Xermaney Merg
Mang paş şestebaranî êware, Ruxsarî detut Ruxsarî kîjolleyekî çwardesallane û le kanî gerrawetewe. Tîşkekanî wek tallî zerdî pirçî kîjolle çawşînekanî kwêstanan, dedrewşanewe. Ew glope Sruştîye weha tawîsendibû, detut her êsta deteqêtewe. Carcare pellehewrêkî terebûy tenkî dway baranekey êware le xorawawe berew xorrhellat dekşa û Ruxsarî Mangî çillkindekrid, detut pencey xunyagere û dllî Ewîndaranî Xembardekrid. Letek her têperrbûnêk dunyay dekirde syaçallêk, ke le kllawRojneyekewe runakî têbçêt.
Bejn û Ballay rêkhellketey (nazenîn) letek derkewtin û şaranewey Mang, leser zewî hewşekeyan Wêney dekêşra, detut nazenîn û Mang le yekdîyewe runakî werdegrin, ke pelle hewrêk dekewte nêwanyan, îdî tabloy bejnuBallay nazenîn leser hewşeke û Mang le asaman windebûn.
Nazenîn, nuqmî deryay Xeyall bû û agay lem tablokêşane nebû, bedway estêrey bextîda degerra, ke le Mnallîyewe hogrî bûbû. Zorbey Şewan Taku derdî dllî xoy bo ew Hawelley Mnallî nekirdaye, xewî lênedekewt. Em Şew zor be helledawan ledûy degerra, taweku pêybllêt “Hawelle dûr-destekem, sbey Şew lêre bom megerrê, min lêre nîm û koç dekem; koçêkî bêgerranewe”. Bellam em Şew hewrêkî xest û çillkin wek Xemekey nêwdllî nazenîn le Asmanî bakûrî şar nîştibû, estêrey bextî le pişt xoy heşar dabû.
Nazenîn, ahêkî hellkêşa û destekanî le pişt serî xoy grêdan û benaxîda roçû :
– to blêy dwacar bêt, ke Mangeşew bbînim, to bllêy estêrekem bzanêt, ke beyanî çî rûdedat? Bo na? Her le Mnallîyewe ew estêre biçkole dûrem wek bextekey xom, ke şadî têda dûre, hellbjarduwe … Car care eger Şewanêk leber çrrî hewrekan nembînîbê, ewa şwênekeym zanîwe û kemêk letekî dwawm û derdî dllî xomim bo kirduwe. Bellam em Şew beyekcarî xoy le min heşar dawe, her dellêyt kotayî Hawellêtîmane û çawî berayînadat, Xemî lêkdabrran le Ruxsarîda bixwênmewe û neyewêt dwasatekan hest pêbkem. To bllêy? Na … Na, boy heye awa nebêt û xerîkî xorrazandnewe bêt bo sbey Şew, ta le Şewî kotayîhatnî Xem û tamezroyî minda Maçî pîrozbayî be tîşkêkî drêj û rengawrrengda bo min û salar Gyan bnêrêt, bellam le kwê demandozêtewe, xo lêre nîn û xoşm nazanim le kwê debîn, dey qeynakat, wek hemîşe min be dwayda degerrêm. Êsta îdî hîwayek le dillma geşawetewe, Temendirêjî letek salar û hawserîyekî pirr le Ewîn.. (Hawarî Daykî lem Xeyalle dayçllekand)..
– : nazenîn, Kçê were çayekeman bderê, çît beser hat?
Nazenîn : bellê daye, ewa hatim ( pyallekanî leber tenkî awekeda hellgirt û çuwe jûrewe) ..
Daykî : Kçim aw birdûtî ya letek cindokan dedway, bo em Rojane wa xawuxlîşk bûy?
Nazenîn : na daye Gyan, xerîkî şitnî pyallekan bûm, cwan pyallekanim nedebînî, Mange Şewîş buwe be karebakey şar le satêkda çend car dekujêtewe !
Lekatêkda ke nazenîn le nzîk Dergey holekeda xerîkî çayîtêkirdin bû, Daykî leberdem Pencerekeda berdewam sernicî nazenînî deda. ‘Gullalle’î xuşkî le beramber Daykî danîştibû, hacî bawkyan leserûy hemuwanewe çwarmeşqî danîştibû û tezbîhekey dejmard û letek her denkêkda lêwekanî debizwand, detut ta êsta neyijmarduwe û eme yekem care, çawîşî brrîbuwe sefte parekanî berdem ”ebdulllla’î kurrî ke le destî rastîyewe danîştibû, dyarnebû, ke parekanî destî ‘ebdulla dejmêrêt ya bedem jmardinî denkî tezbîhekey destîyewe wêrddekat. Nazenîn hestaye serpê û kewte dananî çayî û le bawkîyewe destîpêkrid; her ke berew bawkî danewîyewe, pyalle çayyeke le destî berbuwewe, detut le sîmay bawkî tirsawe. Hacî be dengî pyalleke daçlleka û rû le Gulle :
– heste Kçim, zû bîsrre ba ferşeke reqhellnegerrêt, heyfe.
Hacîjn rû le nazenîn : çîte Kçê, şeprre lêydawî? Çîye dellêy dwayîte, xo cnoke neybirdûy?
Nazenîn : na daye, xetay min nebû, bnî pyalleke qoqze.
‘ebdulla : nexêr benabedllî îşeke deken. Ew Roje key dê, ke leberçawm windebin û lem Malleda natanbînmewe?
Hacî : gwêymedenê, çayyeke şîrîne, xêrî le dwayye înşaelllla şekrawî xoy be dwadadêt. (Rû le nazenîn Kçim to danîşe ba Gulle çayyekeman bo têbkat, demewêt letek Toda yek dû qse bkem !
Nazenîn deyzanî, bawkî nyazî witnî çî heye, boye belayewe seyr nebû, ke Babî bebê ho awa nermunyan bêt û besozewe qsey letekda bkat, benabedlê wellamîdayewe..
Nazenîn : bellê babe.
Hacî kemêk rama, herwek byewêt cadû le dllî nazenîn bkat û bedway wajey wada bgerrêt, ke nazenîn razîbkat :
– Kçim nazenîn, wek hemûman dezanîn Mallî bab ta ser bo kiç nîye û kiç debêt bçête xaney bextî xoy. To taêsta her Kes hatuwe, razînebûy. Bellam Xwa beme razînîye û bo xatrî Xwa em care gwê le Babî xot bigre û le kelî şeytan dabeze. Em care debêt razîbît û rûy bawkî xot spîbkey. Kçim çunke min razîbûm û pyaw kurrî pyaw hatote dawat, dwênê hacî ‘elî zerrenger hate dukan lam û wtî ” hacî debêt xizmayetîyekeman tazebkeynewe û ”ebdulqadir’î kurrm bkeyte kurrî xot”, rastîyekey mnîş leber başî kurreke û dewlletmednîyan, nemtwanî bllêm na, çunke lewe dillnyam ke nanêk debêt bxoyt û Serpenayekîş debêt têyda bhewêytewe. Ca mnîş wek her bawkêk dawat lêdekem, dllî min le xot razîbke, ta Xwaş lew dunya le gunahekant xoşbêt !
Nazenîn, lekatî bîstinî qsekanî bawkîda spî hellgerra bû, her detut êsta demrêt. Lêwekanî hellbzirkabûn, destekanî delerzîn û ejnokanî hêzyan têdanemabû, pirr be dill hezî dekrid hawarbkat ” tif le pare û pyawetî, tif lew soze droznaneye”, bellam em hemû rik û nefrete bûbû be pillmeyek giryan û le qurrgîda pengîxwardibû. Seyrêkî Gullalley kird, wek ewey byewêt beçaw pêybllêt “bedem em tezbîh jmardneyewe baş xellefawe”.
Hacî : çît wit Kçim? Nawî Xway lêbhêne ba sbey Şew, Mallî hacî ‘elî bêne pêşewe û karî xeyre ta peley têdabkey keme !
Nazenîn hîç wellamêkî nedayewe, em care bêdengî hellbjard, Gullzar deyzanî, em care bêdengî watay razîbûn nîye. Hacîjn wek byewê nazenîn lem bare rizgar bkat û hacîş waz le pirsyar û wellamekey bhênêt, rû le hacî ..
– hacî mawey pêbde ta bîrbkatewe, to detewêt Kçeke bê sê û dû bllêt “babe razîm.”. Xot dezanî kiç le bawk û Daykî şerimdekat û bêdengîş nîşaney razîbûne, le Xwa bezyadbêt Kçekeman xwêndewar û be aweze.
Lepirr Malleke roşn buwewe û gllopekan dagîrsanewe. ‘ebdulllla le dllî xoyda ” eger ‘aqill buwaye bedyar hetîwwekey (sebrî) nankerewe danedenîşt. Min ‘aqlîdekem botan”. Hestayewe serpê û çuwe jûrekey xoy, leberxoyewe bolley dehat. Destî drêjkird û çekekey be dîwarekewe dagrit û paş kemêk raman çuwe lay telefoneke û pênc jmarey be dway yekda lêda .. …
– Merheba heme, çonît? ….. Xo nexewtibûy ? …….. Dey başe, tirsam lewê nebît……. Mi ….. M….. Newella min her le Mallewe bûm û hendêk karm hebû, tewawimkirdin .. A heme Gyan, beyanî min lêre nîm, bellku agat le cmucullî ew hetîwey sebrî bêt, …. A, be mefrezekey xot bllê ba çawdêrîbken, pêyanbllê be’sîye, …. A xot drustî bke, ba bewridî çawdêrîbken…… A wek wtim em hefteye ba bjî taweku em şte tewawdebêt, ….. Meger emrro pêmnewtî, …… A, a lewe deçêt xoşî razîbêt, beXwa beşeq razîdekem, îdî wersibûm. Lebîrt neçêt tenya eger beyekewe byangirî,
Egîna debêt dway em şte serî bxoyn, başe!
Letek daxistnî telefonekeda, destî be pakkirdnewey çekekey kird ….. Hacî her xerîkî jmardinî denke tezbîhekanî bû …. Hacîjn wenewz deygirt û Gullalle û nazenîn matemînî daygirtbûn û wayan nîşandeda, ke seyrî telefzyon deken, bellam Xeyallyan her lelay qsekanî bawkî û çonyetî pyadekirdnî nexşekey beyanî bû. Dengî mîllî çekekey ‘ebdulllla, ‘nazenîn’î daçllekand û desetekanî kewtne lerzîn û lêwekanî detut bademey mlekewe lêydawn.
Hacî : ‘ebdulllla, kurrm ewe çîte bew nîweşewe, ew şrîxe û hurre çîye, drawsêkan xewtûn, çek şeytane kurrm wiryabe!
Rû le nazenîn û Gullalle : hestin Kçim nwênekan rabxen, ba bxewîn, drenge !
Nazenîn û Gullalle çûn bo nwênrraxistin û pêkewe çûne jûrî xoyan, ke dekewte tenîşt jûrî hacî û hacîjn, nazenîn pirçî berdayewe û seyrêkî Awênekey kird û ahêkî hellkêşa …..
Gullalle : were nêwcêgeket û kemê pşû bde.
Nazenîn : pşû le kwê? Bawk razîbuwe, seyirkirdnekey ‘ebe dellêy xencere, beyanîş nadyar.. Gulle Gyan, dezanî ‘ebe em Şew zor xrap seyrîdekirdim, ke dengî mîllî çekkey hat becarê zendeqimçû, xerîkbû le hoş bçim. Gulle to bllêy ‘ebe zanîbêtî? To bllêy dwadîdarman bêt? To bllêy le destyan rizgar bîn? …. Erê berrastî bo Şewgar hênde drêj buwe, hewt Sall dilldarî letek salar, beqed em çend sate drêjnebû. Jyanî xomim lêbuwete Dujminî bawkkuşte û hezdekem lenêwîberm.
Gullalle : Kçê bxewe ba beyanî xewallû nebît !
Nazenîn: xewm naye, hestdekem êsta (salar)îş xewî lêzrrawe û her le Xeyallî beyandaye. Ay xozge be sbey Şew, eger Mergîş bêt, her şadumanim, herçon bêt, be nabedllî naçme Baweşî hetîwekey ‘hacî ‘elî’yewe. (Awrrêkî le Gullalle dayewe, bellam ew hewt zeman bû, xewî lêkewtibû).
Nazenîn, roçuwe nêw deryay Xeyall û kewte lêdanewey yadgarîyekanî û le dllî xoyda : ay ke çend xoş û sernicrrakêş bû, ke yekem car le ser rêy qutabxane çawm pêkewt; Mrovêkî aram û şermin, çend carêk awrrîdayeduwawe û bzeyek girtî. Her ew bzeye bû, ke le dillmana sewzibû û bû be nemamêkî hemîşe sewzî Ewîn. Bellam dwênê kemtir dillxoş bû, katê ke basî nexşekey dekrid, hestimdekrid ke xoy delerzî. Axir ew bedbexte lem dunya panuberîneda bêcge le Dayke pîrekey Kes şiknabat, herçende deyut “eger Mergîş bêt, xo lewe baştre ke mil be hawserî zoremlêy bdeyn”. Ay ke nerm dedwa û çende wirdbîne, rûy nebûnî reş, egîna kurrî wa çi kemukurrîyekî heye, ke Mallî xoman pêyrrazînabin?
Xeyall û yawadwerî, hêndey dîke seryan kaskird û wirde wirde pêlluwekanî quristir bûn û xewbirdîyewe…. Nazenîn, xêra xêra le pirr dadeçlleka û tund çawekanî lêkdenayewe û ta berebeyan çend car bedem xewî naxoş û trisnakewe le xew radeperrî û Gullalleşî letek xoy beagadehêna û Gullalle pêydegut: pêwîste destberdarî Xeyallî naxoş û tris bbî, egêna beyanî le katî xoyda le xew ranabîn û boy heye nexşekeman derkewêt, eme nazenînî hêndey dîke bo xoxewandewe û aramî handeda …..
Demewbayn dengî mela, hewt gerrek deçû, hacî be Bollebollewe, rû le hacîjn:
– heste xecê, nwêjeket bke !
Hacîjn : başe hacî, xo hêşta bangeke tewawnebuwe, xozge nwêjîş wek remezan buwaye û Sallî carêk, Mallî Xwam awakrid …
Hacî : Kçê xecê, estexfîrrulllla bke, to dezanî xerîkî çî dellêyt? Bexwa yek nwêjt lêwernagîrêt, çunke benabedllîyewe deykey !
Hacî û hacîjn, hestanewe û ta beyanî her xerîkî basî şûkirdnî nazenîn û carcareş bîrî katî lawî xoşyan dekewtnewe û nawbenawîş bêdengdebûn, wek ewey ştêk hebêt û herKese û çawerrêy witnî le beramberekey dekrid. Hacîjn, hestayewe û çuwe jûrekey ‘ebdulllla ….
– heste kurrm, ‘ebdulllla, drenge sefert lepêşe …. ( Paşan çuwe jûrekey nazenîn û Gullalle)
– hestin Kçîne drenge, nîwerroye wern ba beyanyane bxoyn !
Gullalle wek Kçe biçkole û dwaberey Mall, kirdî be gallte ..
– daye, bo xatrî Xwa, hêşta xor hellnehatuwe, nîwerroy çî? (Hacîjn, çuwe derewe û Gullalle rûy le nazenîn na:
– nazenîn, heste, Xwadekat nîwerro wa beasanî dêt … (Nazenîn paş beyanyanexwardin, destîkrid be şuştinî qorrî û pyalle û Gullalleş xerîkî kokirdnewey nwênekan bû… Hacî û ‘ebdulllla le Mall derçûn … Hacîjnîş her bîrî lay şûkirdnekey nazenîn bû …
Nazenîn: daye … Daye … Le kwêy?
Hacîjn : bellê Kçim, ewa hatim … Çîye Kçim bo bangim dekey?
Nazenîn : daye min û Gullale demanewêt bçîne bazar, hendêk şit bo xoman brrîn.
Hacîjn: axir Kçim, ger ‘ebdulllla btanbînêt çî?
Nazenîn : daye ew le sefere û êmeş xêra degerrêynewe, ta bazarî Raperrîn deçîn.
Hacîjn : başe Kçim bes zû bgerrênewe !
Nazenîn û Gullalle xoyan bo derewe poştekrid û le Derge awdîwbûn. Hacîjn be dwayanda raykird ..
– Kçim agatan le xotan bêt, em Şew xewî naxoşm bînîwe …
Gullalle : Xemtnebêt daye, metirse xeweket wek xot dellêyt ” ke xrap bû, ewa pêçewanekey dêtedî “.
Nazenîn, paş çend hengawêk, awrrêkî le xanuwekeyan dayewe û bêdengî daygirt, detut perrawî yadawerîyekanî Mnallî desûtênît, çend hengawêk lewlatir, dûbare awrrîdaye dwawe ..
– Gullalle le yadt mawe, be Mnallî le şwên xanuwekey bacî hepse yarîman dekrid? Ewsa xanû nebû, bûke-şuşekanman dekirdne Mnall û demanlawandnewe. Gulle Gyan, to bllêy Mnallî salar be Baweşmewe, bêmewe em Malle, qet dllim birrwanakat.
Gullalle : Kçê metirse, Mnallekanîşman heman yarî deken, beşî kiç her bûkeşuşeye û kuncîmall ! (Bedem qsekirdnewe geyiştne lay wêstgey baseke û serkewtin. Nazenîn be gwêy Gullalleda çpandî …
– Kçê detrism wek base pollonîyekey ew Salle bsûtêt û negeme lay salar.
Gullalle pêkenîn girtî : axir Kçê pêmnallêyt, çî ew rûdawey webîr hênaytewe? Xo eger waş bêt, ewa rizgarmanbuwe!
Nazenîn, anîşkî kutaye kelekey Gullalle : Kçê to dunyat begalltegirtuwe. (Bedem em qsanewe, le daresûtawekewe berew
Dadge mlî rêyangirt…)
Gullalle : her ke basî pollonîyeket kird, xerîkbû bdeme qaqay pêkenîn.
Nazenîn : xêrake sertdaxe, ba Kes nemanbînêt ! (Çend hengawêkyan mabû bgene dadge, dû law nûsrawyan bllawdekirdewe, parçe kaxezêkyan daye destî Gullalle ..
Gullalle be sersurrmanêkewe : “Rojî cîhanî jnan berz û berrêz bêt”, Kçê nazenîn, seyirke çî nûsrawe “Yeksanî jin û pyaw.. Azadî hawserhellbjardin .. Xoşewîstî û Ewîndarî azad bêt ..”
Nazenîn : Kçê xêrake, key katî eweye!
Gullalle : dey başe xo newestawm, bo ewende pelete xo ledestitrranakat? Birrwane dellêy le dllî êmedan, xozge emrro buwaye. (Be tris û lerzewe xoyan kird benaw dadgeda û salar lew serewe berewpîryan hat ..)
– beyanîtan baş, ewe bo wa dreng hatin?
Nazenîn : beyanît baş, bbûre herwa boman rêkkewt.
Demêk leber Dergey dadyar rawestan, dllerrawkê û naaramî fşarî bo nazenîn hênabû, hênde perêşanbû, pêstî lanînokekanî hênabuwe xwên.. Berdewam xewnekanî dwênê Şewî dehênayewe pêşçaw.. Salar lewberî westabû û lem fretir perêşanbû, herçende birrway tewawî bem birryareyan hebû, bellam asoyekî rûnî nededey .. Gullalle roçûbuwe Xeyallî ewey le katî gerraneweda çi droyek be Daykî bllê û çon Daykî bewe razîbkat … Letek têperrbûnî kat, fşarî derûnîyan zyatir tengî pêhelldeçînîn …
Dergewan : salar û nazenîn !
( Salar û nazenîn û Gulle be pirtaw xoyan trincande jûrî dadyar, lem kateda çend çekdarêk le Dergey dadgewe derkewtin û be pele berew jûr xoyan kuta …
Polîsî pasewan : bo kwê kake be çekewe, meger nazanî êre dadgeye û çek qedexeye?
Yekêk le çekdarekan, ke wek lêprisrawyan derdekewt, nameyekî le binbaxellî derhêna û daye destî polîseke)
Pasewan : mmim, başe kemêk buwestin ta dêmewe … ( Ta polîseke hatewe, ewan le serbanî pêşewey dadge damezran … Lem keynubeyneda nazenîn û salar û Gullalle, xerîkî tewawkirdnî kare rotînekanî xomarebrrîn bûn û bedem xoşîyewe le dwa jûrî tomarkirdin hatneder, dillxoşî û birwanekerdenî weha Rojîk hênde ballî beserda kîşabûn, hîç agayan le dewruber nemabû û bewperrî Azadîyewe berew derewe hengawîyan dena …
Salar : Gullalle Gyan, to yeksere brrorrewe bo Mall û dwayî xoman agadart dekeynewe ke le kwêyn, bes lebîrt neçêt, ke to le daresûtaweke nazenînt lê winbuwe û nazanî zewî qutî dawe ya Asman hellî lûşîwe ! Hewillbde ke dawa le Daykt bkeyt, taweku bewan nellêt, ke to letek ew le Mall derçûy û toş nazanî bo kwê çuwe …
Letek geyiştne berDergey dadge, nazenîn Baweşî be Gullalleda kird ….
– Gulle Gyan, nazanim çon supastibkem û çon bitwanim padaştî harîkarî to bdemewe, hîwadarm Rojîk bêt, ke bitwanîn êmeş firyay to bkewîn.
(xerîk bû çawekanî firmêskî şadî û dabrranyan têdeza, berî be giryanî girt û letek salar pêyanhellgirt û pêş Gullalle kewtin û berew ser Şeqameke mlîrrêgeyangirt … Gullalleş dûrawdûr be dwayanewe rêydekrid. Çend carêk awrryan le Gullalle dayewe û bzeyekî pirr sozyan arastekrid.. Herçî hêzyan têdabû, dabûyane ber ejnoyan taweku derbazbin. Bellam pêgîre girtbûnî û Xem û şadî, tris û wre, hîwa û Merg le naxyanda le zoranbazîdabûn. Le Xeyallî xoyanda tund destî yektiryan girtbû û bejnuballay rêkhellkewteyan lenêw apûrey berdem dadgeda dyar, dillyan pirr le hezar xozge û Xeyallyan bo şwênêk frrîbû, ke destî rêsa Komellayetîyekanî pêrranedegeyişt. Somay çawyan, tîşkî Ewînî dehawîşt, emrro îdî dunya leberçawyan corêkî dîke bû. Awrrêkyan le Gullalle dayewe û zerdexeneykî supas û pêzanîn, bellam cwaneMerg. Destrrêjî guley şeref û namus le jêr terazuwe laresengekey dadgeda Daykird ….
Yekem destrrêj nazenîn xelltanîxwên bû, Gullalle xoy geyande lay salar û nazenîn .. Destirêjî duwem, salar û Gullalley kirde nîşane û mêrdimnallêkî destifroşî le xwênda gewzand. Herçon bû, salar xoy geyande ser cestey le xwêngewzawî nazenîn û le amîzîgrit, bellam drengibû, nazenîn bo hemîşe xewî lêkewtibû. Namûsparîzeran geyiştne seryan û Gullalleyan be qij rakêşkird û parçe kaxezêkî bçûk le destî Gullalle kewte Xwarewe. Salar prrî daye kaxezeke û helîgirtewe û kirdîyewe. Serapay cestey bûbuwe nefret û turreyî, detut wêrdî Mallaway leser cestey dilldarekey dexwênît:
– bjî Yeksanî jin û pyaw.. (Lebrî çeplle destrrêjêk, singî salarî kirde nîşane û parçe kaxeke detut allayekî sûre le destîda raydeweşênêt.. Salar beser cestey nazenînda gla.. Her ewende hêzî têdamabû, serîhellbrrî û tfêkî kirde çekdarekanî ban seryan û serî nazenînî girte nêwdestekanî û nêwçewanî Maçkird û wek dwa awat em Risteyey be pçirr piçrrî derbrrî..
– nazenînekem, herçon bû, neyantwanî pêçewaney arezûy xoman birryarman pêbden, azadane mirdîn, Taku xuşewîstî û Ewîndarî azad bêt, nefret lem dunyaye, nefret le ….
27î culay 1997
*sujey em Çîroke, rûdawêkî rasteqîneye, ke le 06î azarî 1992da le katî bllawkirdnewe û hellwasînî beyanname û kartî bangewazkirdin bo merasîmî 98î marsî 1992, bexom bûme bînerî