nojenkirdnewey wellamekan
Eger pêmanwabêt, wellamekanî ême tewaw û dwa derkî mrovayetîn, ewa xerîkîn le xoman btêk sazdekeyn. Herweha eger pêmanwabêt, ew sîstemî rêkxistney komellge, ke ême xebatî bo dekeyn, dwayîn çawerrwanî û geşeyeke, ke mrovayetî pêydegat, ewa dîsanewe xerîkîn pûçgerayyekî dî le teputozî powçgerayyekanî dîke, çêdekeynewe. Soşyalîzm beheştêk nîye le asmanekanewe daygrîn û le perrawî efsanekanda bîdozînewe û modêrnîzey bkeyn, soşyalîzm xewnî mrovî zînduwe û be praktîkî şorrşigêrrane ketwarîy debêtewe û serkewtinîşî le kultûrbûyinda debêt, bebê ewe, le xeyallî goşegîrane û fentazî aydyalîstane bewlawetir nabêt.
Hejên
Beşî sêyem
Min wa le enarşîzm degem, ke djî komellgey hawçerx bê û xwazyarî gerranewey jyan û komellge bêt bo serdemî eşkewtinşînan, aya bexoştan pêtan wanîye?
Eger mebest le komellgey hawçerx, teknolocyay bomb û rokêtî jîrî çonyetî mrovkujî û frrokey cengî û tank û pîşesazî napêwîst û têkdanî jînge û namokirdnî mrov bexoyî û sruşt bêt, bedillnyayyewe pêwîste enarkîzm djayetî sersextî ewane bêt û hewll bo lenêwbirdinyan bdat. Bellam eger mebest le hawçerxîykirdnî komellge û asankarîy û asûdeyî mrov bêt le sayey deskewte zansitî û teknolocîyekanda, ewa pêwîste enarkîzm piştîwanî perepêdanyan bkat. Le barî yekemda [layengirîy robotkirdnî mrov û wêrankirdnî jînge] mrov le serûy sruşt û hemû bûnewerekanewe dadenrêt û rêge bexoy dedat, bo kaye gemjeyyekanî (ceng û sûdpersitî û zordarî), jînge têkbdat û ajellekanî dîke lenêwberêt û leweş wawetir hawcorekanî xoy koylebkat. Hemû emane roj be roj letek geşe û peresendinî teknolocîye napêwîst û metrisîdarekan, berew lutke dekşên û mrov bexoy namotir û jînge wêrantir û hawsengî bûn û jyan lenêwdeben. Zorêk le benaw djekan le komellgey çînayetîyda leser ew bnema ayînîye kokin, ke hemû ştekan be xatrî mrov aferênrawn û mrovîş leser ew bnemaye rêge bexoy dedat, bbête wêrangerî sruşt û dwacar lenêwbirdnî xoyşî wek beşêk le sruşt. Ayîndarêk leser bnemay danrawî xwadayaney ştekan, rewayetî bekuştinî ajellekan û şerrekan dedat, sermayedarêk lepênaw sûd û serwerîy, ceng berpadekat û jînge wêran dekat û ajellekan qirrdekat, çepekanîş leser heman bnemay ballayûnî mrov le ayîbnekanda û xopersitî mrov, pagendey yexsîrkirdnî sruşt û gyanewerekanî dîke bo ballabûnî deken . Be boçûnî min, benrixtirîn sermaye xudî mrov nîye, bellku jîngeyeke ke mrov detwanêt azadane û asûde tyayda bjît, çunke bebê sruşt wek giştêk, hergîz mrov twananî bûn û manewey nîye û nabêt, be watayekî dîke parastinî yasa sruştîyekan mercî maneweye nek serwerîy mrov beser ewanî dîke û dewruberekeyda.
Bellam enarkîyekan û layenî kem le têrrawnînî minda, mrov beşêke le sruşt nek serwerî sruşt, tenya serwer le sruştda, yasakanî xudî sruştin, mrov tenya yekêke le zîndewerekan û pêwîste pêbepêy huşyarbûnewey, pişt le paşmawe drrindane ajellîyekey bkat û bbête parêzerî sruşt; be jînge û ajellan û xudî xoyşîyewe, bewatayekî dîke eger bûnewerekanî dîke beşêkî bê(zyan) û tewawkerî sûrrî jyanewe û berdewamî sruştbin, ewa debêt û pêwîstîşe mrov bepêy derk û twanay huşyarîy, pêşengî sruştparîzîy bêt, rêk pêçewaney ewey ke lem rojeda heye û deykat. Ewî agay le têkçûnî barî keş û hewa û jînge û lenêwçûnî ajellan hebêt, ewe dezanêt, huşyarîyek ke em roje mrov şanazî pêwedekat, hawçerixkirdin (modêrnîzekirdin) û kultûrîykirdnî paşmawey drrindayetîye ajellîyekeyetî, nek huşyarî aştkirdnewey hemû pêkhênerekanî sruşt û dûrkewtnewe lew pêşîne dirrdaneye.
Leberewe eger mrov naçarbêt mil be drrindeyî belutkegeyîştûy em rojey bdat û lenêwan drrindeyî ajellîyaney seretayî û drrindeyî huşyaraney henûkeyîda, rêgey sêyemî meyser nebêt û bûnî nebêt, ewa baştre bgerrêtewe ser drrindeyye seretayye ajellîyekey, çunke herçonêk bêt, le drrindeyî teklolocîkrawî henûkeyî baştir û kem rehenditre !
Le wellam be beşî duwemî pirsyareketanda, debêt bllêm na, enarkîstekan xwazyarî bekarbirdnî teknolocya û zansit û twanayîye peresenduwekanî mrovin lepênaw berpakirdnî komellgey pêşkewtûy azad û yeksan û dadpewer, ke têyda behremendî mrov le destkewte pêwîst û awezpesendekan û azadî û dadpewerwerî, bewperrî azadî û yeksanî û sruşdostîy bgat.
Le nûsîne enarşîtîyekanda djayetî aydyolocya û paşgre “îsm”îyekan be aşkra dyare, aya cyawazî lenêwan îsmî markisîzm û enarşîsm çîye?
Pêş ewey cyawazî ew dû arasteye destinîşanbkem, ke hokarî nakokî nêwan ew dû arasteyeş bo heman ew cyawazîyane degerrêtewe. Pêwîste ewe rosinbkemewe, ke aydîlocya, mezheb (rêrrew), ayînnameyekî danrawe, taweku jyan û rewtî geşey komellge arastebkat û dahatûy komellge dyarîbkat. Eme heman erke ke danrawekanî yehuva û încîl û quranekey muhemed le estoyangirtuwe, wate arastekirdnî komellge le çwarçêwey têrrwanîn û derkewtî hoşîy kesanêkewe, ke birryare peyamekeyan bbête rêkxerî komellge. Wek dezanîn le aydyolocya ramyarîyekan û rêrrewe ayînîyekanda hemû ştêk yeklayîkrawetewe û hîç bwarêk bo bîrlêkirdnewe û rexne nehêllrrawetewe û ewey le derewey ewanewe hengaw bnêt ya gumanbkat, debête lader û dardestî dujmin û djî berjewendî giştî.
Hellbete dananî aydyolocya be çêkerî komellge ya rêrrewî geyiştin be komelgey dahatû, serçawey bo ew boçûne degerêtewe, ke hemû kes twananî bîrkirdnewey nîye û tenya kesanêk lewe behremendin û erkî ew behremendaneş bîrkirdneweye bo ewanî dîke û arastekirdinyan û rêkxistinî komellgeye boyan, ke binçînekey heman aydyay pêş madebûnî hoşe. Eger xoman gêlnekeyn, hemûman berhemî ew arastekirdin û le çwarçêwedaneman dîtwe, ke sîsteme çînayetîyekan; sermayedarî corî bazarazad û parleman, sermayedarî corî dewlletî (lewaneş soşyalîzmî dewlletî), sîstemî ayînî corî îslamî, komellgey pêdeçepên û debne hoy lekarxistinî hoşî tak û rewtî geşey azadaney komellge û geyiştin be komellgey azad û yeksan û dadperwer.
Markisîzm, aydyolocyaye û leser bnemay têrrwanîn û lêkdanewekanî markis û înglis ronrawe û paşrrewanyan komunîzm wek aydyolocyayek bo dahênan û pêgeyîştinî markis û hawellekanî degêrrinnewe û komellgey komunîstî be corêk le bîrdoze û yasamendî ramyarîy denasênin. Herçende jyanî mrov le berebeyanewe becorêk komellayetîy (soşyalîstîy) buwe û ta êstaş paşmawekanî ew komellayetîybûne (soşyalîstîbûne) û pêkewejyane (komungerayye) le komellge seretayye dûr le dewllet û yasay ramyarîy û naçînayetîyekanda debînîn û komunîzm ber le markis û bîryaranî, xewnî konî mrovî jêrdest buwe bo gerranewe bo bnema komellayetîyekanî jyanî seretayî ya bo jyanêkî baştir û awezpesendtir û geşekridûtir. Bellam bedaxewe paşrrewanî karl markis û paşînanî, ta radey mezhebêk, hzir û aydyay komunîzmyan tûşî dogmatîzm û serûrrexneyî kirduwe û bo hemû wellamêk le her serdemêkda ya bo lêkdanewe û têgeyîştin leher ketwarêk, degerrênewe ser gutekanî markis wek pertûke pîrozekanî dîke û hemû serdemekan û hemû rûdawekan û hemû barekan û hemû ketwarekan be pêwerî derkî markis depêwn û eger wellamêkî amadeyan le gutekanî ewda destnekewêt û doşdabmênin, ewa destbecê sernic û rexne û aydya û boçûnekan be lader û dje komunîzm û nazansitî û naketwarîy tometbardeken û bo pasawî hemû ewaneş aydyolocyay markisîstîy be zansit nawdeben, naaga lewey ke xudî zansit wek derkî mrov û dozînewe kirdeyyekan û zanistekan begşitî, wek her hizrêk berdewam le gorran û nojenbûnewedan û be welananî hendêk bîrdozî helle û cêgirtneweyan be komelêk bîrdozî awezpesendtir, debne gyanî tîrraman û zansitî serdem. Be watayekî dîke le rûy zansitîyewe, dekrêt ewey dwênê bîrdozêkî zansitî bûbêt, lem rojeda nadrust bêt û ewey lem roje zansitîye, sbeynê pûçgerayîbêt.
Leberewe, bekarbirdnî çemkî zansit û zansitî bo aydyolocyay komunîstî, paradoksî xoy berhemdehênêt; katêk markisîzm zansit zansibêt, ewa debêt beweş razî bin, ke debêt tîorîyekî nacêgîr û netewawbêt û wellamî hemû pirsyar û guman û nezanrawekanî nedawetewe. Bellam eme pêçewaney pagendey markisîstekane, ke lew bawerredan markisîzm welamî be hemû ştêk dawetewe û komellgey dahatû [naçînayetî] heman komellge debêt, ke markis û englis kllêşeyan kêşawe û herweha weha boçûnêk serd û heşta ple pêçewaney boçûne zansitîyekane û hawrra û hawdîdî boçûne mezhebîyekane, herwek çon peyrrewanî quran lew birrwayedan quran wellamî be hemû ştêkî dahatû dawetewe û her bîrkirdnewe û boçûnêk le derewey bazney ew, ladane.
Herweha eger soşyalîzm û komunîzm be bîrdoze ya dozrawey mêşk û hoşmendî çend kesêk bêt, ewa komellayetîyebûnî wek bzûtneweyekî mêjûîy dexene jêr pirsyar û retdekenewe. Emeş dîsanewe her ayîngerayye, wate arastekirdnî komellge berew aydyalbûn le sayey sêkuçkey xwa – klîsa – paşa. Wate xwa [markis] dyarîdekat ke çon be komelgey dahatû degeyn, klîsa [part] debête pêşengî ew rewte û paşa [dewllet] komellgeman bo rêdekat û agadarîman debêt, emeş dekate bûnî hoşmendî lepêş maddewe. Her em bnema aydyolocîyeke ke tîorîsyonanî markisîzmî naçar be hanabirdin bo dîktatorî û dewllet benawî prolîtaryawe, kirduwe. Le beramberda ew soşyalîstaney ke dîktatorî û dewllet wek pêşmercî geyîştin be soşyalîzm, retdekenewe, birrwayan be şorrşî komellayetîy be watay gorranî tak û peywendîye komellayetîy û abûrîyekanî komellge heye, ke hengaw be hengawî komellayetîybûnewey amraz û prosês û peywendîyekanî berhemhênan û gorranî darayî [almilkye] taybet be komellayetîy û nemanî pêdawîstîy karîkrêgirte û serwerîy û cêgirtneweyan be karî herewezîy û hawpiştî komellayetî û xoberrêweberayetî komellgekan be beşdarîy rastewxoy hemuwan, ew gorranane meyserdebin.
Beboçûnî min markisîzm wek her aydyolocyayekî dîke, leser çend payeyekî yeqîngerayî westawe û le zyanî paşrrewanîyetî ke be zansit nawî bern, leberewey ke zansitî çeqbestû, bûnî nîye û tenya ayîn û mezhebekan ew taybetmendîyeyan heye, hîwadarm doste markisîstekanim em boçûnem be hêrş û dujimnayetî kesîy lêwernegrin. Eger emeyan pêqutnadrêt û dexwazn retîbkenewe, ba le xoyan û mêjûyekî mezhebîyewe, ke bo bzûtnewey komunexwazî û xudî hizrî markis û hawellanî drustyankirduwe, destipêbken û markisîzm le çeqbestinî aydyolocîyewe bgêrrnewe nêw kaye hizrîyekan û le asmanî pîrozîyewe daygirnewe nêw qurrulîtey jyanî çewsawan û be rexney şorrşigêrraneyan gyanî beberdabkenewe. Eger na tenya wek çend pertûkêkî zerdhellgerrawî nêw pertûkxanekan ya çend têksitêkî derixkrawî nêw keleserî ramyaran û çend skirtêrî partêk demênêtewe û her ew ayîne dunyayye debêt, ke pîyer cozîf prodon le wellamî nameyekî (xudî karl markis)da markis le xrapîy û metrisîyekanî agadarîdekatewe. [Bo xwêndnewey wellamekey prrodon bo namekey karll markis, kirte leser em bestere bken hittp://anarkistan.wordipress.com/2008/05/28 wergêrranî qerenî qadrî ]
Bellam ta ewendey degerrêtewe ser enarkîzm, enarkîzm şêwazî hizrîn û komellêk têrranînî yekangîre bo komellgey dahatû, ke berencamî xebatî rojanen û tîorî be berencamî kar û çalakî dezanin û kes peyamber û kes xawenî nîye, berdewam letek rewtî geşey jyan û mrovayetî, geşeykirduwe û dekat û wek gyanî serdemekan herdem le hemû meydanekanî xebat [azadî, yeksanî ,dadperwerîy komellayetî, lenêwbirdnî serwerîy, hellweşandnewey komellgey çînayetî, parastînî jînge, ajelldostî, pêkewejyan û tebayî bûnewerekan û srust, zansit û huner û dahênan]da amadebuwe, hemuwan çi bîryaran û çi krêkaranî mangirtû û çi azadîxwazanî enarkîyixwaz, tenya serbazî gumnawî ew pênawen û her boçûn û bîroke û bîrdozêkî enarkîstî, berhemî xebatî rojane û ezmûne kirdeyyekanî enarkîxwazekane. Hellbete her le nêwneteweyî yekem [enarkîstan watenî ‘naneteweyî yekem’]ewe çi markisîstekan û çi lîbrrallekan dwatir be hemû şêweyek hewllyandawe, naw û natorey corawcorî wek bakunîyyekan, prodonîyekan leser kêş û serway blankîstekan û markisîstekan, be enarkîyekanewe bilkênin, bellam leberewey ke lenêw xudî enarkîyekanda kallay saxtey awa kirryarî nebuwe û djayetî sersextane krawe, bo tenya rojêkîş cêkewte nebuwe. Bedaxewe be pêçewanewe lenêw dostananî (komunîst)da, be şanazîyewe ew naw û natorane lexoyan denên û zor mezhebîy û ayîyarane dellên “ême markisîstîn” û qurrulîteyek ke îdologekanî borcwazî boyan degirnewe, ewan be pêxoşbûn û tamezroyî û (fî sbîl alle)îyewe laqî têwerdeden. Hellbete eweş yekdest û yek cor nebuwe û nîye; seranî parte komunîstekan be huşyarîyewe bew kare helldestin û bew hoyewe lenêw derwêşanyan plewpayeyekî mezhebîy bo xoyan çêdeken, bellam layengran û paşrrewan û endamanî xwarewe, le nahuşyayî û derknekirdnî metrisî ew dyardewe, bew kare helldesttin.
***********************************************************
Bo xwêndnewey beşî yekem, kirte leser em besterey xwarewe bke
Beşî yekem : http://wp.me/ppHbY-HN
Beşî duwem : http://wp.me/ppHbY-HY