30î mangî cun û 03î culay em sall (2013), xorhelatî nawîn dû rûdawî desellatgorrîn û drêjkirdnewey desellatî bexoyewe bînî; yekêkyan le herêmî kurdistan û ewî dîkeyan le mîsr; yekêkyan be zorîney dengî parlemantaran wewî dîkeyan be hêrşî supayî, herçende rwalletyan cyawaz bû, bellam nêwerrokyan yek û taybetmendîyan yek; çunke le herdû barekeda narrezayetî cemawer beramber mîrayetî (înk) û (pidk) û serokayetî (mes’ud barzanî) le herêmî kurdistan û narrezayetî cemawer beramber mîrayetî îxwanekan û serokayetî mursî le mîsr le hellkişan û teqîneweda bû, le her dû barekeda amanc gollkirdin le cemawer û parastinî serwerîy dewllet û sermaye bû, be dû rêge û şêwazî cyawazî guncaw û lebar bo serwerîy çînayetî. Penabirdnî desellat bo ew şêwaze cyawazane le her dû barekeda, peywendî be astî huşyarî û xroşan û lêbrrawîy cemawerîy narrazîyewe heye. Bo nmûne le serdemî ruxanî mîrayetî (mubarek)da partekan û ramyaran û destebjêre desellatixwazekan, druşmî dêmokratî û serwerîy yasa û mîrayetî têknokrat berizdekenewe, bellam le serdemî ruxanî mîrayetî (mursî)da xoyan lejêr naw û çetrî (tmird)da kodekenewe û denasênin, wajeyek (tmird/yaxîbûn), ke leserdemî ruxanî (mubarek)da demî desûtandin!
Pêş ewey biçme ser şrovey helluyistî dû dîwî ramyaran û nûseranî kurd, lemerr ew dû rûdawe, bo ewey wek pîşey hemîşeyî ramyaraneyan nekewne, belarêdabirdin û şêwandinî boçûn û têrramanekan, bepêwîstî dezanim, ewe roşinbkemewe, min nek her djî sînaryoy drêjkirdnewey mawey (serokayetî)m, leweş wawetir djî xudî serokayetîm, ştêk ke tenanet zorbey ewaneş ke pagendey soşyalîstibûn deken, nawêrn xoyan le qerey bden û le beramber ew sînaryoyeda tenya xwazyarî serwerîy yasay xudî borcwazî û wek hatnî “mhemedî mehdî”, çawerrêy hatnî serokî başn û xoşyan be şyawtirîn kandîdî mîgelkirdnî xellk û şwaneyî xoyan dezanin! Herweha le barey kudetay serbazîy 03î culay 2013î wllatî (mîsr)ewe, le serdemî husnî mubarek û le serdemî mursî û le êstaşda, tenya layengirî berey cemawer bûm û xebatî krêkaran û (cemawer)mi be take sengerî şorrş û şorrşigêrrîy zanîwe û debînim û djî galltecarîy hellbijradin û bedesellatgeyîştinî îxwanekan bûm, le êstaşda herwa djî desellatdarî hemû kesêkim beser ewanî dîkeda; çi desellatdarîy xom bêt ya hî toy desellatixwaz û hî mes’ud barzanî û hî îxwanekan û hî xuday efsanekanîş.
Hîwadarm her kesêk le helhelekeranî kudetay serbazîy beser bzûtnewey narrezayetî cemawerîy mîsirda, rexney lem boçûnane heye, hîç pena bo dêmagogîy nebat û kaye be waje sozbizwênekan nekat. Be boçûnî min, le demî şorrşî komellayetîyda dû bere heye; berey desellatparîzan (parleman û ramyaran û supa û polîs û perestge û bank û kompanîyekan û partekan û çewsawanî xoşbawerr be beheştî dêmokrasî parlemanî, ke berey djeşorrşin) û berey şorş, ke têkoşeran û çalakanî bzûtnewey serbexoy cemawerîy çîn û twêje bindestekanin. Leberewe dû hellbijêr zyatir bûnyan nîye; ya çîney serwerîyparêzîy ya têkoşanî dje-serwerîy! Le derewey xebatî djî serwerîy çînayetî û xawendarêtî taybet û karîkrêgirte, her hewll û koşşêk, tenya be mîkyackirdnewey serwerîy çînayetî kotayî hatuwe û dêt!
Rûdawey yekem, drêjkirdnewey mawey serokayetî serokî êstay herêmî kurdistane. Le 21 sallî raburdûda bepêy bnema û mîkanîzmekanî dêmokrasî parlemanî, le herêmî kurdistanda hem desellatdaran kaye be dengî xellk deken û hem opozsyonî desellatixwaz, cemawerî narrazî kem huşyar, be razandnewe û mîkyackirdnî dîmokrasî parlemanî, xoşbawerrdeken, lem nêweşda kesanêk ke pagendey soşyalîzmixwazîy û soşyalîstibûn deken, herdem gleyyan lewe hebuwe, ke desellatdaran neyantwanîwe dêmokrasî parlemanî pyadebken û neyantwanîwe serokî baş bin û xudî dêmokrasî parlemanyan kirduwe be bellênî beheştî ayînekan û pasawî kemukurrîyekanîşyan be xrapbûnî take kese desellatdarekan dawetewe ya le beramber sîstemî parlemanîyda dîktatorîy partekey xoyan pêşnyarkirduwe û kirduwete ellternatîv!
Ewey rojî30î cunî 2013 le parlemanî herêmî kurdistanda rûyda, asayîtrîn kar û birryarîy parilmanî bû, nek leberewey ke drêjkirdnewey şwaneyî kesêk beser komellgeda asayî bêt, nexêr, leberewey bepêy mîkanîzmekanî dêmokrasî parlemanî û sîstemî çînayetî, asayîn û rewayetîyan heye. 21 salle ramyaran û partekan û nûseranî kurd, daway gerranewey hemû birryarekan bo parleman deken û xwazyarîy serwerîy mîkanîzmî dêmokrasî parlemanî û parlemantaran “nwêneranî hellbijêrdrawî gel” herêmî kurdistanin, keçî lew sateda ke parlemantaran bo take carêk bepêy yasay deng leserdanî parlemanî û yeklakereweyî zorîne û kemîney dengder, birryarêk deden, hemû layengranî dêmokrasî parlemanî be nîolîbral û xo be soşyalîstzanewe, dekewne hat û hawar û dellên, eme pêçewaney dêmokrisî parlemanîye û nabêt awabêt. Aya berrastî ewey ke le parlemanî herêmî kurdistanda rûyda, djî bnemakanî dêmokrassî parlemanî û asayîşî serwerîy çînayetî bû?
Bepêçewaney pagendeçîyanî dêmokrasî parlemanî û çawerrwanî xoşbawerran bew sîsteme, rûdawêkî awa leberdem çawî kamêra û tewawî dengderan û dewllete dyêmokratekan û dezge cîhanîyekanî wek sinduqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî dra, ke sallane çend milyard bo xoşbawerrkirdnî xellkî begşitî û lawan betaybetî le wllatanî benaw cîhanî syêem be dêmokrasî parlemanî, xercdeken, nqeyan lêwe nehat, xopîşandanêkî cemawerîy dengderan berpanebû û hîç agadarkirdnewe û sza û abloqeyek beramber ew birryare negîraye ber.
Bo mnî rexnegir le dêmokrisî parlemanî û dêmagogîy nûseran û xoşbawerrîy dengderan, em pirsyarane dênepêşewe, eger dêmokrasî parlemanî ştêkî dîkey cyawaze lewey le herêmî kurdistanda heye, boçî çend milyon dengderî çwar sallî pêşû nerrjane ser şeqamekan, bo wajoyan konekirdewe, bo mangirtnî giştîyan nekrid, bo nqeyan lêwenehat? Bo spansorekanî sîstemî dêmokrasî parlemanî [dewlletekanî ewrupa û emerîka û sindûqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî û îwên] le herêmî kurdistan û ‘îraqda, hîç kardaneweyekî dijyan bew birryar û pesendkirdne nîşanneda?
Bo çawdêrr û xwênerî wirya lewe beder nîye, ke dêmokrasî parlemanî her eweye, ke lewê heye; her eweye ke le brîtanya, parlemantaran parey desperrlêdanekanyan leser dahatî komellge dabîndeken; her eweye ke parlemantaranî ellmanya xzim û kesukarî xoyan be xzimixzmêne le postekanî şalyarîyda dademezrênin; her eweye ke emerîka sîxurrîy beser tewawî mrovayetî û tenanet dost û ellqelegwêkanî xoşyanewe dekat, boye dêmokrate borcwakanî cîhan kardanewe nîşannaden. Le beramberîşda bêhellwêstî dengder, selmênerî dû şte, yekem dêmokrasî parlemanî her eweye, ke rûyda û duwem, dengder hîç roll û karayî û hellbijêrêkî beramber birryarî dengipêdrawan nîye û dengder beheman şêwey sîstemî takpartîy û serbazîy, tenya mafî gwêrrayellbûnî heye û bes!
Rûdawî duwem, welananî mursî û mîrayetî îxwanekane be kudetay serbazîy. Ewey ke le wllatî mîsr, herdem narrezayetî komellayetîy beramber sîstemî dîktatorîy parlemanî hebuwe û paş ruxanî dîktator (husnî mubarek) û hatne sertextî dîktator (mursî)îş her berdeewam buwe û lemewlaş her berdewam debêt, ştêkî bellgenewîste. Bellam ewey [labirdnî mursî û îxwanekan lelayen supawe] le 03î culay 2013da rûyda drêjey narrezayetîyekan û berhemî xebatî azadîxwazan û daxwazîy pêş 03î culay 2013î cemawer nebû! Ewey rûyda kudetay serbazîy bêperde û nkollîhellnegir bû, meger tenya kesanî dîmagogîbaz bitwanin be şorrşî bnasênin û be drêjey xebatî cemawerîy narrazîyanî bzanin. Ewey rûyda rêkewtinî komelle part û kesayetîyekî desellatixwazî dorrawî hellbjardnekey parsall (2012)î wllatî mîsr bû letek supa le çwarçêwey plan û hawpiştî serbazîy emerîka bo supay mîsr, ke hem supa wek gewretrîn sermayedarî ew wllate baştir detwanêt nexşe û bernamerrêjîyekanî nîolîbralîzm pyadebkat û hem dorrawanî hellbjardinî parsall, be kursyekey (mursî) şaddebin.
Ewey ke le tunis û mîsrî raperrîwda parte îslamîyekan wek êran û cezaîr û felestîn twanîyan le astî sertaserî komellgeda bedesellat bgen û bibne ellternatîv, bo mîkanîzmekanî dîmokrasî parlemanî degerêtewe, ew mîkanîzmaney ke (hîtler) û (musolonî) û (pênoşêt) û (xumeynî)yan kirde kellega beser komellgewe! Leber ewe nakrêt berrastî û radîkallane û lêbrrawîyewe djî bedesellatgeyîştin û karekanî (hîtler) û (mursî) bît û djî sîstemêk nebêt, ke desellatî serûxellkîy part û serokekan msoger dekat û zemîne bo bedesellatgeyîştinyan sazdekat !
Wek hemûman dezanîn îxwanekan û (mursî) bepêy yasakanî dêmokrasî parilmanî hellbijêrdrawn û be desellat geyîştûn û her birryar û pesendkirdêkîş le mawey yek sallî raburduwa pêyhestabin, bepêy mafêk kirdûyane, ke yasay dengdan û nwênerayetî borcwazîy pêbexşîwn û rewayetî pêdawn. Herwek çon parlemantaranî gişt dewllete dêmokratekanî ewrupa û emerîka û ustralya û keneda bepêy heman dêmokrasî û yasa rewayetî be birryarekan lemerr nardinî supa bo ser wllatanî dîke, kemkirdnewey krêy satkar û drêjkirdnewey mawey karî krêkaran û drêjkirdnewey mawey kar ta xanenşînî û taybetîkirdnewey kerte giştî û xizmetguzarîyekan û kemkirdnewey bac leser sermaye û xawenkarekan û birryarî ceng û ablloqey abûrîy û birryarî sîxurrîy beser jyan wpeywendîye taybetîyekanî tak û zor ştî dîke deden û rewayetîyan pêdebexşin!
Aya hîç cyawazîyek lenêwan narrewayetî beramber birryarî îxwanekan le rêy parlemanewe bo berteskirdnewey azadîye kesîyekan û sepandinî bername partîyekeyan û birryar û pesendkirdnî parlemantare ewrupî û emerîkîyekan lew baraneda ke rîzimkirdûn, heye ? Ey eger le emerîka ya wllatêkî ewrupî supa hêrş bkate parleman û zincîr bkate serok û endamekanî û be teqe wellamî narrezayetîyan, bdatewe, ewaney kudetakey mîsr be şorş dezanin, her em hellwêstey êstayan debêt?
Min gumanim lewe heye, çunke le demî raperrînî 2011 cemawerî mîsr da, le wlayetî (Madison, Wisconsin)* emerîka, cemawerî xopîşanderan [nek supa] kutayane ser parleman û dagîryankird, keçî nûseranî nîolîbrall û xo be soşyalîstzanekanî kurdistan, nek be şorrş û şorrşigêrrîyan nezanî û piştîwanîyan lênekrid û helheleyan bo lêneda, bellku jêrawjêr be dyardey naşaristanîşyan çwand û qêzewnyan nîşanda !
Lêreda pirsyar eweye, le têrrwanînî xo be soşyalîstzananda [ ke kewtûnete sukayetî û galltekirdin be têrrwanînî ewaney ke dij desellatdarîy îxwanekan û kudetay serbazîyn û ewey le mîsr rûyda, be kudeta dezanin] şorrş û şorrşigêrrîyetî çîyn û çi pêwerêkyan bo destinîşankirdinyan heye ?
Min le rîzkirdnî wajekanî şorrş û şorrşigêrîyda, karîkatorî şeydayî bo dîktatorîy debînim, dîktatorîy skîwlarîste prro- ewrupîyekan, hellpey desellat û nawbang û hellkirdnî gllopî sewz bo serweranî skîwlar debînim! Min ewe debînim ke nûserî kurd, hîç griftêkî letek serwerîy mrov beser mrovewe nîye, tenya corî poşak û axawtinî serweranî, dyarîkerî hellbijêr û xwaste take kesîyekanîyetî!
Le beramber ewaney ke pagendey ewe deken, ke djayetî û be kudetazanînî rûdawekey 03î culay 2013 deçête gîrfanî hêze îslamîyekanewe, ba away dabnêyn, ke em pagende pûç û dêmagogîye raste, ey aya be şorrişzanînî ew kudeta bêperdeye û layengirîy û helhelelêdan bo supa, ke beriztrîn amrazî serkuttî cemawere, deçête gîrfanî kam berewe? Aya dekrêt bo ewey dîktatorîy îxwanekan le nêwbçêt, mil be dîktatorîy supa û roll û dîktatorîy piştperdey snudûqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî bdeyn? Eme kame pêwerîy şorrşigêrrîye, weha rewayetîyek bew birryardane dedat ?
Kesî soşyalîstixwaz û azadîxwaz, kesî tak morrall, tak pêwer û yekrruwe, natwanêt birryarêkî parlemantaranî borcwazî [herêmî kurdistan] bo drêjkirdnewey mawey serokayetî borcwazîyek be kudeta û hêrşî supay borcwazî bo ser nwênerêkî borcwazî be şorrş hejmarbkat !
Le hemûy paradokistir, eweye, ke layengranî kudetay serbazîy, ewaney ke be şorrşî dezanin, wek pagende qse leser şorrşî komellayetî û gorranî komellayetî deken, hawkatîş hîç larîyekyan le dîmokrasî nwênerayetî (borcwazî) wek bnemayek bo rêkxistinî berrêweberayetî komellge nîye.
Ewey rojî 03î culay 2013 rûyda, komelêk pirsyar leberdemmanda qutdekatewe; ewey lew rojeda rûyda kudetay serbazîye û dîwî şarawey dîokrasî parlemanîye ya djî bnemakanî ew dêmokrasîyeye? Eger djî bnemakanî dêmokrasîye, çone hemû dewllete dêmokratekanî dunya û hemû îdologekanî dîokrasî parlemanî û hemû nawende pagendekerekanî dîokrasî parlemanî le beramberîda bêdengeyan hellinjarduwe? Aya weha bêdengekirdnêk, bo tebayî û wêkhatnewey kudeta û bnemakanî dîokrasî parlemanî degerrêtewe ya bo zallî berjewendî deste şarawekanî piştperdey ew kudetaye degerrêtewe? Ey sîstemêk ke ewe bnemakanî bin û ew hemuwe lwan û tebayye bo hêzî serûxellkî brrexsênêt, çi pêwîstî be dengî xellkî bêdesellat û pirse gurganey çwar sall carêk heye? Aya paş wellamdanewey gişt ew pirsyarane, hêşta dêmokrasî parlemanî baştirîn sîstemî berêwebirdin û rêkxistinî komellge û karubarekanîyetî ? Eger kudetay serbazîy kayeyekî drustî sîstemî parlemanîye, îdî çi pêwîst be mîkanîzmî hellbjardin û çawerrwanmanewey çwar sall carêk heye, aya baştir nîye, lebrî çawerrwanmanewey çwar sall carêk, hemû carêk ke xellk narrazî bû, yeksere supa bkutête ser seranî mîrayetî û lebrî xellkî taqmêkî dîke bkate kellega? Eger ew kudetaye rewa bû û nedekra, bwarbden mîrayetî îxwanekan mawey yasayî xoyan tewawbken ya cemawer be raperrîn rayanbmallêt, ey eger ewe rewaye, ey kudetay komunîstekanî rusye le hawînî 1990da beser mîrayetî yeltsin û darewdestekeyda, bo narrewabû?
Eme paradokis û galltecarîy dêmokrasîyeke, ke nûseranî kurd le beyanîyewe ta êware be ballayda helldeden û daxwazî serwerbûnî deken û le herêmekey xoşyanda serwerbûnî û peyrrewkirdnî bnema serekîyekey (rewayî pesendkirdin û birryardanî zorîne beramber kemîne), be kudeta dezanin! Ew têrrwanîn û hellsengandne banêke û dû hewa, ewe debill morralîye, ewe bîrkirdnewey wirdeborcwazyaneye lejêr dêwcamey azadîxwazîy û soşyalîstibûnda! Pagendekeranî weha têrrwanînêk ya pêwîste wellam bem pirsyar û serincane bdenewe û be bellgewe û nmûnewe layengirîy êmey djedesellat, bo îslamîyekan bselmênin, ya ba be wellamî tund û rexney radîkall le hellwêst û bîrkirdnewey şerimnokaneyan werisnebin !
Griftî gewrey be şorrişzanînî kudeta eweye, ke cyawazî û natebayî hêzekan, le cnêw û heray layengranî ya şerreçeqoy endamanî partewe bixwênrêtewe, bo nmûne kudetay 03î cunî supa û herreşey rîşdirêje debengekanî îxwan. Eger bew core rwalletîyane le ştekan birrwanîn, bedillnyayyewe bakgrawnidî çînayetîy layenekanî kêşmekêşeke nabînrêt. Mîrayetî îxwan le paş welananî mubarek û mîrayetî partekey, tenya ellternatîvêkî leberdestabûy sinduqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî û dewlletî emerîka û dewlle dêmokratetanî ewrupa bû, taweku sermayeguzarîyekanyan bparêzêt û sûd û maneweyan msogerbkat. Baştirîn bellgeş hênanewey (elberadey) bû, ke kes hînî be kllawî nepêwa û hemû partekanî dîkeş be çep û nîolîbrrallewe, wek le hellbjardnekanda dîtman, bo fermanrrewayî tenya sifrî paş farîzebûn. Bellam katêk ke le yek sallî raburdûda nîşanekanî xroşanewey cemawer le 30î cunîda zeqbûn, boye be naçarîy û be sûdwergirtin le ezmûnekanî pêşûtir, sereta “berey yaxîbûn/tmird” wek dêwcameyekî sernicrrakêş, helldestin be kokirdnewey wajoy xellk û paşan zemînesazîy bo xotêhellqurtandin û rewayetîdan be kudetay serbazîy desteber deken û le kurtmaweda xoşbawerrîy û kemhuşyarîy xellk frîwdeden!
Boewey le ezmûngîrîyekanî zilhêzekan û dewllet le raperrînekanî wllatanî bakûrî eferîka têbgeyn, pêwîste bgerrêynewe ser rûdawekanî dû sallî raburdû. Katêk ke le tunis, dewllet û pallpişte xorawayyekanî xaflligîrdebin, supa natwanêt rolêkî rizgarkeraney dewllet bgêrêt, naçar îslamîyekan behêzdekrên. Katêk le mîsr kuştubrrî polîs û “belltecî”yekan be kuştin û girtin û brrînîş le serkutî raperrînda natwana û nakam demênêtewe, supa wek nawbijîker û aramkerewey xellk derkewêt, bellam dîsanewe leber bêtwanayî le rastewxo rizgarkirdnî dewlletda û lanekirdnewey xelk ne (elberadey), naçar pena bo zaqkirdnewey îslamîyekan le hellbjardinda deben. Le lîbya, be sûdwegirtin le ezmûnekanî tunis û mîsr, narrezayetîyekan degorrn be cengî mîlîşyayî û le behreyn û s’udye û yemen û urdin û cezaîr raperrîn serkutdekrên û le surye xraptir le lîbya û … Tid, her boye le mîsr supa le pîlanêkî pêştir amadekrawda, herwek çon sîxurran û pyawanî dezgey zanyarîy le sallyadî “17î şubat”da bexodekewn, le mîsrîş supa û “berey yaxîbûn/ tmird” druşmekanî xellk berizdekenewe, taweku bitwanin kontrollî narrezayetî xellk bken. Eme krrok û hokarî şorreswarîy supaye.
Bedaxewe, layengranî kudetay serbazî û be şorrşiçwêneranî, tewaw dêmagogyane rexnegirtin lew kudetaye dexene rîzî layengirîy le îslamîyekan, eme heman pagendeye, ke dezge sîxurrîyekan û cenerrallekanî supay mîsr û dezge û nawende cîhanluşekan û dewlletanî kendawî ‘erebî, le djî denge narrazayye azadîxwazekan bekarîdeben, eme heman lêkdanewe û pagendeye, ke îxwanekan le dêsemberî 2012 û eprrîlî 2013da azadîxwazanî mîsr be layengirî le îsraîl, tawanbardeken!
Carêkî dîke, be kurtî û bepuxtî, be boçûnî min, ewey le 03î culay 2013 le mîsr rûyda, kudetay serbazîy bêperde bû, hem bepêy bnema û pagendekanî dêmokrasî parlemanî, ke pagendey svîlîybûnî desellatekey dekat û hem wek hewllêk bo swarbûnî şepolî narrezayetîye radîkallekan û sendnewey birryardan le şeqam. Bellam bedaxewe herçende kesanî dje yasay cenrrallekan “bllên nêre”, keçî layengranî kudetaçîyanî şorrşigê, “dellîn bîdoşe”!
***********************
* eger xwêneranî hêja xwazyarbin, detwanin le rêgey em besteraney xwarewe, bgerênewe ser ew raperrîne cemawerîyey ke parilmanî herêmîy herêmêkî dewlletî emerîkay dagîrkird û nûseran û mîdyay herêmî kurdistan wek ne’ame le astîda seryan benawgellyanda kird û xerîkî çîney berjewendîye partîy û destebjêrîyekanyan bûn ….