Démokirasí u enarkí

éríko malatésta
marcí 1924
w. Le fasíyewe: hejhén

míríye díkitatoríyekan le ítalíya, íspaníya u rusíye, weha cawtébirríy u sheydayíyekí fir awaníyan le naw parte tirsnok u koneperstekan le sertaserí jíhan helldexirrandúwe, ke xeríkí ewen “démokirasí” be jorék dahénan destemo biken. Bem péyíe éme debínín ke búneweranék le rijhéme konekanda- ke be bashí letek hunerí sherengézaney ramíyarída xúyan girtúwe u lépirsirawí serkut u kushtubirrékin ke beramber cíní kirékarda dét – serlenuwé serhe‌lldedenewe u ( lewéwe ke buwéríyan téda níye) xoyan be kesaní péshikewtú dadenén u benawí azadíyewe le hewillí destibeserdagirtiní dahatúy nizíkdan. Bem réwshuwénewe tenanet twaníwíane serkewtú bin.


nukiteyekí xoshe, ke léreda shayaní utine, rexinegeléke ke rijhéme díkitatorekan le démokirasí degirn. Lebírme, enarkísték benéwí hérman sandomírskí (Hermanin Sandomirski), layengirí bollshevíkí ke le katí konfir ansí«jnév»da kem u zor peywendíman hebú u he‌núke ew le hewillí ewedaye, ke lénín u bakunín yekbixat. Lebírme sandomírskí pishtíwaní le rijhémí rusíye dekird, ke «kiropotkín‌»í wederina, taku níshaní bidat démokirasí bashtirín shéwey shíyawí wénakirdiní pékhatey komellayetí níye. Shéwey derbirrínekey, wek rusék, miní xiste bírkirdinewewe u pémuwaye pémut weha derbirénék, derbirriní hendék le hawrrékaníyetí, katék le wellam be turreyí duníyay hawcerx beramber tzar, pépetíkirdin, shelaqlédan u le sédaredaní jhnan, deyanut ke eger píyawan u jhnan letek yek yeksan bin, kewate debít ml be lépirsirawetí yeksanísh biden. Ew parézeraney zíndan u sédare, teníya katék mafí jhnaníyan lebír bú, ke deytwaní bíyanúyek bét bo nadadweríye tazekan! le ber ewe díkitatorekan teníya katék letek míríye démokiratekan neyarí deken, ke boyan derkewét jore míríyek heye, ke bo kesanék ke beduway bedesthénaní desellatewen, keshékí fir awantir bo cewsanewe u serkut awella dekat.

bo min híc gumaní téda níye ke xiraptiríní démokiratekan le bashtiríní díkitatorekan bashtirn(eme teníya le ruwangey ruwangey férkaríyewe) . Be dillníyayíyewe démokirasí, bew jorey péyí dewtirét mírayetí gel, diroyeke bo xoy. Bellam em diroye herdem hem kemék dirozineke pabend deka u he‌m snúrí desellatí serkutgeraneshí díyarí dekat. Hellbete pagendey “xellkí fermanrrewa” galltejaríy fermanrrewayeke, koyleyek be taj u gocaní kaxezínewe.

bellam bawerbún be azadí tak, tenanet ew katesh ke tak azad níye, hemíshe le daninan be koyletí u mldan be koyeletí wek xogunjandin u nacarí, bashtire.

démokirasí diroyeke, nadadweríye u le rastída mírayetí dewilletimendane, wate mírayetí kemayetíyek kes le berijhewendí cíní hellbijharde u berter (mmtaz). Bellam éme héshtake detwanín benéwí azadí u yeksaní le dijhí xebat bikeyn, be pécewaney kesanékewe ke em amanjeyan be shitgelí xiraptir gorríwe ya deyanewét bigorrin.

éme layengirí démokiratekan nín, yekék le hokaní eweye ke démokirasí, zú ya direng, serí le jeng u díkitatoríyewe derdecét. Rék her bew jorey ke pishtíwaní díkitatorí nín, yekék le hoyekaníshí eweye ke díkitatorí sheydayí bo démokirasí zíndú dekatewe u pere be geranewe bo démokirasí dedat u bem jore em xule zinjíreyye dekate surrékí bébirranewe, ke téyída komellgey miroyí le néwan mírí serkutgeraney bébezeyí u ashikra u azadí diroyne emser u ewser dekat.

leber ewe éme jengí xoman dijhí díkitatorí u démokirasí radegeyénín. Bellam éme lebirí ewe cí péshiníyar dekeyn?

gisht démokiratekan lewe nacn, ke le serewe rúniman kirdewe – ڏdúrrwanék ke kem u zor em xalle dezanin, ke benéwí xellkewe deyanewét fermanrruwayí beser xellkída biken u behrekéshíyan lé biken u bíyan cewséninewe.

kesanékí zor, betaybet le naw komaríxuwaze lawekanda hen, ke bawerrékí ptewíyan be démokirasí heye u be amirazék bo bedesthénan u fir awankirdinewey azadí tewaw u gishtgír bo hemúan dezanin. Ewane lawanékin, ke debét le hellebírkirdinewe derbazíyan bikeyn, arezúmendíyan bikeyn, ke fir íwí dabirrawék(abstiraction)benéwí “xellk” nexon, cunke letek ketwarí jhíyaní jhnan u píyawan be hemú pédawístíye jorawjorekaníyan, hest u zoríney arezúwekaníyan, nakoke.

léreda mebestiman níye rexineman le shéwazí parlemaní u tewawí amiraze hzríyekan bo behremendibún le nuwéneranék ke be rastí nuwénerayetí wístí xellk deken, dúbarey bikeynewe؛ rexineyek ke pash penja sall pagendey enarkístí, serenjam tenanet le layen núseranékewe ke zor hezíyan le súkayetí be amanjekaní émeyan hebú, pesendikrawe u dúbare dekirétewe.

éme teníya ewendeman bese, ke le dostaní lawiman bixuwazín, urdibíyanetir súd le ziman werbigrin, her ewendey bem bawerrewe, derbirrínekaníyan serinj bidrén, bexoyan pey be awezinegíríyan deben.

“mírayetí xellkí” nexír, cunke ew mírayetíye shiték degirétewe ke hergíz rú nadat, wate hawdillí serapay wístí gisht keskanéke, ke xellk (gel)í lédirustdeken.

eger qise le “mírayetí zoríyení xellkí” bikeyn fir e le rastíyewe nizíkitre. Eme be watay búní kemayetíyeke, ke le beramber wístí kesaní tirda ya debét yaxí bét ya debét mlkec bét.

bellam hergíz bew jore níye, ke nuwéneraní zoríney xellkí lemerr hemú pirsekan yek bocúní yeksaníyan hebét؛ kewate péwíste dúbare pédacúnewey ew sístemey zoríneye bikeynewe u bem péyíe be utiní “mírayetí zoríney hellbijhérdirawan lelayen hellbijhéreranewe” héshtake le rastí nizíkitr debínewe.

sererray emesh fir etir le mírayetí kemayetí decét.

kewate eger kesék bét u shéweyek ke hellbijhardiní pé berpa dekirét, ewey ke con coní parte ramíyaríyekan u hawpeymaníye parlemaníyekan pékdén u ewey ke con coní yasakan rékdexirén, deng bedestdehénin u bekar debirén shí bikatewe, tégeéshtiní ewey péshtir be ezimúní gishtíy méjhúyí selménrawe, asan debét: ew ezimúne, ke tenanet le démokiratirín démokirasíyekanda herdem kemayetíyekí bicúk fermanrruwaye u wíst u berijhewendí xoy be zor desepénét.

leber ewe kesaníék ke be rastí xuwazíyarí “mírayetí xellkí”n, bew watayyey ke her kes bitwanét parézigarí le wíst u bocúnekaní bikat, debét msogerí biken, ke híc kesék, kemayetíyek ya zorayetíyek, netwanét beser kesaní tirda fermanrruwayí bikat: be derbirrínékí tir, ewan debét mírayetí lenaw berin, wate her rékxirawékí sepénraw lenéwberin u be rékxirawékí azad le kesaní hawamanj u berijhewend hawbesh jéyí bigrinewe.

zor asan debét, eger her kes ugirupék le goshegíríy xoyda, bexoy u be shéwazí xoy jhíyan bikat u be shéweyekí serbexo le jéyí xoyewe u parézigarí le pédawístíye madí u morrallíyekaní xoy bikat.

bellam eme le twanada níye u eger heshbét, pesend níye, cunke be watay darrmaní mirovayetí berew namirovayetí u dirrendegerí debét.

eger ewan biríyar biden, ke parézigarí le serbexoyí u azadíyan biken, bem péyíe debét her tak ya girupék peywendíye hawpishtíyekan ke bo asayíshí mirovayetí péwístin u pékewe deyanbestétewe, derk biken u he‌stí pirr le hawsozíy u hawdillí u xoshewístíyan bo kesaní tir hebét u bizanin ke con em lexobirdúyyane hushíyarane enjam biden bo jhíyan le komellgeyekda ke zortirín súdmendí gunjaw bo hemúan deseber dekat.

bellam ber le her shiték debét em twanaye bo hendék lenaw bibrét, taku xoyan be zorí fízíkí beser zoríneda nesepénin u netwanin bibne mshexorí gíyaní kesaní tir.

debét polís lenawberín, kesék ke bo xizmetí serkutgerí cekdare u beher régeyek búwe debét éme be rékewtiní azadane bigeyn, le ber ewe bebé weha rékewtinék, ci azadane u ci sepénraw, jhíyan le twanada níye.

bellam tenanet rékewtiní azadane herdem zortirín bashí u gunjawí bo kesanék debét, ke amadeyí hoshí u huneríyan heye. Le ber ewe éme dawa le dostaniman u kesanék ke berrastí bashí hemúaníyan dewét, dekeyn, ke pirse here péwístekan tawtuwé biken, pirsgelék ke rék lew rojhda ke xellkí lejhér cngí cewsanewe derdecn, rége careyekí kirdeyí u destibejéyan gereke.

١. Em witare yekem jar le billawkirawekey malatésta bírkirdinewe u wístin ( Pensiero e Volontà)da le marcí 1924da billakirawetewe. Wergérane ínglízíyekey lelayen (Gillian Fleming) le (shorrshí enarkístí)da lelayen (Verinon Richardis)we , le capemení azadida, 1995 billawkirayewe.

ershíví núser:

http://duwardmac.pitzer.edu/anarchist_archives/malatesta/Malatestaarchive.htiml