nojenkirdnewey Wellamekan
Eger pêmanwabêt, wellamekanî ême tewaw û dwa derkî mrovayetîn, ewa xerîkîn le xoman btêk sazdekeyn. Herweha eger pêmanwabêt, ew sîstemî rêkxistney komellge, ke ême xebatî bo dekeyn, dwayîn çawerrwanî û geşeyeke, ke mrovayetî pêydegat, ewa dîsanewe xerîkîn pûçgerayyekî dî le teputozî powçgerayyekanî dîke, çêdekeynewe. Soşyalîzm beheştêk nîye le asmanekanewe daygrîn û le perrawî efsanekanda bîdozînewe û modêrnîzey bkeyn, soşyalîzm xewnî mrovî zînduwe û be praktîkî şorrşigêrrane ketwarîy debêtewe û serkewtinîşî le kultûrbûyinda debêt, bebê ewe, le xeyallî goşegîrane û fentazî aydyalîstane bewlawetir nabêt.
Hejên
beşî yekem
Xwêneranî hêja, ewey lêreda deyixwênnewe, nojenkirdnewey wellamî pirsyaregelêkî corawcor û nahawkatî komellêk hawrrê û xwênerî wêblagekeme, ke leber nebûnî katî pêwîst û guncaw hendêkyan be kemî û kurtî le katî xoyanda wellamim dawnetewe, boye bebaşimzanî le helêkda katêk bo tîrutesel wellamdaneweyan terxanbkem. Arastekirdnî em pirsyarane, le şêwey peywendî dûlayene û tenanet hendêkyan le şêwey sernicî nenasraw le ser babetekanî nêw wêbblagekem nûsrabûn. Wek gutim herçende rastexo be telefon, çat û kurte peyam wellamim be hendêk le pirsyarekan dawetewe, bellam hendêk le hawrrêyan û hawellan leser zyatir rûnkirdnewe pêdadegrin û dexwazn wellamî puxt û dyarîkrawyan bdemewe, mnîş bo paşekewtî kat û xoladan le dûbare û çendbarey wellam û sernic, bebaşimzanî lem şêwe nûsîneda wellambdemewe. Hîwadarm her azîzêk ke sernic û rexney heye, bîkate nûsînêk, taweku sûdî hemelayeney bo min û bo xwêneranîş hebêt. Çunke giftugoy dûlayene û daxraw, hîç karayyekî nanêt.
Sereta û ber le her ştêk bepêwîstîdezanim, bo xwêneranî roşinbkemewe, ke ew wellamaney lêreda deyanxiwênnewe, tenya bîruboçûnî mnin bo dewruberm û xwêndnewey enarkîzm le têrrwanînî mnewe dexenerrû, nwênerayetî boçûnî grupêkî dyarîkraw naken û naştwanim bllêm eme bîrî enarkîstîye, bellku tenya têgeyiştnî mne le azadî û yeksanî û dadperwerî komellayetî [enarkî], ke be boçûnî min ew xewnane tenya le hizrî enarkîda twanrawe zîndûyetî û mroyîbûnyan parêzraw û kara bmênêtewe. Herweha hîç ştêk brrawe û bêçenduçûn nîye û rastîş ştêkî rêjeyye û ewey emrro birrwam pêyetî û pêdagrîy leser dekem, dekrêt sbeynê djayetî sersextî bkem û benadrustî bzanim, bellam lem sateda tenya hizrêk ke twanîbêtî derbrrî azadî û serbexoyî tak û kraweyî û naçînayetî komellge û dadperwerî komellayetî be frawanî xewne mêjûyyekanî mrov bêt, lay min enarkîzme be hemû serdem û lkekanîyewe. Eme boçûnî em satey mne, em boçûneşm berhemî xwêndnewey pertûk û pabendîm bo fêrgeyekî hizrî nîye, bellku berhemî xebatî kirdeyîme le mawey sî (30) sallî raburdûda; hîç ştêk le seda sed drust nîye û hîç ştêkîş le serûy rexnewe nîye û jnan bebê rexne bonî û beramey gomêkî lîxnî lêdêt.
Têbînî em wellamane bo çend sall pêş êsta degerênewe, betaybet serdemî blagekanî “kurdiplanêt” û “dwatir kurdibloger”, ke bedaxewe be fewtanî erşîvî babetekanim lew dû blagereda, zorêk lew babetaney ke serincekanyan leser nûsrabûn, fewtan. Herweha sê sall debêt, ke em wellamanem amadey bllawkirdnewe kirdûn, bellam bedaxewe leber rûdaw û raperrînekanî sallanî raburdû û peydabûnî torre komellayetîyekan, serqallîyekan zor bûn û bwarî awrrilêdaneweyanim nemabû, ta em rojane birryarî kemkirdnewey beşdarî torre komellayetîyekan û dûrkewtneweyekî katîm da, bo ewey komellêk karî tewawnekraw, tewawbkem û qursayyan leser hoş û bîrkirdnewem ladem.
Pirsyar : aya enarkîzm û enarşîzm, dû ştî cyawazn, cyawazîyan çîye?
Nexêr, her yek ştin, le hendêk le zmane orupîyekanda be enarkîzm, enarkîsmo û le hendêkî dîkeda be anarşîzm … Tid, dexwêndirêtewe, rîşey wajeke bo zmanî yonanî degerrêtewe û be watay naserwerî; (fermanrrewayî, serwerî , archiy) +(dij, retgerewe, an) û hizrî enarkî her le berebeyanî mlimlanêy nêwan çewsêner û çewsaweda djî hemû desellatêkî serûxellkî ya serwerî çênayetî buwe û heye û xwazyarî komellgey herewezîy azad û fîdratîve (pêkhatû û yekgirtû leser bnemay fîdrasyon û konfîdrasyonî enarkî).
Pirsyar : dahênerî bîrî enarşîzmî kêye?
Sereta pêwîste bllêm, derbrrînî “bîrî enarşîzmî” helleye û bîrî enarkîstî ya enarşîstî druste. Bedaxewe le zmanî kurdîda em hellane zor rûdeden. Katêk ke le çemkêkî hizrî ya fîlosofî ya zansitî dedwêyn, ewa pêwîstî paşgirî (îzm ya îsm) dête pêşewe, bellam katêk ke le barey rewtêkî komellayetî ya ramyarîy hellgirî hirzêkî ramyarîy ya fîlosofî dedwêyn, ewa paşgreke degorrêt û debêt (îst), ke nîşaney peyrrewî grupêk ya kesêk ya bzavêke lew hizre.
Enarkîzm wek dyare bo nawî kes nagerrêtewe û kes xawen û dahênerî nîye û le mêjûda kesêk benawî (enarkî/ enarkîzm) bûnî nîye, bîrêkî azadîxwazaney xorriske û her le dêrzemanewe hebuwe û leberewey em hizre retgerewey oturîte [desellat û serwerîy]e, hîç kat hellgranî bwarî eweyan nedawe peyamberanêk qutbibnewe û bîkene dahênrawî xoyan. Bellam eme retgerewey ewe nîye, ke em hizre le rewtî peresendinîda deyan û sedan endêşmendî dyar û nadyarî perweranduwe û twanîwyane be rexne û şîkarîyekanyan perçemî azadîxwazî em rewte şekawe rabgrin. Le yek wajeda enarkîzm aydyolocya nîye, bellku mîtodlocîye, wate şêwazî bîrkirdneweye, nek qalbî bîrkirdnewe. Bo nasîn û zanyarî zyatir lemerr bîryaranî enarkîst, serçawey înternêtî zorn, lewane erşîvî nûseranî enarkîst http://theanarchistlibrary.org/authors , şêwazî xebatî enarkîstî http://shawnewald.info/aa ,
Pirsyare berdewamkrawekan lemerr enarkîzm http://anarchism.pageabode.com/afaq/index.html
Pirsyar: kame rewt le enarkîzm druste û kame ladere?
Leberewey ke enarkîzm şêwazî hizre/ şêwazî hizrîne nek aydyolocya, ewa fre rehend û fre balle û hîç peyamberêkî nîye, taweku hellgranî bgerrênewe ser qse û kirdarekanî ew û ketwarî serdemekan bew pêwere bpêwn. Herweha leberewey em hizre wek fîlosofî jyan geşeykirduwe, boye letek peresendin û geşey komellayetî û pêkhatekanî komellge wek pêwîstîyek lik û popî lêbuwetewe. Le hizrî enarkîda lader û bnewan nîye, tenya ewe nebêt, ke em hizre çend serxet û bnemayekî lêkhellpêkrawî heye û ewaneş pêwaney pabendîn bem hizrewen; lewane retkirdnewey serwerîy çînayetî [behemû şêwekanîyewe], retkirdnewey darayî taybet û dewlletî, retkirdnewey karî krêkgirte û retkirdnewey hellawardin û retkirdnewey stem be hemû şêwekanyanîyewe.
Pirsyar: enarşîstekan boç tenya djî dewlletin, aya be labirdnî dewllet kotayî be komellgey çînayetî dêt?
Bepêçewanewe enarkîstekan tenya djî dewllet nîn, bellku djî hemû serwerîyekî mrovin beser mrovewe, îdî ew serwerîye abûrîy û ramyarîy bêt ya komellayetî û kultûrîy û dezgeyî ya xêzanî bêt. Enarkîstekan eweyan lela roşne ke nayeksanî abûrîy, nayeksanî desellatîy û komellayetîy bedwayda dêt, her lêreşewe bew serencame geyiştûn, ke dewllet û part û dezge ramyarîy û abûrîy û tenanet komellayetîye quçkeyî (hîrarşî / heremî)yekan, amrazî parrastinî ew nayeksanî û serwerîyen û koyletî mrov radegrin, boye hîç pasawêk bo parrastin û gorrînî şêwey desellat û dezge desellatîye serûxellkîyekan nabînin û bûnî ew dezge û amrazane nîşanderî bûnî serwerî hendêk beser hendêkî dîken û gorrînî naw û şêwey dewllet û dezgekanî wek le blokî bolşevîkî û maoîstîda bînîman, hîçî le krroke çînayetîyekey negorrî, bellku lewe wawetir drrendeyî û bîrukrasîy geyande lutke û rûy dewllete borcwazîyekanî dîkeyan spîkirdewe. Be boçûnî min, eger kemêk lew pagende kirç û kallaney, ke bo enarkîyekan lelayen çepekan û desellatixwaze benaw soşyalîstekanewe dekrên, wirdbînewe, ewa bomanderdekewêt, ke enarkîyekan bo her retkirdneweyek le jyanî rojaneda ellternatîvî ketwarî û awezgîr pêşnyardeken û bepêçewaney desellatixwazanewe, bellînî serxerman (xwardinî kulîçe le asman) naden.
Bekurtî retkirdnewey dewllet, lewêweye, ke wek amrazî ragirtin û parrastinî pêdawîstî serwerîy çînayetî hatuwete bûn û drêjey pêdrawe, katêk ke ême qse le komellgey naçînayetî bkeyn, kewate qsekirdin le pêdawîstî dewllet debête paradokis bo pagendekanman. Çunke natwanîn amrazêk ya pêkhateyek ke bo parastinî komellgey çînayetî [xawenddarêtî taybet û karî krêgirte û serkut û hellawardin] hatbête bûn û serîhelldabêt, ême bêyn û pagendey ewe bkeyn, ke be parrastin û bedestegirtnî ew amraz û pêkhateye, parêzgarî le komellgey naçînayetî deken û pereypêdedeyn. Wek bîryaranî enarkî dellên “wek çon hemû endamêkî cestey mrov bo kar û çalakî ya wellamdanewe be pêdawîstîyekî dyarîkraw hatuwete bûn, her awaş hemû dezgeyekî komellayetî, abûrîy û ramyarîy bo wellamdanewe be pêdawîstîyekî dyarîkraw serîhelldawe; herwa ke natwanîn be çaw bbîstîn û be gwê bon bkeyn û be dest bbînîn û be ser berrêgeda brroyn, her awaş dewllet, ke organî ragirtnî komellgey çînayetîye, natwanîn bo ragirtin û perepêdanî komellgey naçînayetî bekarberîn.”. Bem core retkirdnewey dewllet le goşenîgay retkirdnewey serwerî çînayetîyewe, nek retkirdnewey komellgey çînayetî le retkirdnewey dewlletewe. Ewe tenya pagendey balle desellatixwazekanî nêw bzavî soşyalîstîye, ke bo bergirtin be bllawbûnewey hizrî enarkî, pêyhelldestin, çunke aydya enarkîyekan, xewnî desellatixwazîy û beheşte dewlletîyekey ewan puçelldekenewe. Ewane dexwazn bextî desellatdarîyan le drustkirdnî part û rêkixrawe quçkeyyekan (hîrarşîyekan) û dewlletî benaw krêkarî û soşyalîstîda bedestibhênnewe û cêgey desellatdaranî êsta bgirnewe. Lew barewe mêjû gewahî leser rollî part û serkirdekanî û dewlletekanî blokî rusî û çînî û kubayî dawe, miştumirrkirdin lew barewe, tenya xoxerîkirdin û kat befêrrodan û serqallkirdnî bzûtnewey soşyalîstîye be xewnî zîndûbûnewey mirduwan.
Pirsyar: anarkîstekan, djayetî hizbyet deken, aya elternatîvyan boy heye?
Bellî, zor be dyarîkrawî û raşkawane û zor be aşkra djayetî partayetî û xoberraberkirdin û xellk be gêlzanîn û nexşekêşan bo dahatû deken. Çunke lay enarkîyekan hemû mrovêk twanay bîrkirdnewe û birryardan û cbecêkirdnî heye û eger ta êsta bem şêweye nebûbêt, ewa leber bêtwanayî mrovekan nebuwe, bellku leber çepandin û lawazkirdnî mitmaney takekan bexoyan û lenêwbirdnî twanakanyan buwe, behoy qebekirdnewey rollî dewllet û çend takekes û destebjêrêkewe buwe.
Part dezgeyekî quçkeyî çînayetîye, ke leser bnemay fermandan û serwerî kemayetîyekî nûsîngey ramyarîy û komîtey nêwendî û fermanberî û milkeçî zorîney endamanî xwarewe damezrawe, deqawdeq wênegirtnewey komellgey çînayetîye leser bnemay aydyolocya. Takî azadîxwaz ke sîstemî çînayetî retdekatewe, betenya leber nebûnî û bêkarî û bellakanî dîkey sermayedarî nîye, bellku lepêş hemûyanewe leber bûnî serwerî hendêk beser hendêkî dîkedaye û le milkeçî bo kesanî dîke yaxîdebêt, boye kesî azadîxwaz twanay mildan be partayetî nîye û herdem wek gyanêkî yaxî le jyanî rojaneyda xerîkî şkandin û derçûne le qawxe serwerîyekan, lewane xêzanî hîrarşîyane ( çi babsalar û çi daksalar), part û dewllet, çunke em sê pêkhateye leser bnemay peywendî serwerî xuda û koyletî mrov damezrawn û amanc le drustkirdinyan tenya ragirtnî zorîneye lejêr çekmey kemayetî desellatdar û fermanrrewada.
Eger lemeş bguzerêyn, ewa tenya xwêndnewey mêjûy qonaxî sermayedarî bese, bo ewey le rollî rasteqîney part û destkewtekanî part û dahatûyek, ke part bedwaweyetî têbgeyn. Eger serincibdeyn, ewa berrûnî debînîn, hemû hewllî partekan le ramyarîkirdnî gişt peywendîye komellayetîyekanda kurtdebêtewe, ke brîtîye le hellweşandnewey peywendîye komellayetîye sruştîyekanî mrov û darriştneweyan leser bnemay aydyolocî û ramyarî, ke dekate rêkxistnewey komellge leser yasa ramyarîyekan (yasa nasruştîyekan). Çunke le yasa sruştîyekanda mrov û dewruberî le tebayîda debin û bwarêk bo berterî nabêt, bellam bepêçewanewe le yasa ramyarîyekan (destkirdekan)da hemû twanakan bo gewcandinî take damallrrawekan le berêweberayetî û desellat û spardinî karubarekan û serwerî be destebjêr(nixbe)êk dexrênegerr. A lêreda pêwîstî pêkhatey quçkeyyaney (hîrarşyaney) part wek dezgeyekî çînayetî derdekewêt. Eweş leser bnemay têrrwanînî aydyalîstî (pêşmercibûnî xwa, jîrî, tîorî), ke kirde dekate pabendî bûnî tîorî û emeş hawkêşeyekî awejuwe, çunke pêşkewtinî mrov û destkewtekanî ewe deselmênin, ke jîrî û tyorî berhemî ezmûngerî mrovin û bebê kirde, mrov qed neydetwanî be astî jîrî û roşnibîrîy û pêşkewtinî teknolocî êstay bgat!
Hellbete le xorra nîye, ke part leser bnemayekî awa pêkhatuwe û xoy rêkxistuwe, çunke wek kupîyekî komellgey çînayetî amancî hêştnewe û destawdestipêkirdnî serwerîye. Leberewe part hîç kat natwanêt pişt be bnemay lepêşbûnî kirde bbestêt, çunke debête retgerewey xoy, bewatayekî dîke eger part bawerrî bewe hebêt, ke tîorî berhem û berencamî kirdeye û be kellekebûnî ezmûngîrî kirdekanî xudî mrov bew aste le huşyarî degat, kewate bûnî xoy retdekatewe, çunke xallî drustibûnî (destipêkirdnî) le çaw xallî kotayî debête nzimtirîn ast le jîrî. Leberewe, bepêy locîkî geşe û ezmûngîrî, ewa ew serencame druste, çunke lew xalleda ke part betemintir û kontre, huşyarîy tak wek berencamî ezmûngîrî le astêkî ballatirdaye, her boye taweku part betementir bêt, cyabûnewe, serhelldanî nakokî û serkut têda zyatir debêt, emeş beşêke le sruştî part û sruştîtrîn kardanewey seranî parte berrûy laderan û serpêçîgeranda, leberewey ke laderan û serpêçîgeran bepêy rewtî geşe û ezmûngîrî û ballakirdnî jîrî û huşyarbûnewe, debne retgerewey xallî sereta û part û seranîşî wek her pêkhateyekî quçkeyî (hîrarşî) pêkhatû leser bnemay peywendî xuda û koyle, naçar bo manewe û parrastinî serwerîyan, dekewne serkut û tometbarkirdnî laderan. Eme lenêw xêzanî desellatgerayane û dewlletîşda her awaye û beheman locîk berrêwedeçin. A lêrewe enarkîstekan djayetî part deken û be pêkhateyekî koneparêz û dje-şorrşî dezanin û wawetir lewe, min be perestgey dezanim, ke têyda endamanî wek mezhebîyekan, peyrrewî le jîrî û fermandarî destebjêrêkî ramyar deken.
Pirsyar : enarşîstekan djayetî raberî markisîstekan deken, aya bexoyan em kare naken?
Nexêr û hîç kat. Çunke watay raberî eger sade bkeynewe, ewa dekate şwaneyî. Şwaneyî ya raberî tenya le bîr û aydyayekda cêgey debêtewe, ke takekan beser (zana û nezan), (roşnibîr û narroşnibîr), (betwana û bêtwana), (jîr û najîr)da distebendîdekat û hemû ew destebendîyaneş tenya bo parastin û msogerkirdnî serwerî hêndêke beser hêndêkî dîkeda, îdî le jêr nawî peyamberda bêt ya lejêr nawî raber û fîlosof û ramyarekarekanda bêt. Ew berterîydane ramyarîy û komellayetîyane, le mindalldanî heman sîstemî çînayetîda ledaykbûn û serîşyan le parrastinî heman sîstemewe derdeçêt.
Eger xoman nexelletênîn û wirdtir serincibdeyn, ew raberayetîyey ke markisîstekan pagendeydeken, rîşey bo ew boçûnane degerrêtewe, ke pêyawanwaye huşyarî çînayetî le derewey meydanekanî kar û xebatî çînayetîda serhelldeda û berhemî jîrî destebjêrêke û debêt letek xebatî xobexoyî abûrîy çewsawanda muturbebkirêt û bo ew mebesteş raberîykirdnî markisîstekan dekene pêşmercî serkewtinî şorrş. Aya em tîrrwanîne hîç cyawazî letek ew têrrwanîney aydyalîstekan heye, ke pêyanwaye awez û huşyarî le xwawen û bo ewey koylekanî xwa lêyan behremendbin, pêwîste pêxemberan û pyawanî perestgekan bibne raberyan û amojgarîyan bken û le xrape û nezanî byangêrrnewe?!
Bellam eger sernicî wirdî ezmûnekanî jyan bdeyn, debînîn hîç kes hêndey poşakdûrêk, le dûrîn û hîç kes hêndey mîkanîkêk le çakirdnewey amêrekan û hîç kes hêndey cutyarêk le çandin û werz û afatekanî kiştukall nazanêt; tenanet tîorîsyonekanî ew bwareş, ew şarezayyeyan nîye. Herwek çon hîç kesman hêndey borcwazêk le çonyetî çewsanewe û frîwdanî berhemhêneran nazanîn. Her bew pêyeş awez û locêk pesendînakat, ke huşyarî çînayetî krêkaran û cutyaran û … Tid le derewey xudî xoyan û le nêwendîy ekadêmî û ramyarîyewe serhellbdat.
Her leber ew hoyaney sereweye, ke enarkîyekan xoyan be deste û grupî pagende û praktîzegerî wane ezmûnîyekan nawdeben û le cyatî drustkirdnî rêkixrawey quçkeyî (hîrarşî) û ramyarîy û siktarîzmî destebjêrane (nixbuy) û fermandan be endaman û krêkaran û zehmetkîşan bo xebat û şorrş, bexoyan helldestin be ezmûnkirdin û bekultûrkirdnî kêllgey herezewîy û jyanî komuneyî û harîkarî komellayetî û alluwêrî beramberaney zanyarîy û pêdawîstîyekanî jyanî rojane bebê bekarbirdnî draw û yasa serwerîyekanî xawendarêtî taybetî û karîkrêgirte û serwerîy layenêk.
Drêjey heye …
*********************
www.hezheen.tk