rollî Yekêtîye Kargerîyekan : rwangey Enarkosendîkalîzm
Endêşegelêk bûne hoy geşey sendîkalîzmî şorrşigêrrane, ya bewcorey ke dwatir nawhênra enarkosendîkalîzm, le ferense û wllatanî dîke destewajey “sendîkay kargeran” sereta her bewatay rêkixrawey berhemhêneran bo baştirkirdnî destbecêy helumercî abûrîy û komellayetîyan bekardebra.
Bellam serhelldanî sendîkalîzmî şorrşigêrrane watay yekemî frawantir û qulltirkirdewe. Her bew corey ke part, rêkixrawêkî yekgirtuwe bo çalakî ramyarîy le sayey birryarnamekanî dewlletî dîmukratî hawçerixda, hewilldeda sîstemêk ke le aradaye be şêweyek bparêzêt ya allugorrî dyarîkrawî têda bkat. Le rwangey yekêtîgerakanewe, yekêtîye pîşeyyekanîş rêkixrawey yekgirtûkirdnî kargeranin, ke amanc le pêkhatinyan parêzgarîkirdne le berhemhêneran le heman komellgeda, amadebûnyan bo soşyalîzm û serlenwê sazdanewey be kirdewey jyanî komellayetî bew arasteye. Bem pêye, amancî dû layeneyan heye :
1. Hênanedî daxwazîye destbecêkanî kargeran bo dabînkirdin û pêşxistinî standartekanî jyan.
2. Aşnakirdnî kargeran be hunerî berrêwebirdnî berhemhênan û pirsî abûrî beşêweyekî giştî û amadekirdinyan bo bedestewegirtnî dezge komellayetî û abûrîyekan û pêkhênaneweyan leser binçîney şêwaze soşyalîstîyekan.
Enarkosendîkalîstekan leser ew bawerren, ke parte ramyarîyekan twanay encamdanî hîç yek lem dû kareyan nîye. Bepêy rwangey ewan, debêt yekêtîye pîşeyyekan serenêzey bzûtnewey kargerî bin, be çalakî rojane behêzbin û gyanî soşyalîstîy perepêbden; leberewey çalakî ewan wek berhemhêneranêk ke tewawî pêkhatey komellayetîyan ragirtuwe, manewey komellge msoger dekat. Karger tenya wek berhemhêner û afrênerî samanî komellayetî, detwanêt hêzî xoy bnasêt. Ew le hawpiştî sendîkayîda letek hawkaranîda yeke gewrekanî supay kargerî pêkdênin, gyanî azadî meşxelldarî deka û be amancî yeksanî komellayetî deygêrrêtewe nêw jyan.
be têrrwanînî enarkosendîkalîstekan, sendîkay kargerî be berhemtirîn korpeley komellgey dahatû û beşêweyekî giştî, fêrgey soşyalîzme. Her pêkhateyekî nwêy komellayetîy, sereta pelupoy xoy le dezge (organîzm)î pêşînda drustdekat; le rwangey ewanewe, bebê amadekirdnî zemîne, wênakirdnî hîç allugorrêkî komellayetî letwanada nîye.
Perwerdey soşyalîstîy, nek bewatay beşdarîkirdin le desellatî ramyarîy dewlletî netewekanda, bellku hewllêke bo şîkirdnewey peywendî xoyî babete komellayetîyekan û pirse hunerîyekanî kar bo kargeran, perwerdekirdnî twanayî berrêweberayetîyan, beamancî bedestihênanî amadeyî bo xogirtin le şwênî rasteqîneyan wek rêkxeranî nwêy pêkhatey komellayetîy û dwacar, hênanedî bawerrbexobûn lewanda bo em kare. Bo em şte, hîç peykereyekî komellayetî karatir le rêkxistinî xebatî abûrîy kargerî, nîye; em rêkxiste arasteyekî dyarîkraw be çalakîye komellayetîyekan dedat, berhellsitî xoy leser bnemay xebat bo daxwazîye destbecê û pêwîstekanî jyan û bergirî le mafe seretayyekanî mrov rêkdexat. Bellam lem nêweda, çemkî morrallî pêwîst bo her core allugorrêkî komellayetîş pêkdehênêt: wabesteyî çarenûs begiştewe û berpirsêtî morallî le hemû karekanda.
Enarkosendîkalîstekan, leber arastegerî karî rahêneraneyan berew bedîhênanî endêşe û karî serbexo, neyarî sersextî araste nêwendgerakanin, ke le zorbey parte kargerîyekanî ewrrokeda debînrên. Nêwendgerayî, bernamerrêjî destkirdane ke leserewerra bo xwarewe cêbecêdekrêt û pirsekanî birryardan be kemayetyekî kem despêrêt, bawerrî takekan lenêwdebat û dahênanî kesîyan be prinsîp (ançbag) û borokrasî bêçenduçûn dekujêt; herdem encamekey pêkhatey fermîy û nezok debêt. Bo dewllet, nêwendgerayî şêwe rêkxistinêkî guncawe. Leberewey bo parastînî hawsengî ramyarîy û komellayetî, xwazyarî fretrîn radey yekcorîy jyanî komellayetîye. Bellam le bzûtnewey kargerî û komellayetîyda, ke bnaxey bûnî wabestey karî destbecê le katî guncaw û endêşey serbexoy layengranîyetî, nêwendgerayî bellayeke, ke desellat birryardanî lawazdekat û beşêweyekî sîstemîy her bzûtnêkî serbexoy têyda serkut dekat.
Rêkxistinî Enarkosendîkalîstî bepêy binçînekanî fîdralîzm, leser bnaxey yekêtî azadane, le xwarewerra encamdedrêt, mafî birryardanî her yekêtîyek lemerr her ştêk xoy bebantir le her ştêkî dîke dadenêt û tenya pêkhateyek ke be fermî deynasêt, peywendîyeke leser bnaxey xwaste hawbeşekan û pêkhatnî herdûla. Bepêy eme, em rêkxiste bem core serhelldeda: kargeranî her beşêk le yekêtîye pîşeyyekanî peywest be xoyanda kodebnewe. Yekêtîyekanî her şarêk ya nawçeyekî dêhatî le nûsînge kargerîyekanda ke nêwendî rageyandin û perwerdey xocêyî berrêwedeben, kodebnewe, kargeran wek berhemhêner pêkewe peywendî degrin taweku ber be peresendinî her core destegerîyekî kurtebîrane bgîrêt. Gişt yane kargerîyekan be leberçawgirtnî nawçeyan destebendî dekrên û (fîdrasyonî gelî) yanekargerîyekan pêkdênin, ke peywendî ptewî nêwan rêkxistne nawçeyye corawcorekan deparêzêt, hêzî berhemhêneraney endamanî rêkixrawe corawcorekan, beşêweyekî azadane û lexowerra, rêkdexrên, her birryardanêkî pêwîst bo pirsî perwerde û parêzgarîy le grupe xocêyyekan lerrêgey rawêjî giştî û pêşnyarewe cêbecêdekrêt.
Sereray ewey, her yekêtîyekî pêşeyî, beşêweyekî fîdrasyonîy letek gişt rêkixrawekanî ew pîşe taybete û paş ewe letek gişt pêşe peywendîdarekan, yekdegrin û bem core yekêtîye pêşesazî û kiştukallîye giştîyekanîş pêkdên. Dabînkirdnî pêdawîstîyekanî xebatî rojaney nêwan karger û sermayedar, kokirdnewey gişt hêzekanî bzûtneweke bo karêkî taybet, katêk ke pêwîstîy bête pêşewe, karî em yekêtîyaneye. Bepêy eme fîdrasyonî yanekargerîyekan û fîdrasyonî yekêtîye pîşeyyekan, dû cemserî çalakî sendîkay kargeranin.
Weha rêkixraweyek nek tenya helî her core xebatêk bo baştirkirdnî rêrrewî rojane bo kargeran derexsênît, bellku herweha pêşekî rêkxistinî komellayetîşyan, bedestî xoyan û bebê xotêhellqurtandinî derekî, fêrdekat. Enarkosendîkalîstekan geyiştûnete ew birrwayey ke abûrî soşyalîstîy natwanêt be serwerî û fermanî mîrayetî bîtedî, bellku tenya be harîkarî lexowerra (xobexşane)î kargeran, şarezayan û werzêrran û berrêweberayetî xudî xoyan beser karubarî berhemhênan û dabeşkirdinda, desteberî dekat. Le weha barudoxêkda, yanekargerîyekan berrêweberayetî sermayeyek ke heye le her komellgeyekda bedestewe degrin, pêdawîstîyekanî danîştwanî her nawçeyek destinîşandeken û xercî xocêyyandeden. Dyarîkirdnî pêdawîstîye giştîyekanî wllat û rêkxistinî karî berhemhênan be serincdan lêy, le rêgey berpirsanî fîdrasyonî yanekargerîyekanewe letwanadadebêt. Lelayekî dîkewe, karî yekêtîye pîşesazîy û kiştukallîyekan, berrêweberayetî amrazekanî berhemhênan, barkirdin û gwastnewe û dabînkirdnî pêdawîstîyekanî grupe corawcorekanî berhemhênan debêt. Bekurtî :
1. Rêkxistinî gişt berhemhênanî wllat lelayen fîdrasyonî yekêtîye pîşesazîyekan û arastedanî kar lelayen sovyete kargerîyekanî hellbijêrdrawî xudî kargeran.
2. Rêkxistinî harîkarîy komellayetî lelayen fîdrasyonî yanekargerîyekanewe.
Sereray eme, lem bwareda ezmûnekan baştirîn rênwênyan xistote rû. Ezmûnekan nîşanyandawe, ke zorêk le griftekanî serlenwê çêkirdnewey (bazsazî) soşyalîstî komellge, natwanrêt bedestî hîç hkumetêk çareser bikrêt, tenanet eger em hkumete dîktatorî efsunawî prolîtaryaş bêt. Le rusye, dîktatorî bolşevîkekan bo mawey nzîkey dû sall, leberamber grifte abûrîyekanda doşdamabû û le hewllî eweda bû, lawazîyekanî xoy le pişt şepolêk le ferman û birryarda ke bezorî le fermangey corawcorewe seryanderdehêna, bşarêtewe. Eger be fermanderkirdin dunya azad bbuwaye, pêşwextî eme gişt griftekanî rusye çareser debûn. Bolşevîzm, bedesellatixwazîy şeydayaney, betundutîjî, benrixtirîn binçênekanî sîstemî soşyalîstî; be tabûkirdnî kobûnewe azadekan, dewlletîkirdnî yekêtîye pêşeyyekan û bêbeşkirdnî sovyetekan le xobirryardan, lenêwbird û rêgey nek bo soşyalîzm , bellku bo dwakewtûtrîn şêwey sermayedarî dewlletî û dîwansalarî xoşkird, ke buwe hoy gerranewe bo fermanrreway bêçenduçûn, ke sallanêk ber lewe le zorbey wllatanda be şorrşî borcwazî lenêwbrabû. Kropotkîn, le peyamêkda bo kargeranî wllatanî ewrupay xorawayî, rastî witbû: ” rusye boy xistînerrû, ke çon natwarêt soşyalîzm cêgîrbikrêt. Hellbete xellkî, leber nefretyan le rjîmî pêşîn, hîç berhellsitîyekî çalakane leberamber kirdewekanî mîrayetî nwêda nîşannaden. Bîrokey pêkhênanî encumen[sovyet]e kargerîyekan bo berrêwebirdnî karubarî ramyarîy û abûrîy wllat, bo xoy, fre gring û pêwîste… Bellam katêk ke wllatêk lelayen dîktatorî patewe berrêwebbirêt, encumene kargerîy û werzêrrîyekan, xobexo gringî xoyan ledestdeden û tûşî heman şermezarî debin, ke nwêneranî herêmekan le serdemî paşayetî bêçenduçûnda beseryan hat “.
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Table Normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:”Times New Roman”;
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}