی كە وەڵاممداوەتەوە و بە پرسیارەكانم تەنگەتاومكردووە.
پاش كەمێك ھۆڵی مەراسیمەكە لە ھاتنی ژنان و پیاوان بەدەم بانگەوازەكەوە، جمەی دەھات و جێگە نەدەبووەوە و كەسانێك لەبەرە نەبوونی جێگە، ناچار لە دەرەوەی ھۆڵەكە وەستابوون، مەراسیمەكە دەستیپێكرد و وێڕای ئەوەی كە زۆربەی كارەكان و ئامادەكارییەكان و لێپرسراوەتییەكان ئەندامانی بەشی ئاشكرای ڕێكخراوەكەی ئێمە لە ئەستۆی گرتبوون، بەڵام لە كۆمیتەی مەراسیم و لە دەستەی پێشكەشكردنی مەراسیمەكەدا، رێكخراوە ھاوخەتەكانی دیكەمان بەشداركردبوون، كەچی سەرەرای ئەوەش یەكێك لە ئەندامانی ڕێكخراوەكەی دیكە (ھاوڕێكخراوی ئەو خاتوونەی كە پڕتوبۆڵەی بەسەر ئێمەدا دەكرد) ھەلی قۆستەوە و بە ڕاوەشاندنی بانگەوازی مەراسیمەكە، كە كارتێكی نیوەلاپەڕەیی بوو و ناوی رێكخراوەكەی ئێمەی لەسەر بوو، وتی ” میوانە بەڕێزەكان ئەمە دەبین، ئەمە ھی كۆمیتەی مەراسیم نییە و ئەو ڕێكخراوە ناوی خۆی لەسەر داناوە”***
لەم ساتەدا ھەڵوێستێكی زۆر جوان و ناسكتاریستانە و لێپرسراوانەم لە ھاوڕێیانی خۆمان دیت و وێڕای ئەم ھەوڵە سكتاریستی و شێوێنەرانە، ھاوڕێیانی ئێمە بە وتار و چالاكییەكانیان ھەستان و ھیچ بارگرژییەكیان دروستنەكرد. ھەڵبەتە مەبەستم ئەوە نییە، كە بڵێم ڕێكخراوەكەی ئەو كاتی ئێمە سكتاریست نەبوو، نا تەنیا مەبەستم ساتەكانی ئامادەكاری و بانگەواز و پەخشكردنی پلاكارت و كارەكانی دیكەی مەراسیمەكەیە، كە زۆربەی لە ئەستۆی ئێمە بوو، ئەوكات ڕێكخراوەكانی دیكە، ھەرچەندە بۆ دەزگە سیخوڕییەكانی پارتەكانی بەرەی كوردستانی و ڕژێمی بەعس شاراوەنەبوون، بەڵام لەبەرامبەر ئێمەدا خۆیان بە نھێنی دەزانی و ئاوا خۆیان نیشاندەدا.
٨ی مارچی ١٩٩٣، باخچەی گڵكەند، یەكەم كۆبوونەوەی پێكھێنانی كۆمیتەی مەراسیمی ڕۆژی جیھانی ژنان
ھەر وەك ساڵی پێشوو لەنێوندی ڕێكخراوە چەپەكان و چالاكانی ئەو ڕۆژگارەدا، كەوتینەوە خۆ بۆ ئامادەكاریی و ھەڵخراندنی جەماوەریی بۆ مەراسیمی ٨ی مارچی ١٩٩٣. یەكەم كۆبوونەوەمان لە باخچەی گڵكەند لە پێشنیوەڕۆی یەكێك لە ڕۆژەكانی كۆتایی وەرزی زستاندا بوو، كۆمەلێك كۆبووینەوە. لێرەدا بەپێی لەبیرمان و ناوەكانی ئەو كاتیان كە من دەمناسین، ئەم كەسانە بەشداربوون ؛ ھاوڕێیان نەزمیە، شاناز، عەزیمە، مەمەخان، ئەختەر حەسەن، چنار حەسەن، كاوە حەسەن، سیروان عەلی، د. ئەمین، جەمال كرێكار، شاپوور عەبدولقادر، قابیل عادل، ھیوا محەمەد، ئارام عەلی، یوسف (جەعفەر عەلی)، بەختیار (ھۆنەر)، بەختیار (كرێكاری كارەبا)، ھیوا كەریم، سۆران كەریم، ڕێبوار مدحەت، گۆران عەبدوڵڵا، ئاكو محەمەد عەلی و ….. بەداخەوە من ھەر ئەم ھاوڕێیانەم لەبیرن، ھیوادارم ھاوڕێیانێكی دیكە بە سەرنج و پەیام ناوی ھاوڕێیانێكی دیكە، كە من لەبیرمچوون، بنووسن، تاوەكو لە تازەكردنەوەی ئەم یاداوەرییەدا ناوەكانیان زیادبكەم، ھەروەھا داوای لێبوردن دەكەم، كە ناوەكانم بەو جۆرە نووسیون، كە ئەو كات پێی ناسراون، نەك بەو جۆرەی كە بەخۆیان لە ڕاستیدا ناویان چیبووە و ئێستا چ ناوێكیان ھەیە]
پاش ئەوەی مشتومڕ لەسەر چۆنیەتی دابەشكار و دروشم و بەشەكانی بەرنامەی مەراسیمەكە و لەپێش و پاش دانانی وتاری ڕێكخراوە ڕامیارییەكانی ئەو كات ( ڕەوتی كۆمونیست، خەباتی كۆمونیزمی كرێكاری، ھەستەی كرێكار)، كرا، دەستەكانی (لێژنەكانی) كاركردن و ئامادەكاری دیاریكران و من وەك ھاوڕێیانی دیكەی (شققە)، ھەم لە دەستەی پاگەندە و ھەم لە دەستەی ھونەرییدا بووین. ھەڵبەتە ئەو ساڵە بڕیاردرا ژنانی ئامادە لە كۆمیتەكەدا بەخۆیان بە بڵاوكردنەوەی پۆستەر و كارتی میوانداری مەراسیمەكە ھەستن و ئێمە ھاوڕێیانی شققە (مامە كەریم، ڕێباز كەریم، ڕێبوار میدحەت، سۆران كەریم، ھیوا كەریم و ئاكۆ محەمەد) و ھاوڕێ سیروان عەلی و ھاوڕی فایق سەعید، دووراودوور چاودێری و ئاگادارییان بكەین، نەكا ڕووبەڕووی توندوتیژی پیاوانی دەسەڵات و گروپە ئیسلامییەكان ببنەوە.
ھەر لە كۆتایی ئەو كۆبوونەوەدا بوو، كە من لەتەك ھاوڕێیانی ژنانی نێو كۆمیتەكەدا پێشنیاری ئەوەم كرد، ئەم مەراسیمە وەك ھەلێك بقۆزنەوە و كۆمیتەی ئامادەكار و ڕێكخەری ڕێكخراوی سەربەخۆی ژنان، ڕابگەیێنن، بەڵام بەداخەوە ئەم پێشنیارەی من وەك زۆربەی پێشنیار و دەستپێشخەرییەكانی دیكەی من لە ماوەی نێوان ئۆگوستی ١٩٩٢ و جولای ١٩٩٣دا، لەلایەن سەرپەرشتیكاری بەشی ئاشكرای ھەولێری (ڕێكخراوی ڕەوتی كۆمونیست)ەوە وەك دژایەتییەكی كەسیی بەرامبەر بە ئامادەبوونی من لە ھەولێر، ڕەتكرایەوە.
سەرلەبەیانی ڕۆژی ٨ی مارچ، ھۆڵی ڕۆشنبیری لە ھەولێر، كۆمەڵێك لە ھاوڕێیان خەریكی پڕۆڤەی سروودەكان بووین، یەكێك لەو ھاوڕێ ژنانەی كە بڕیار بوو، پێشكەشگەری بڕگەكانی مەراسیمە بێت، بانگی كردم و وتی ھاوڕێ من ناتوانم ئەو كارە بكەم. زۆر پەرێشان بوو و گوڕگی پڕ بوو لە گریان. براكانی فشاریان خستبووەسەری و ھەڕەشەیان لێكردبوو، كە نابێت ئەو كارە بكات. زۆر پەرێشان و دڵتەنگ بوو. بۆ من دووبارەبوونەوەی ھەمان ئەزمووونی پارساڵی مەراسیمی ٨ی مارچی سلێمانی بوو، ھاوڕێیانێكی ئاوا خۆبەخش و فیداكار و چالاك لەلایەن باوك و براكانییانەوە فشارێكی دەروونی زۆریان دەخرایەسەر . ھەرچۆن بوو، گرفتەكەمان چارەسەركرد و ھاوڕێ شلێر ڕەشید، ئەو ئەركەی لە ئەستۆگرت، ھەرچەندە خەمی ئەو ھاوڕێیەمان باڵی بەسەر زۆرێكماندا كێشابوو، بەڵام بە توانا و ئامادەیی ھاوڕێ شلێر بڕگەكانی مەراسیمەكە بە سەركەوتوویی پێشكەشكران.
وەك ھەموو مەراسیمێك، كە ئێمە لەو بوارەدا وەك كەسێكی شارەزا و پیشەییمان لێھاتبوو، بەخۆشییەوە لە ھەوشەی ھۆڵەكەدا لەتەك كۆمەلێك خوێنداكاری زانكۆ و پەیمانگاكان قسەوباسمان دەكرد و لەتەك ھاوڕێ (عەزیمە) قسەمان لەسەر پەیوەندی ڕێكخراوەیی و چۆنیەتی پێشكاریی و ئامادەكارییمان بۆ ڕێكخراوی ژنان دەكرد، كە بە بۆچوونی من ماتریاڵی وەھا ڕێكخراوەیەك لە ئارادابوو، تەنیا لەسەر بڕیاردان و لێبڕاویی خودی ھاوڕێیانی ژن وەستابوو، ھەڵبەتە من یەكێك بووم لەوانەی كە دژی وابەستەیی ڕێكخراوە جەماوەرییەكان بە ڕێكخراوە ڕامیارییەكانەوە بووم، چ ئەوسا و چ ئێستاش.
لەو ساتەدا لێپرسراوی بەشی ئاشكرای ڕێكخراوەكەمان ھەستی بەو نزیكایەتییەی من و ئەو دەستەیە لە ژنان كردبوو و یەكسەر یەكێك لەو ھاوڕێیانەی بانگكرد و پێیوتبوو، ئەگەر دەتەوێت پەیوەندەی بە ڕێكخستنی ڕەوتی كۆمونسیتەوە بكەیت، ئەوا ئەو (لیپرسراو/خۆی) كەسی دیاریكراوی ئەو كارانەیە و من (نووسەری ئەم دێڕانە) ئەو ئەركەم لە ئەستۆ نییە. ھەڵبەتە، [ھەرچەندە شتەكە ئاوا نەبوو و رێكخراوەكەمان، ئاوا نەبوو و تەنانەت خودی لێپرسراوانی رێكخراوەكەش ھیچ وێنایەكی دروست و ھێڵ و سەرخەتی ڕێكخستنی رێكخراوەییان نەبوو و (خوداوەكیلی) كاریاندەكرد و كارەكان بەرەو پیشەوە دەچوون [لە شوێنێكی دیكەدا بە وردی بە بەڵگەوە لەم بارەوە دەدوێم] من بەو ھاوڕێیەم وت، ئەو شتە وانییە، بەڵام بەخۆت چیت پێخۆشە ئاوابكە .. و لەتەك كۆمەلێك خوێنكار ، كە خەڵكی كۆیە و دوكان و سلێمانی و ھەڵەبجە و ھۆرامان بوون؛ لەوانە پەخشان ھۆرامی، جوان حەمەعارف ھۆرامی، عەلی ھەڵەبجەیی، توبا، یەك دوو ھاوڕێی دیكە و ھاوڕێ عەبدولقادر دوكانی [ئەگەر ناوەكەیم بە دروستی لەبیرممابێت]، لەسەر قسەوباس لەمەڕ ڕێكخراوی سەربەخۆی خوێندكاران، كە پێشتر من لەتەك كۆمەڵێك خوێندكاری سەر بە پارتی كۆمونسیتی عیراق و كوردستان (حشع و حشك)، كە دواتر ھەندیكیان بوون بە پارتی كاری سەربەخۆ، لەو بارەوە خەریكی بۆچوونگۆڕینەوە و پەیودندی تەنگاوتەنگ بووین، لەو كاتەدا ھاوڕێ ھیوا كەریم (كەركووكی) ھات و وتی “جەماعەت لە پشتەوەی ھۆڵەكە خەریكی وێنەگرتن و تۆماركردنی ڤیدیۆن، وەرە با ئێمەش بڕۆین”، من وتم بمبوورە، خەریكی قسەوباسین و ئەمەیانم پێ گرنگترە.
ئەو ڕۆژانە، شتێك بووبووە مۆدێل و لە كۆتایی ھەموو مەراسیمێكدا كۆمەڵێك لەوانەی كە ڕۆڵی “حازرخۆری سفرەدڕ”یان دەبینی و لە ئەنجامدانی كاروبارەكانی وەك پۆستەھەڵواسین و بانگەوازكردن و ئامادەكاری ھونەریی و پەیوەندیگرتندا ھیچ ڕۆلێكیان نەبوو و تەنانەت ماڵەكانیشیان لە ئێمەی ھاوڕیانیان دەشاردەوە و تەنیا ڕۆژانی كۆببوونەوە و مەراسیمەكان بە قات و بۆیباخە گرانبەھاكانیانەوە دەردەكەوتن، لە كۆتایی فیلمی مەراسیمەكاندا، خەیكی وێنەگرتن و تۆماركردنی ڤێدیۆ دەبوون. ئێمە كە زۆربەی كارەكانمان لەسەرشان بوون و زۆربەی كات ڕووبەڕووی ھەڕەشە و مەترسی گروپە ئیسلامییەكان و ئاساییش و میلیشیای پارتەكان دەبووینەوە، ئاگامان لە ھۆكاری ھەڵپەی ئەو وێنەگرتنانە و خۆخزاندنە ڕیزی پێشەوەی ھۆڵەكان نەبوو و نەماندەزانی بۆچی ئەوەندە گرنگی بەو شتانە دەدەن. بەڵام چەند مانگی نەخایاند و نھێنی ھەڵپەی وێنە و ڤیدیۆگرتنی پشت ھۆڵی مەراسیمەكانمان بۆ دەركەوت… .
ئۆكتۆبەری ١٩٩٣ كاتێك كە بەرەو توركیە سەری خۆم ھەڵگرت و لەتەك ھاوڕێیەكی خەڵكی سلێمانی گەییشتینە ئانكارا، بەبۆنەی ئەو ھاوڕێیەوە، كە ھێشتا ئەو ئەندامی پارتی تازە دروستكراوبوو، ئەندامانی (حككع) بەدیاریكراوی لێپرسراوی پەیوەندییەكانی ئەو پارتە، كە پێشتریش لێپرسراوی پەیوەندی ڕێكخراوی ڕەوتی كۆمونست و كۆمیساریای باڵای پەنابەرانی یوئێن بوو لە ئانكارا، پەزیراییەكی زۆرگەرمییان لێكردین، كە دەڵێم لەبەر ئەندامبوونی ئەو ھاوڕێیە و ھاوڕێیەتی پێشووی من و لێپرسراوەكە لە سەردەمی ڕەوتی كۆمونیستدا، مەبەستم ئەوەیە، كە من پێش پێكھاتنی ئەو پارتە ھەم لە وەڵامی نامەكەی مەنسووری حیكمەت دا و ھەم لە ڕاپۆرتێكی ١٨ لاپەڕەییدا جیاوازیی خۆم لەتەك ئەو پارتە چێكراوە لەو سێ ڕێكخراوەی پێشوو، ڕاگەیاندبوو، [ لەم بارەیەشەوە لە شوێنی دیكەدا دەچمە سەر جیاوازییەكان و ھۆكاری وازھێنانم و نەچوونەناو رێزەكانی ئەو پارتە دەخەمەڕوو].
بەڵێ ھاوڕێی لێپرسراو [بەداوی لێبوردنەوە لێرەدا ناوی ناوھێنم، نەكا خۆی پێیخۆشنەبێت] وتی “ئایا وێنە و ڤیدیۆی بەشداری مەراسیمەكانتان لەتەك خۆتاندا ھێناون؟” منیش یەكسەر پرسیم، بۆچی؟ لە وەڵامدا وتی ” لێرە زۆر بەكەڵكن، ئەو ھاوڕێیانەی كە تا ئیستا ھاتوون، ئەو شتانەیان داون و سوودیان لێوەرگرتوون، مەگەر بە ئێوەیان نەوتووە، خۆ فڵانەكەس (… لێرەدا ناوەكان نانووسم، چونكە نامەوێت شتەكان تا ئاستی كێشەی كەسیی دابەزێن) ئەوە دەزانێت؟”، منیش وتم ئەوە ھیچ ئێمە ئاگاداری ئەو شتانە نین و قەد گرنگیشمان بەو شتانە نەداوە، بەڵام بەخۆت نازانیت، فڵانەكەس بەرامبەر من، ھەموو ناكۆكییەكی بۆچوونیی و ھزریی تا ئاستی كێشەی كەسیی دابەزانووە!
ئیدی لەو ساتەدا من وەك ئەكتەری فیلمێكی ھیندی، ھەموو شتەكانم ھاتنەوە یاد و بۆم دەركەوت قارەمانانی پشت ھۆڵ، بۆچی ھێندە ھەڵبەی وێنە و ڤیدێگرتن و دەرخستنی ھاوسەر و خزمەكانیان بوون و زۆریان بەلاوە مەبەستبوو! [لێرەدا مەبەستم لە گێڕانەوەی ئەو شتانە، تەنیا دەمامكلادان بوو، لە ڕووی ھەوڵی كەسانێك، كە ھەم ڕێگربوون و ھەم سەرمایەگوزاریی كەسییان لەسەر پرسەكان دەكرد.
ئێستا پاش نزیكەی دوو دەھە ئەزموونگیری و وردبوونەوە، لە ئەزموونەكانی خۆم لە مەراسیمەكانی ٨ی مارچ و مەراسیمەكانی دیكە و بەراوردی ھەڵوێست و دەربرین و كاركرد و بیركردنەوە و ھەوڵی چالاكەكانی ئەو سەردەمە بەتایبەت ھاوڕێیانی ژن دەدەم، ئەم شتانەم لەلا گەڵاڵە دەبن :
– ھاوڕێیانێكی ژن، كە ئەو كات چالاك و دەركەوتە بوون، بێجگە لە یەك دوو كەسیان، كە لە پاش دروستبوونی رێكخراوی سەربەخۆی ژنان كەوتنە ھەوڵی خۆسەپاندن و گێڕانی ڕۆلی لێپرسراو و پێگەخوازیی، ئەوانی دیكە، بەتایبەت ئەوانەی كە وەك ئەندامی كۆمیتەی مەراسیمی ٨ی مارچی ١٩٩٣ لە ھەولێر ناومھێناون، كەسانی لەخۆبوردە و خۆبەخش و دڵسۆز بوون و ھیچ بەلایانەوە گرنگ نەبوو، ناویان ھەبێت یا نا.
– گیانی ھاریكاری و ھاوخەباتی و ھاوڕێیەتی و باڵی بەسەر ھەموواندا كێشابوو و زۆرێك تەنانەت خۆیان لەبیركردبوو، ھەرچەندە وەك وتم ئەم خۆلەبیركردنە و توانەوەیە لە بزووتنەوەكەدا لەلایەن كەسانی پێگە و ناوبانگخوازەوە قۆسترابووەوە و سەرمایەگوزاری كەسیی و ڕامیاریی لەسەر دەكرا.
– بەڵام داخەكەم، ھەرچەندە دەربرینی ئازاردەرە، بەڵام خستنەڕووی ناچارییە و ئەركی مێژوویی ھەر یەكەمانە بەرامبەر بە نەوەكانی داھاتوو، كە پێیانڕابگەیێنین، لەم ڕۆژگارەدا ساڵیادی ٨ی مارچ بۆ ژنانێكی توشبووی نەخۆشی ڕامیارییبوون و فێمینیزمی دەسەڵاتخواز، بووەتە ڕۆژێك بۆ خۆنوواندن و بڵاوكردنەوەی وێنە و ڤیدیۆ و خستنەڕووی پلەوپایە و ئارەزوویان بۆ دەسەڵات و سەرمایەگوزاریی ڕامیاریی لەسەر خەباتی ڕەوای ژنانی ئازادیخواز. لە ڕاستیدا نووسینەوەی ئەم یاداوەرییانەی منیش ھەر بەو ئامانجەیە، ژنانێكی چالاك، كە لەو ڕۆژگارەدا بە خوێن و وزە و ڕۆژەكانی لاوێتی و سەردەمە پڕ مەترسییەكان و نەبوونی و ھەزار و یەك دەردیسەری و فشار و ھەڕەشە و سووكایەتی خێزانەكانیان، دەنگیان بەڕووی نایەكسانی كۆمەڵایەتی و ئابووریی و یاساییدا دەردەبڕی و لەو پێناوەدا ئامادەی گیانبەخشین بوون، بیانھنمە قسە، تاكو بە ژنانێكی دەسەڵاتخوازی ڕەدوكەوتووی فێمینیزمی بۆرجوازی بڵێن ” شێواندنی مێژوو بەسە، دەمتان داخەن و بڕۆن خەریكی ڕامیاركردن و بەدەستھێنانی پلەوپایە و خۆشگوزرانی كەسیی خۆتان بن، بەرۆكی بزووتنەوەی ئازادیخوازانەی ژنان لەپێناو كۆمەڵگە و جیھانێكی یەكسان و دادپەوەر، بەردەن!”
دواڕستە، داوا لە ھاوڕێیانی ئەو سەردەمە چ ژنان و چ پیاوان، بەتایبەت ئەوانەی كە ناومھێناون، ئەگەر ھەڵەیەك لە ناوەكانیاندا ھەیە، ئەگەر ھەڵەیەكم لە گێڕانەوەی ڕووداوەكان و ئەگەر كەسێك پێیوایە، من ویستوومە مێژوو بشێوێنم، با دەربەستانە و بە لێپرسراوەتی مێژووییەوە خامەكەی بگرێتەدەست و ناڕاستی یا ھەڵە و لەبیرچوونەوەكانی من ڕاسیبكاتەوە. چۆنكە بۆ من، یەك شت بنەمای كار و ھاندەرمە، ئەگەر ئێمە چالاكانی ئەو ڕۆژگارە و ئەمڕۆ، بە نووسینەوەی ئەو لاپەڕە لەبیركراو و تاڕادەیەك شێوێنراوانەی دەھەی نەوەد، كە بنەمای ھەموو سەرھەڵدانەكانی ئەمڕۆ و داھاتووشن، ھەڵنەستین، ئەوا لەبەردەم مێژوودا بەرپرسیار دەبین، چونكە كەم نین ئەوانەی كە خەریكن سەرمایەگوزاری ڕامیاریی لەسەر بێدەنگەكردنی ئێمە دەكەن! ھەروەھا بە بۆچوونی من، ڕزگاریی ژنیش وەك ڕزگاریی ھەر تاكێكی دیكە، لە گرەوی خۆبیركردنەوە و خۆرێكخستن و خۆھوشیاریی و خۆھەوڵدان بۆ سەپاندنی یەكسانی كۆمەڵایەتی و ئابووریی و مافیی خۆی لە ڕێڕەوی بزووتنەوە كۆمەڵاتییەكانی دژی نایەكسانی و ناداوەریی و سەركوتدایە، ھەر بەو شێوەی، كە ڕزگاری ھەر مرۆڤێك لە گرەوی خەبات و دەربەستیی خۆیدایە بۆ ئازادی!
********
پەراوێز:
* مەبەستم لە ئایدیالیستبوونی ماركسیزم، ئەوەیە، كە زۆرینەی سۆشیالیستخوازەكانی ئەو كات و كۆمونیستەكانی ئێستای ھەرێمی كوردستان، بەو جۆرە لە كۆمونیزم دەدوێن و دەڕوانن، كە بیردۆزیی (كارل ماركس)ە و پاشرەوانی ئەو پەرەیانپێداوە و دەبێت كۆمەڵگە لەسەر بنەمای ئەو بیردۆزانە بەرەو كۆمونیزم بڕوات، ھەروەك چۆن لە ئایینەكاندا سەرەتا ھۆش (خوا) ئامادەیە و پاشان بەھەشت دەئافرێنێت، واتە لە ھۆشەوە مادە و كردار و گۆڕان دەستپێدەكەن. ڕێك بە پێچەوانەی ئەوەوە، كە مێژووی نیشانیدەدات، ھزری كۆمونیستیی لە ھەموو سەردەمەكاندا ھەبووە و خەبات و ئەندیشەی تاك و كۆمەڵە یەكسانیخوازەكان مامانی لەدایكبوونییەتی، قسەكەرانی ئەو بزووتنەوەیە، تەنیا ڕۆڵیان تێڕامان بووە لە مێژووەكەی و پێداچوونەوەی ئەزموونەكانی.
** دەزانم لەتەك خوێندنەوەی یەكەم دێری یاداوەرییەكانمدا، ئەو پرسیارە لەلای خوێنەر دروستدەبێت، مەگەر تۆش خەریكنیت، خۆت بناسێنێت؟ لەوەڵامدا تەنیا دەتوانم بڵیم، نەخێر، چونكە؛ یەكەم وەك كەسایەتی خۆم بە سوپەر-مرۆڤ نەناساندووە و دەمەوێت دژایەتی بیرۆكەی ڕابەرایەتی بكەم، دووەم، دوو شت بوونەھاندەری ئەم بابەتەم، ئەوەی كە ژنان و پیاوانێك پەیدابوون، خەریكن تاوانی كۆمەڵێك ژنكوژ كە برواناكەم لە ئاستی كۆمەڵگەدا ڕێژەیان بكاتە لە سەدا/یەكی ھەژماری پیاوان، بەسەر شانی زۆربەی پیاواندا دەدەن، كە من بۆ خۆم بەپێی ناسینی نزیكم لە زۆرێك لەو ژنانە، كەسانیكن، كە بەخۆیان ئەزموونێكی تاڵ یا شكستخواردووی ھاوسەرییان ھەیە و پیاوەكانیش كەسانێكن، كە ھەموو ئامانجیان خۆنواندن و فریودانی ژنانە و دەیانەوێت لەو ڕێگەوە ڕاوەژن بكەن. لێرەدا نە مەبەستم ژنانی ئازادیخوازە و نە پیاوانی یەكسانیخواز، بەڵكو ئەوانەن، كە یەكەم تاوانی كەمینەیەكی ھەرە كەمی پیاوان بەسەر شانی ھەموو پایواندا دەدەن و دووەم، دەیانەوێت ستەم و ھەڵاردنی ژنان لە ستەم و ھەڵاواردنی كولتووری و ڕامیارییەوە، بكەن بە ستەمی پیاوان لەسەر ژنان، كە بەمەش دەیانەوێت لاقی كولتووری بۆگەنكردووی نەتەوەكەیان و ڕۆڵی یاسا و سەروەری بۆرجوازی نەتەوەكەیان لەو لیتاوەدا دەربكێسن، كە بۆ ژنانی كوردستانیان گرتووەتەوە.
*** مەبەست لە گێڕانەوە و دوان لەسەر ڕەفتاری ئەو ئەندامەی ڕێكخراوەكەی دیكە، تەنیا بۆ نیشاندانی ئامانجی ڕێكخراوە ڕامیارییەكانە لە مەراسیمی ٨ی مارچ، كە دەیانەوێت بیكەنە ڕۆژی پاگەندە بۆخۆیان، بەڵام ئێمە ئەندامانی خوارەوە، زۆر نائاگابووین لەوە و وەك سەربازێكی نائاگا “في سبیل اللە” خزمەتمان بە ڕابەربوون و حەزە كەسییەكانی ئەندامانی سەرەوە دەكرد.
Yadawerîyekanî rojanî 8î març
Yadawerîyekanî rojanî 8î març
Marçî 2013
Herçende em sallêş betemabûm be wtarêkî rexneyî le şêwazî yadkirdnewey em roje cîhanîye le kurdistan û hewllekanî fêmînîzmî deselatixwaz (borcwazî), beşdarî bkem, bellam le kotayî wtarekemda em bîroke koneye [nûsîney yadawerîy û ezmûnekan]mi bîrkewtewe û birryarimda hem pêş û le (rojî 8î març)da hîç bllawnekemewe, çunke bedaxewe lem sallaney dwayîda em roje buwe be rojî pagendekirdin bo xo û part û wênebllawkirdnewe û xokirdne raber û trrohat û pûçgerayî dîkey lew core ..tid .
Bepêy yasay retkirdnewey sereta, her ştêk ke pîrozbikrêt, ya pêçewane debêtewe ya dwacar gelltecarî û pûçgerayî berhemdehênît; lêreda dû nmûney zîndû le pîrozgerayî ayînî û pîrozgerayî ‘elmanî dhênmewe, ke her yeke le ême becorêk letekyanda serukarî hebuwe û bepêy behendwergirtinyan û wirdbûnewe û derbestibûn beramberyan, têgeyîştin û tarradeyek wênayekî leyek nzîkman lela drustbuwe ya debêt .
Yekem: mezarge ya merqedekan bedyarîkrawî mezargey hesen û huseyn le kerbela , ke sereta cêgey paranewe û şîwen û şeporr bûn bo ewaneyey bûnete (şî’e)yan. Bellam bepêy yasayî retkirdnewey destipêk, henûke ya rastir bllîm demêke mezarge aynîyekan bûnete şwên juwanî dilldaran û tamezroyanî sêkis û destbazî û … Tid.
Duwem, rojî 8î març û yekî ayar, ke min lêreda fretir qse leser rojî (8î març) rojî yeksanîxwazî azadîxwazan, dekem. Zorêkman beserhatî sûtan û xinkanî krêkaranî mangirtû, ke zorîneyan jin bûn û kranî em roje le sallî 1908da be rojî cîhanî xebat û narrezayetî beramber stem û hellawardin le jnan, dezanîn û lêreda pêwîst be çendbarekirdnewe nakat. Bellê em roje be sûtanî krêkaranî mangirtûy karxaneyek wate pejare û naxoşî û paşan be sîmbulkirdnî le 1908da bo narrezayetî beramber stem û hellawardin drêjey debêt û le êstaşda krawete boneyek bo ahengî meyixwardnewe û semakirdin û pagendey partekan û wênepexşankirdnî kesanî xoberraberzan. Dîsanewe, le nmûney duwemîşda letek heman serencamî yekemda rûberrûyn û kotayyek debînîn, ke hîç peywendîyekî letek seretakeyda nîye, bellam le herdû barekeda dû xallî nêwkoyî beyekewe deyanbestêtewe, yekem pîrozkirdin û duwem, retkirdnewey sereta û dijwestanewe letek amancî seretayî.
Bem pêşekîye kurtewe, dest be keşkollî yadawerîyekanimda dekem û ewey lebîrimmabêt, hewilldedem bo êwe xwêneranî hêjay bgêrrmewe …
Sallî 1983 ke letemenî 14 sallîda bûm be pêşmergey korrek, hem letek bîrî soşyalîstî beşêwe aydyalîstîye* markisîsteyyekey aşnabûm û hem be xwêndnewey namîlke pirr zanyarîyekey (afret lemêjûda) nûsînî hevall kwêstanî têgeyîştinêkî seretayîm leser pirsî hellawardin û stemî mêjûîy le jnan, lela drustibû.**
Îdî le sallî 1984ewe, min kewtme pagende û le qawdanî cyawazî û stem le jnan û bepêy derkî seretayî û kirçukallî ewsam, kewtme aşnakirdnî kesekanî dewruberm lew barewe. Bellam hawkat aşnabûnim be radyo komelle [komelley zehmetkêşanî kurdistanî beşî êran], ke deyan fersex leçaw (korrek), ke min endam û layengirî bûm, lepêştir bû û babete rojaneyyekanî ew radyoye, roj be roj minyan radîkalltir dekirdewe û babetekan berradeyek karayyan leser min becêdehîşt, ke le kotayî heştakanî sedey raburdûda, le temenî 18 sallîda le karubarî nêwmallda beşdarîm dekrid û xom poşakekanî xom deştin û le çêştilênan û xawênkirdnewey nêwmallda beşdarî û harîkarîy xuşkekanim dekrid û hîç belamewe gring nebû, ke kurran û pyawanî wllatekem çon seyirmdeken û çî dellîn, hemû rojêkî 8î marc hawdengî radyo komelle hewllimdeda begwêy hawellan û nasyawanmî bgeyڼnim û le pirrmetrisîtrîn şwênda dengî radyokem tewaw berizdekirdewe, taweku jnanî kollan û belayenî kemewe, xuşkekanim gwêyyan lêbêt û beramber stemêk ke lêyandekrêt, hestewer bibnewe.
8î marçî 1992, slêmanî:
Ême komellêk çalakî (pyawî) beşî aşkray rêkixrawî rewtî komunîst bûyn û be harîkarîy komellêk le çalakî (pyawî) rêkixrawe çepekanî dîke, xerîkî xoamadekirdin bûyn bo berpakirdnî merasîmî 8î març, bêcge le amadekirdnî poster û nûsîn û bllawkirdnewey bangewaz û hellwasînî posterekan, debû her êmey pyaw serdanî fêrge û fermange û rêkixrawe û komellekanî benaw jnan bkeyn. Rojîkyan le tek hawrrêyan (faruq mhemed û bîhnam mhemed) çûyne fêrgeyekî amadeyî kçan le gerrekî (mecîd beg) ya (karêze wişk) bû, be komellêk kartî bangewazewe çûyne nêw polekan û le yekêk le polekanda mamostake begermî pêşwazî lêkridîn û gutî ” kçîne hestin” bexêrhatnî kirdîn û be destirrakêşan bo min gutî ” ba bzanîn em bradere le ferinsewe çî bo hênawîn” mnîş pêkenîn girtmî û zanîm ke mebestî le smêlltaşrawîyekeme, supasimkird û destim be qsekirdin bo xwêndkarekan kird, bellam kçekan her be qsey mamostake û smîlltaşrawîyekey min pêdekenîn, wêrray eweş letaw peleqsekirdin û karayî zmanî farsî besermewe, zor le qsekanim negeyiştbin.
Rojî dwayî dîsanewe letek ew dû hawrrêyeda çûyne serdanî binkey rêkixrawekanî benaw jnan, lewane yekêtî jnanî ser be (înk) û komelley jnanî ser be (hiş’), eger nawî rêkixrawekanim bebaşî lebîrimmabêt. Dîsanewe be sersûrrmanewe seyryan dekridîn û belayanewe seyirbû, pyawan bangewaz bo yeksanî jin û pyaw bken, bêcge lewe jnanêk ke le binkey rêkixrawî jnanî (înk)da bûn, rexneyan le pagendey ême hebû, ke djî kuştinî jnanêk bûyn bebyanûy şerf û namûsewe. Herweha qseyan le “‘adat û tqalîd”î kurdewarîy dekrid û êmeş pêmangutin, ême bêcge pêdagirtneweman le djayetî reşekujî jnan benawî şerf û namûs û sîxurrîy be’sewe, witman tenya hatûyn ke bo merasîmeke mîwandarîtan bkeyn û bes, detwanin bên lewêda rexney xotan bigrin. Herwa lelay xatûnekanî binkey komellekey ser be (hiş’)îş letek pêşwazî germugurr rûberrû nebûynewe û wityan ême bexoman bew bonewe aheng degêrîn.
Rojî 5î març, wate sê roj pêş merasîmeke, hewallman bo hat, hawserî hawrrêyekman, ke birryar bû le rojî 8î marçda birrgekanî merasîmeke pêşkeşbkat, lelayen brakeyyewe, ke çekdarî bzûtnewey îslamî bû, destî beserda gîrawe û herreşey sendnewey le hawserekeyan lêkirduwe, êmeş ew kat xwêngerm û birrwa pollayîn bûyn û letek heman dû hawrrêda, be awezî ewsamanewe çûyne ser mallî kabray hereke û peyamî xomanman bo becêhêşt, bo rojanî dwatir rêgeyan rêgeyan be hawrrêkeman dabû bgerrêtewe lay hawser û mnallekanî, bemercêk beşdarî pêşkerkirdnî merasîmeke nekat.
Rojî dwayîtir, letek dû hawrrêy dîkey ( awarey kerkûk)da ke beyekewe le (hutêl somer) le eshabespî dejyayn, çûyn bo posterhellwasîn û demew êware ke xerîkbû le tewawkirdnî hellwastînî posterekanda bbînewe, le serewe berew berderkî sera dehatînexwar, le nzîkî ballaxaney asayîş xerîkî hellwasînî poster bûyn, dîtman xawenî hutêleke be poşakî polsîy û komelêk estêre û nîşanewe berew serewe dêt û êmey bînî û ême hendêk xoman xerîkkird û bemla û bewlada rûman wergêra, taweku bebaşî nemanbînêt, berrastî xemman lênîşt, xem nek tris, çunke ême be aşkra çalakîmandekrid û komellgeş hêşta wrey serdemî raperrîn berînedabû, tenya xemî derkirdinman le hutêleke hebû, çunke kesman mallman le slêmanîda nebû, rastîyekey herçende zorbey poster û cyakirdnewe û deqkirdnî kopîyekanman le jûrî hutêlekeda dekrid, wek dwatir boman derkewt, lewe deçû êmey nenasîbêtewe. Metrisîyekeş ewebû, ême benawî awarey kerkûkewe lewê dejyayn û le rastîşda bêcge le min, hemuwan awarey kerkûk bûn û hawrrêyekman lewê karêkî destkewtibû, xemekeşman ewebû, ke hem hemûman lanewaz debûyn û hem ew hawrrêyeman, ke bêcge le yarmetîyekî kem lelayen rêkxistnewe, tenya serçawey darayîman bû.
Rojî pêş, 8î març wate 7î març, dîsanewe letek dû hawrrêyekî rojî yekem (faruq mhemed û bîhnam mhemed)da xerîkî bllakirdnewe û hellwasînî bangewazî merasîmeke bûyn, geyiştîne ew kollaney ke meydanî daresûtaweke û şeqamî berdem dadgey slêmanî beyekewe debestêt, gwêman le dengî çend teqeyek bû, ta ême geyiştîne ewê, bû be qereballxî û wityan çend çekdarêk teqeyan le dû jin kirduwe û bêcge le pêwebûnî jnekan, mnallêkî ştifroş lewêda brîndarbuwe. [Dwatir sallî 1997 em beserhatem kird be çîrokêk benawî (xermaney merg) le govarî pajêy hunerîy (jîlemo)da bllawimkirdewe].
Rojî 8î març, eger baş lebîrimmabêt, merasîmeke le hollî hunermendan bû, leser şanoke serqallî razandnewey dîwarekan û rêkxistinî kareba û pêdawîstîyekanî dîkebûn û bepêçewaney rojanî postehellwasîn û bangewazewe, komelêk le hawrrêyanî jin çalakane serqallî harîkarî û xorrêkxistin bûn, lew kateda xatûnêk ke pêştir nawm bîstû û le demî raperrînda yekêk bûbû le çalakanî (rêkixrawî jnanî şorşigêrr), becorêk narrezayetî le bûnî ême leser şanoke derbrrî. Hokarekeşî tenya xoşnehatin û siktarîzmî rêkixraweyî bû, çunke ew ser be grupêkî dîkey çep bû ya rastir bllêm yekêk bû le endame ballakanî rêkixrawekey, lew kateda kîjolleyekî hejar ke krasêkî kurdî sewzî poşîbû û kewşêkî corî kaley spî lepêda bû û wek xoy wtî, krasekeşî be qerz le hawellekanî wergirtbû, letek minda xerîkî çakkirdnî ştêk bûyn, eger baş lebîrimmabêt, pêmwabêt nawî (lîmo) bû, wek sersûmanêk seyrêkî mnî kird û mnîş lam le xatûne xobe raberzaneke kirdewe û wtim, ca berrêzm, dwênê û pêrê û hefteyek lemewber le kwê bûyt, bo nehatî lekatî poster hellwasîn û bllawkirdnewey kartî bangewaz û serdanî layenekanda beşdarîy bkeyt, bo nehatî û pêmanbilêyt “ewe çî deken lem nawe, bo narron” û bexot karekant encambdayêyn? Hestimkird, qurrgî pirr bû le giryan û neytwanî wellambdatewe, herçende mebestim brîndarkirdnî nebû û tenya mebestim wellamdanewey siktarîzmî rêkixrawekey bû, ke lew kateda û lew şwêڼeda way lîkirdbû, ke awa berxurd be ême bkat, letek eweşda peşîmanbûm lewey ke wellamimdawetewe û be pirsyarekanim tengetawimkirduwe.
Paş kemêk hollî merasîmeke le hatnî jnan û pyawan bedem bangewazekewe, cmey dehat û cêge nedebuwewe û kesanêk lebere nebûnî cêge, naçar le derewey holleke westabûn, merasîmeke destîpêkrid û wêrray ewey ke zorbey karekan û amadekarîyekan û lêprisrawetîyekan endamanî beşî aşkray rêkixrawekey ême le estoy girtbûn, bellam le komîtey merasîm û le destey pêşkeşkirdnî merasîmekeda, rêkixrawe hawxetekanî dîkeman beşdarkirdbûn, keçî sereray eweş yekêk le endamanî rêkixrawekey dîke (hawrrêkixrawî ew xatûney ke pirrtubolley beser êmeda dekrid) helî qostewe û be raweşandinî bangewazî merasîmeke, ke kartêkî nîwelaperreyî bû û nawî rêkixrawekey êmey leser bû, wtî ” mîwane berrêzekan eme debîn, eme hî komîtey merasîm nîye û ew rêkixrawe nawî xoy leser danawe”***
Lem sateda hellwêstêkî zor cwan û nasktarîstane û lêprisrawanem le hawrrêyanî xoman dît û wêrray em hewlle siktarîstî û şêwênerane, hawrrêyanî ême be wtar û çalakîyekanyan hestan û hîç bargirjîyekyan drustnekrid. Hellbete mebestim ewe nîye, ke bllêm rêkixrawekey ew katî ême siktarîst nebû, na tenya mebestim satekanî amadekarî û bangewaz û pexişkirdnî plakart û karekanî dîkey merasîmekeye, ke zorbey le estoy ême bû, ewkat rêkixrawekanî dîke, herçende bo dezge sîxurrîyekanî partekanî berey kurdistanî û rjêmî be’si şarawenebûn, bellam leberamber êmeda xoyan be nhênî dezanî û awa xoyan nîşandeda.
8î marçî 1993, baxçey gillkend, yekem kobûnewey pêkhênanî komîtey merasîmî rojî cîhanî jnan
Her wek sallî pêşû lenêwnidî rêkixrawe çepekan û çalakanî ew rojgareda, kewtînewe xo bo amadekarîy û hellixrandinî cemawerîy bo merasîmî 8î marçî 1993. Yekem kobûneweman le baxçey gillkend le pêşnîwerroy yekêk le rojekanî kotayî werzî zistanda bû, komelêk kobûynewe. Lêreda bepêy lebîrman û nawekanî ew katyan ke min demnasîn, em kesane beşdarbûn ; hawrrêyan nezmye, şanaz, ‘ezîme, memexan, exter hesen, çnar hesen, kawe hesen, sîrwan ‘elî, d. Emîn, cemal krêkar, şapûr ‘ebdulqadir, qabîl ‘adil, hîwa mhemed, aram ‘elî, îwsif (ce’fer ‘elî), bextyar (honer), bextyar (krêkarî kareba), hîwa kerîm, soran kerîm, rêbwar midhet, goran ‘ebdulllla, aku mhemed ‘elî û ….. Bedaxewe min her em hawrrêyanem lebîrn, hîwadarm hawrrêyanêkî dîke be sernic û peyam nawî hawrrêyanêkî dîke, ke min lebîrimçûn, bnûsin, taweku le tazekirdnewey em yadawerîyeda nawekanyan zyadbkem, herweha daway lêburdin dekem, ke nawekanim bew core nûsîwn, ke ew kat pêy nasrawn, nek bew corey ke bexoyan le rastîda nawyan çîbuwe û êsta çi nawêkyan heye]
Paş ewey miştumirr leser çonyetî dabeşkar û druşm û beşekanî bernamey merasîmeke û lepêş û paş dananî wtarî rêkixrawe ramyarîyekanî ew kat ( rewtî komunîst, xebatî komunîzmî krêkarî, hestey krêkar), kra, destekanî (lêjnekanî) karkirdin û amadekarî dyarîkran û min wek hawrrêyanî dîkey (şiqqe), hem le destey pagende û hem le destey hunerîyda bûyn. Hellbete ew salle birryardra jnanî amade le komîtekeda bexoyan be bllawkirdnewey poster û kartî mîwandarî merasîmeke hestin û ême hawrrêyanî şiqqe (mame kerîm, rêbaz kerîm, rêbwar mîdhet, soran kerîm, hîwa kerîm û ako mhemed) û hawrrê sîrwan ‘elî û hawrrî fayq se’îd, dûrawdûr çawdêrî û agadarîyan bkeyn, neka rûberrûy tundutîjî pyawanî desellat û grupe îslamîyekan bibnewe.
Her le kotayî ew kobûneweda bû, ke min letek hawrrêyanî jnanî nêw komîtekeda pêşnyarî ewem kird, em merasîme wek helêk bqoznewe û komîtey amadekar û rêkxerî rêkixrawî serbexoy jnan, rabgeyênin, bellam bedaxewe em pêşnyarey min wek zorbey pêşnyar û destipêşxerîyekanî dîkey min le mawey nêwan ogustî 1992 û culay 1993da, lelayen serperşitîkarî beşî aşkray hewlêrî (rêkixrawî rewtî komunîst)ewe wek djayetîyekî kesîy beramber be amadebûnî min le hewlêr, retkrayewe.
Serlebeyanî rojî 8î març, hollî roşnibîrî le hewlêr, komellêk le hawrrêyan xerîkî prrovey srûdekan bûyn, yekêk lew hawrrê jnaney ke birryar bû, pêşkeşgerî birrgekanî merasîme bêt, bangî kirdim û wtî hawrrê min natwanim ew kare bkem. Zor perêşan bû û gurrgî pirr bû le giryan. Brakanî fşaryan xistbuweserî û herreşeyan lêkirdbû, ke nabêt ew kare bkat. Zor perêşan û dillteng bû. Bo min dûbarebûnewey heman ezmûunî parsallî merasîmî 8î marçî slêmanî bû, hawrrêyanêkî awa xobexiş û fîdakar û çalak lelayen bawk û brakanîyanewe fşarêkî derûnî zoryan dexrayeser . Herçon bû, griftekeman çareserkird û hawrrê şlêr reşîd, ew erkey le estogrit, herçende xemî ew hawrrêyeman ballî beser zorêkmanda kêşabû, bellam be twana û amadeyî hawrrê şlêr birrgekanî merasîmeke be serkewtûîy pêşkeşkran.
Wek hemû merasîmêk, ke ême lew bwareda wek kesêkî şareza û pîşeyîman lêhatbû, bexoşîyewe le hewşey hollekeda letek komelêk xwêndakarî zanko û peymangakan qsewbasman dekrid û letek hawrrê (‘ezîme) qseman leser peywendî rêkixraweyî û çonyetî pêşkarîy û amadekarîyman bo rêkixrawî jnan dekrid, ke be boçûnî min matiryallî weha rêkixraweyek le aradabû, tenya leser birryardan û lêbrrawîy xudî hawrrêyanî jin westabû, hellbete min yekêk bûm lewaney ke djî wabesteyî rêkixrawe cemawerîyekan be rêkixrawe ramyarîyekanewe bûm, çi ewsa û çi êstaş.
Lew sateda lêprisrawî beşî aşkray rêkixrawekeman hestî bew nzîkayetîyey min û ew desteye le jnan kirdbû û yekser yekêk lew hawrrêyaney bangkird û pêyutbû, eger detewêt peywendey be rêkxistinî rewtî komunsîtewe bkeyt, ewa ew (lîprisraw/xoy) kesî dyarîkrawî ew karaneye û min (nûserî em dêrrane) ew erkem le esto nîye. Hellbete, [herçende şteke awa nebû û rêkixrawekeman, awa nebû û tenanet xudî lêprisrawanî rêkixrawekeş hîç wênayekî drust û hêll û serxetî rêkxistinî rêkixraweyyan nebû û (xudawekîlî) karyandekrid û karekan berew pîşewe deçûn [le şwênêkî dîkeda be wirdî be bellgewe lem barewe dedwêm] min bew hawrrêyem wit, ew şte wanîye, bellam bexot çît pêxoşe awabke .. Û letek komelêk xwênkar , ke xellkî koye û dukan û slêmanî û hellebce û horaman bûn; lewane pexşan horamî, cwan heme’arf horamî, ‘elî hellebceyî, tuba, yek dû hawrrêy dîke û hawrrê ‘ebdulqadir dukanî [eger nawekeym be drustî lebîrimmabêt], leser qsewbas lemerr rêkixrawî serbexoy xwêndkaran, ke pêştir min letek komellêk xwêndkarî ser be partî komunsîtî ‘îraq û kurdistan (hiş’ û hişk), ke dwatir hendîkyan bûn be partî karî serbexo, lew barewe xerîkî boçûngorrînewe û peyudnidî tengawteng bûyn, lew kateda hawrrê hîwa kerîm (kerkûkî) hat û wtî “cema’et le piştewey holleke xerîkî wênegirtin û tomarkirdnî vîdyon, were ba êmeş brroyn”, min wtim bimbûre, xerîkî qsewbasîn û emeyanim pê gringitre.
Ew rojane, ştêk bûbuwe modêl û le kotayî hemû merasîmêkda komellêk lewaney ke rollî “hazirxorî sifredirr”yan debînî û le encamdanî karubarekanî wek postehellwasîn û bangewazkirdin û amadekarî hunerîy û peywendîgirtinda hîç rolêkyan nebû û tenanet mallekanîşyan le êmey hawrryanyan deşardewe û tenya rojanî kobbûnewe û merasîmekan be qat û boybaxe granbehakanyanewe derdekewtin, le kotayî fîlmî merasîmekanda, xeykî wênegirtin û tomarkirdnî vêdyo debûn. Ême ke zorbey karekanman leserşan bûn û zorbey kat rûberrûy herreşe û metrisî grupe îslamîyekan û asayîş û mîlîşyay partekan debûynewe, agaman le hokarî hellpey ew wênegirtnane û xoxzandne rîzî pêşewey hollekan nebû û nemandezanî boçî ewende gringî bew ştane deden. Bellam çend mangî nexayand û nhênî hellpey wêne û vîdyogirtnî pişt hollî merasîmekanman bo derkewt… .
Oktoberî 1993 katêk ke berew turkye serî xom hellgirt û letek hawrrêyekî xellkî slêmanî geyîştîne ankara, beboney ew hawrrêyewe, ke hêşta ew endamî partî taze drustikrawbû, endamanî (hikk’) bedyarîkrawî lêprisrawî peywendîyekanî ew parte, ke pêştirîş lêprisrawî peywendî rêkixrawî rewtî komunsit û komîsaryay ballay penaberanî îwên bû le ankara, pezîrayyekî zorgermîyan lêkridîn, ke dellêm leber endambûnî ew hawrrêye û hawrrêyetî pêşûy min û lêprisraweke le serdemî rewtî komunîstda, mebestim eweye, ke min pêş pêkhatnî ew parte hem le wellamî namekey mensûrî hîkmet da û hem le raportêkî 18 laperreyîda cyawazîy xom letek ew parte çêkrawe lew sê rêkixrawey pêşû, rageyandibû, [ lem bareyeşewe le şwênî dîkeda deçme ser cyawazîyekan û hokarî wazhênanim û neçûnenaw rêzekanî ew parte dexemerrû].
Bellê hawrrêy lêprisraw [bedawî lêburdnewe lêreda nawî nawhênim, neka xoy pêyxoşnebêt] wtî “aya wêne û vîdyoy beşdarî merasîmekantan letek xotanda hênawn?” mnîş yekser pirsîm, boçî? Le wellamda wtî ” lêre zor bekellkin, ew hawrrêyaney ke ta îsta hatûn, ew ştaneyan dawn û sûdyan lêwergirtûn, meger be êweyan newtuwe, xo fllanekes (… Lêreda nawekan nanûsim, çunke namewêt ştekan ta astî kêşey kesîy dabezên) ewe dezanêt?”, mnîş wtim ewe hîç ême agadarî ew ştane nîn û qed gringîşman bew ştane nedawe, bellam bexot nazanît, fllanekes beramber min, hemû nakokîyekî boçûnîy û hizrîy ta astî kêşey kesîy dabezanuwe!
Îdî lew sateda min wek ekterî fîlmêkî hîndî, hemû ştekanim hatnewe yad û bom derkewt qaremananî pişt holl, boçî hênde hellbey wêne û vîdêgirtin û derxistinî hawser û xizmekanyan bûn û zoryan belawe mebestibû! [Lêreda mebestim le gêrranewey ew ştane, tenya demamkladan bû, le rûy hewllî kesanêk, ke hem rêgribûn û hem sermayeguzarîy kesîyan leser pirsekan dekrid.
Êsta paş nzîkey dû dehe ezmûngîrî û wirdbûnewe, le ezmûnekanî xom le merasîmekanî 8î març û merasîmekanî dîke û berawridî hellwêst û derbirîn û karkird û bîrkirdnewe û hewllî çalakekanî ew serdeme betaybet hawrrêyanî jin dedem, em ştanem lela gellalle debin :
– hawrrêyanêkî jin, ke ew kat çalak û derkewte bûn, bêcge le yek dû kesyan, ke le paş drustibûnî rêkixrawî serbexoy jnan kewtne hewllî xosepandin û gêrranî rolî lêprisraw û pêgexwazîy, ewanî dîke, betaybet ewaney ke wek endamî komîtey merasîmî 8î marçî 1993 le hewlêr nawmihênawn, kesanî lexoburde û xobexiş û dillsoz bûn û hîç belayanewe gring nebû, nawyan hebêt ya na.
– gyanî harîkarî û hawxebatî û hawrrêyetî û ballî beser hemuwanda kêşabû û zorêk tenanet xoyan lebîrkirdbû, herçende wek wtim em xolebîrkirdne û twaneweye le bzûtnewekeda lelayen kesanî pêge û nawbangixwazewe qostrabuwewe û sermayeguzarî kesîy û ramyarîy leser dekra.
– bellam daxekem, herçende derbirînî azardere, bellam xistnerrûy naçarîye û erkî mêjûîy her yekemane beramber be newekanî dahatû, ke pêyanrrabgeyênîn, lem rojgareda sallyadî 8î març bo jnanêkî tuşbûy nexoşî ramyarîybûn û fêmînîzmî desellatixwaz, buwete rojêk bo xonuwandin û bllawkirdnewey wêne û vîdyo û xistnerrûy plewpaye û arezûyan bo desellat û sermayeguzarîy ramyarîy leser xebatî reway jnanî azadîxwaz. Le rastîda nûsînewey em yadawerîyaney mnîş her bew amanceye, jnanêkî çalak, ke lew rojgareda be xwên û wze û rojekanî lawêtî û serdeme pirr metrisîyekan û nebûnî û hezar û yek derdîserî û fşar û herreşe û sûkayetî xêzanekanyan, dengyan berrûy nayeksanî komellayetî û abûrîy û yasayîda derdebrrî û lew pênaweda amadey gyanbexşîn bûn, byanhinme qse, taku be jnanêkî desellatixwazî redukewtûy fêmînîzmî borcwazî bllên ” şêwandinî mêjû bese, demtan daxen û brron xerîkî ramyarkirdin û bedestihênanî plewpaye û xoşguzranî kesîy xotan bin, berokî bzûtnewey azadîxwazaney jnan lepênaw komellge û cîhanêkî yeksan û dadpewer, berden!”
Dwarriste, dawa le hawrrêyanî ew serdeme çi jnan û çi pyawan, betaybet ewaney ke nawmihênawn, eger helleyek le nawekanyanda heye, eger helleyekim le gêrranewey rûdawekan û eger kesêk pêywaye, min wîstûme mêjû bşêwênim, ba derbestane û be lêprisrawetî mêjûyyewe xamekey bigrêtedest û narrastî ya helle û lebîrçûnewekanî min rasîbkatewe. Çonke bo min, yek şit bnemay kar û handerme, eger ême çalakanî ew rojgare û emrro, be nûsînewey ew laperre lebîrkraw û tarradeyek şêwênrawaney dehey newed, ke bnemay hemû serhelldanekanî emrro û dahatûşin, hellnestîn, ewa leberdem mêjûda berpirsyar debîn, çunke kem nîn ewaney ke xerîkin sermayeguzarî ramyarîy leser bêdengekirdnî ême deken! Herweha be boçûnî min, rizgarîy jnîş wek rizgarîy her takêkî dîke, le grewî xobîrkirdnewe û xorêkxistin û xohuşyarîy û xohewilldan bo sepandinî yeksanî komellayetî û abûrîy û mafîy xoy le rêrrewî bzûtnewe komellatîyekanî djî nayeksanî û nadawerîy û serkutdaye, her bew şêwey, ke rizgarî her mrovêk le grewî xebat û derbestîy xoydaye bo azadî!
********
Perawêz:
* mebestim le aydyalîstibûnî markisîzm, eweye, ke zorîney soşyalîstixwazekanî ew kat û komunîstekanî êstay herêmî kurdistan, bew core le komunîzm dedwên û derrwanin, ke bîrdozîy (karl markis)e û paşrewanî ew pereyanpêdawe û debêt komellge leser bnemay ew bîrdozane berew komunîzm birrwat, herwek çon le ayînekanda sereta hoş (xwa) amadeye û paşan beheşt deafrênêt, wate le hoşewe made û kirdar û gorran destipêdeken. Rêk be pêçewaney ewewe, ke mêjûy nîşanîdedat, hizrî komunîstîy le hemû serdemekanda hebuwe û xebat û endîşey tak û komelle yeksanîxwazekan mamanî ledaykbûnîyetî, qsekeranî ew bzûtneweye, tenya rollyan têrraman buwe le mêjuwekey û pêdaçûnewey ezmûnekanî.
** dezanim letek xwêndnewey yekem dêrî yadawerîyekanimda, ew pirsyare lelay xwêner drustdebêt, meger toş xerîknît, xot bnasênêt? Lewellamda tenya detwanim bllîm, nexêr, çunke; yekem wek kesayetî xom be super-mrov nenasanduwe û demewêt djayetî bîrokey raberayetî bkem, duwem, dû şit bûnehanderî em babetem, ewey ke jnan û pyawanêk peydabûn, xerîkin tawanî komellêk jinkuj ke birwanakem le astî komellgeda rêjeyan bkate le seda/yekî hejmarî pyawan, beser şanî zorbey pyawanda deden, ke min bo xom bepêy nasînî nzîkim le zorêk lew jnane, kesanîkin, ke bexoyan ezmûnêkî tall ya şkistixwardûy hawserîyan heye û pyawekanîş kesanêkin, ke hemû amancyan xonwandin û frîwdanî jnane û deyanewêt lew rêgewe rawejn bken. Lêreda ne mebestim jnanî azadîxwaze û ne pyawanî yeksanîxwaz, bellku ewanen, ke yekem tawanî kemîneyekî here kemî pyawan beser şanî hemû paywanda deden û duwem, deyanewêt stem û hellardinî jnan le stem û hellawardinî kultûrî û ramyarîyewe, bken be stemî pyawan leser jnan, ke bemeş deyanewêt laqî kultûrî bogenkirdûy netewekeyan û rollî yasa û serwerî borcwazî netewekeyan lew lîtaweda derbikêsn, ke bo jnanî kurdistanyan girtuwetewe.
*** mebest le gêrranewe û dwan leser reftarî ew endamey rêkixrawekey dîke, tenya bo nîşandanî amancî rêkixrawe ramyarîyekane le merasîmî 8î març, ke deyanewêt bîkene rojî pagende boxoyan, bellam ême endamanî xwarewe, zor naagabûyn lewe û wek serbazêkî naaga “fî sbîl alle” xizmetman be raberbûn û heze kesîyekanî endamanî serewe dekrid.
جادووگەرانی نەتەوە
جادووگەرانی نەتەوە
جادووگەڕان
بۆ فریوی حەزمان
په‌ڕ ..په‌ڕ ..
په‌ڕاوی یاداوه‌ری،
ترش و تاڵی ژینمان
هه‌ڵده‌ده‌نه‌وه ..
ناسۆرییه‌كانی ژیان ..
نیگار‌ده‌كێشن و
خزمایه‌تی وه‌بیردێننه‌وه
له ڕابووردوو ،
پردێك سازده‌كه‌ن
به خەونی دێرینمان،
بێئابروویی خۆیان ده‌شۆنه‌وه
له خەون و خەیاڵی ئێمه
پیت به پیت
ئاڵایه‌ك ده‌چنن و
له شه‌وه‌زەنگان و
ڕۆژانی نائومێدیمانا
بڵند .. بڵند
ده‌یشه‌كێننه‌وه
****************
١١ی سێپتەمبەری ١٩٩٩
Cadûgerany Netewe
Cadûgerany Netewe
Cadûgerran
bo frîwî Hezman
Perr .. Perr ..
Perrawî Yadawerî,
triş û tallî Jyan
helldedenewe ..
Nasorîyekanî Jyan ..
nîgardekêşn û
Xizmayetî webîrdênnewe
le Rabûrdû,
Pirdêk sazdeken
be Xewnî dêrînman,
Bêabrûy xoyan deşonewe
Le Xewn û Xeyallî ême
Pît be Pît
Allayek deçnin û
le Şewezengan û
Rojanî Naumêdîmana
Blind .. bllind
Deyşekênnewe
*******************
11î Sêptemberî 1999
گەردەلوولی ئاشتی
گەردەلوولی ئاشتی *
ئەم ئێوارەش ..
ھەور سوور و
با-ڕەش بەقین،
ئەستێرەكان لە دڵمانا،
كز دەسوتێن،
تۆفان ھەستاوە و تووڕە ..
شەپۆلەكان گێچدەخۆن
خەو لەچاوی ژیان دەزڕێنن
شەمشەمەكوێران ..
مانگ ڕاودەنێن,
گورگگەل، مرخە لە مێگەل دەگرن
ڕێوی و چەقەڵ، گەل .. گەل
بۆ گەندەخۆری
دێن بە لوورە؛
بۆ پەزان، ژیان
ترسێكی قورس
بۆ گورگی ھار ،
حەزێكی تووڕە
بێ بەرھەڵست ,
جیھان، بێ بەرھەڵست
بۆ تینووانی خوێن
بۆ ئەوانەی لەسەر ڕەنجی ئێمە دەلەوەڕێن،
ئاسمانێكی بێسنوورە