Mezheb, Huner û Markisîzm
Alexander Bogdanov
w. le Farsîyewe : Hejên
Bo prolîtarya le meydanî hunerda dû pirsî gring hebûn, ke debû çareserbikrên; pirsî yekem: dahênanî serbexoyye, ke huşyarî lebarey xo û dewruber le şêwey tenî zîndû hawaheng, bwarî bîru hoşmendî le şêwey hunerîyekanda.
Pirsî duwem: bedestihînanî lebomawe [kelepûr] û destgirtin beser ew gencîne hunerîyaney, ke le rabûrdûda dahênrawn û hewilldan bo guncandinî gişt cwanî û pişkutûyyekanyan, bebê destemobûnî nawerroke borcwazî û fîodallîyekey, ke têyda rengîdawetewe.
Çareserî pirsî duwemîş wek pirsî yekem, herwa asan nebuwe û ême hewilldedeyn, ke layenî giştî bo çareserî em babetane bdozînewe.
Kesêkî mezhebî ke be sûrbûn û wirdekarîy tewawewe le bawerrêkî dîke dekollêtewe, berdewam xoy dexate berdem metrisî wergirtnî ew kêş û bawerre yan wergirtnî beşêk lew bawerraney, ke le rwangey mezhebewe be wergorran [kfir] dejmêrdirên; mesîhîgelêk hebûn, ke be lêkollînewey mezhebî buda, mezhebî xoyan gorrîwe yan kewtûnete berkarayî yan bepêçewaneşewe: heman sîstemî mezhebîş detwanrê lelayen kesêkî azadendêşewe lêy bkollrêtewe, ke le tewawî mezhebekanda tenya sruşî şa’îraney xellk debînê ( eme tewawî rastî lebarey mezhebewe nîye, bellku tenya layenêkî degrêtewe). Lem barêkda, aya weha kesêk beheman endaze leberdem heman metrisîdaye, ke lêkollerêkî mezhebî rûberrûyetî? Hellbete nexêr ! Lewaneye ew leber cwanî û qullî yadgîrîyekanewe, ke sedan milyon kesyan bo xoyan rakêşawe, xoşî lêbêt. Bellam derk û têrrwanînî ew lerrwangeyekî tewaw naayînî û cyawazewe serçawe degrêt. Dewllemendêtî lerradebederî hestekî û hizrîy, ke le budîyizmda heye, zyatir dill û bîrî ew rakêşdekat, ta kesêkî ayînî ke hîçkat natwanêt xoy le bergirîy kîş û ayînî xoy, rizgar bkat û hemîşe letek dllerrawkêy ayîne namokan rûberrûy debêtewe û dergîrdebêt. Rastî pirseke eweye, ke bo azadendêşêk egerî dllerrawkêy gorran bo ser ayînî budayî learadabêt.
Bîrkirdnewey ew weha serîhelldawe, ke detwanêt le çwarçêwey heman ayînda, ayîn bdate ber lêkollînewe û em guncandne bo xoy desteberbkat. Mesîhîyek û azadendêşêk le rwangeyekî rexingranewe le budîzm dekollnewe, bellam cyawazî binçîneyî ewan le cor û şêwey rexnegrîy, zemînekan û pêwerekanyandaye. Bawerrdarêk hemîşe rexnekanî xoy le derîçey dogim û hestî xowe berteskdekatewe û leser ew binçîneye hewilldedat, ke lebarey babetî lîkollînewekey xoy ew nakokîyaney ke peywendîyan be beha (m’nuy)yekanîyewe heye, bxaterrû. Katêk ke ew twanî eme bedestibênêt, îdî twanay derkkirdnî rastîyekî honerane û bnerretî ke têydaye, nîye.
Lekatî geyiştin bem rastîye beşêweyekî nakok be xoy, boy derrwanêt û ew sateye ke îdî katî “xodane destî dirrdongî” dêt.
Ew twanay derkkirdnî ewey, ke budîzm le şêwey kelepurî ferhengî dunyayekî dîke werbigrêt, nebuwe û katêk betêrrwanînêkî xwazyarewe bo em neguncane binwarrêt, ewe ew kateye ke ew bexobedestewedanî le ayîn û bawerrî xoy helldegerrêtewe. Rêwşiwênî bêbawerrî tundirrew awehaye. Ew nîşanderî pêşkewtûtrîn, bellam nek be endazey pêwîstî astî geşekridûîy huşyarî borcwazî, ke le her ayînêkda tenya xeyallpersitî û frrufêl, debînt. Le rastîda ew bawerrdarêk bewlawetir nîye. Ew bew endaze djî ayîn westawe, ke tenya nkollî lêbkat, bellam ne bew radeyey ke lêy têgeyiştbêt. Bo ew ayîn kelepur nîye û tenanet hendêk car tûşî dirrdongî debêt. Hendêk carîş em heste beserîda zalldebêt, ke ayîn tenya le xeyallperestî û frrufêllda bertesknabêtewe bellam hîçkat pey be ketwarî em pirse nabat.
Le rêwşiwênêkî tewaw cyawazda azadendêşekey ême derbrrî beriztrîn serdemêke, ke huşyarî û derkî borcwazî destî pêrageyiştuwe.
Rwangey ew sebaret be ayîn wek berhemî dahênanî honeraney xellk ew mollete bew dedat, ke le çwarçêwey bîrî xoyda babetî lêkollîneweke bebê hîç demargîrîyek û be corêkî azadane derkibkat. Bo ew hîç dijwar û nakok nîye, ke bo nmûne fêrbibêt, ke yasakanî ayînî ‘manî’ lenêwan aryayîyekanî hîndî konda, ke boçûnî zor qullyan hebuwe, bepleyek le ayînî mesîhî hawçerx ya resen pêşkewtûtre, yan hellhêncan û derkî ewan le merg bew corey ke le ahengî bexakispardinyanda, weha pirsêk berçawdekewêt, ke le resenêtî û berzî û cwanîda leçaw ayînî mesîhî le astêkî ballatirdaye.
Azadendêşî ême, ke le her core rêgrîy û hestêkî ayînî rizgarî buwe û her katêk bîrkirdnewey ayînî bbête hoy narroşnî le bîrkirdnewey ewda yan bbête hoy belarrêdabirdnî xwaste mroyîyekanî ew, berhellsitî dekat û herwa le barudoxêkda demênêtewe, ke le ayîn kelepurêkî benrix bo xoy û kesanîdîke pêkewebnêt.
Berxurdî prolîtarya letek gişt kultûre konekan çi borcwazî çi fîodallîda, begşitî wek yeke. Karger, le seretada em pirse tenya le şêwey kultûrda wênadekat, kultûr le astêkî giştîda, bellam em layeney leberçaw nîye, ke nêwerrokî kultûr ştêkî cyawaze lewey ke ew wênaydekat.
Le fîlosofî û zansitî her kultûrêkda boy heye helley gewre hebêt, bew corerey ke le hunerîşda çendîn helle û le (m’nuyat) û yasaşda nadadwerîy heye. Bellam emane xallgelêk nîn, ke peywendyan be nêwerrokî ew kultûrewe bêt û tenya helle û ladan û kemukurrîyekin, ke detwanrêt letek berewpêşçûnekanî dahatû qerebûbkirên.
Dwatir ew boy derdekewêt, ke em kultûreş hellgirî taybetmendîy borcwazî û orostokratî buwe, ke debête hoy ptewî berjewendî çîne serwerekan, ew xogirtnaney ke debne hoy belarîdabirdnî kultûreke, bellam ew herwa hîç core dûdllîyekî le nêwerrokî ew kultûre (şêwaz û rwangey) nîye.
Ew weha xoy le astî ew kultûreda danawe, le katêkda hewll bo guncandinî gişt xalle baş û pozotîvekanî dedat, bellam le dirrdongîyekî parêzgarane ke ‘brahman ‘êk yan ‘ budayî ‘yek le beramber mesîhîyetda heyane yan bepêçewanewe lêy behremendin, behremend nîye. Ew ke şêwey bîrkirdnewe û heste raburduwekan rakêşyankirduwe û gişt berxurdekanî letek dunyay dewruberî le cemserî şêwe konekanewe serçawedegrin, katêk be rwangey çînayetî prolîtêrî çekdardebêt, destbecê rûberrûy dengî fermanderaney berjewendî çînayetî ke letek ewda dedwêt, debêtewe. Bellam le katêkda ke hemû pirsekan be roşnîyekî çawerrwankraw nebin û pirse zor allozekanî jyan û betaybet pirsî tazetir hatbne gorrê, îdî ew twanay çareserî serbexoy prisgelî away nîye. Yan sûd le rêgeçareyekî pêştir amadekrawî dewruberî xoy werdegrêt yan eweta berjewendî çînayetî prolîtêrî ew, rwangeyekî bêgane bo xoy radekêşêt. Her dû ew arastaney ke le serewe baskran, le reftarî roşnibîranî çînî krêkarî ewrupada lebarey cengewe derkewtin. Hendêk bebê hîç core sernicêk leser em pirse, ke kesanî dîkeyş ‘twanay derkî’ em pirseyan hebuwe, ke ” berjewendî frawantir “î çînî krêkar xwazyarî yekgirtin letek borcwazîda bo parêzgarî le xakî bapîran û samanekey debêt û le “nêwçûnî debête hoy têkişkanî çînî krêkar û berewdwagêrranewey gişt şaristanîyet ” rewtî xoyan be şepolî nîştmanperwerî spard. Em ezmûne gewre û stemkaraneye em ketwarey tewaw derxist, ke taweku prolîtarya rwange û şêwey bîrkirdnewey xoy roşinnekatewe, hîç kat twanay zallbûnî beser kelepurî kultûrîda nîye. Bellam ewe kultûrî beserçû nîye, ke zallbûnî xoy herwa leser ew parastibêt û herwek amrazêkî mroyî bo amancekanî xoy sûdî lê wergirtbêt.
Eger prolîtarya lebarey em pirsewe bawerrîhênabêt, tenya berretkirdnewey bêkellkîy kultûrî kone degat. Eger nkollî le weha kelepurêk bkat, ew kat berxudêkî sererroyane lemerr kelepurî ayînî, xoy xistuwete cêy bêbawerrêkî tunrrew. Bellam letek gişt emaneda ew tenanet dekewête rêwşiwênêkî xraptir, çunke bo bêbawerranî borcwa weha twanayek bebê aşnayetî le ayîn hebuwe û bo ewan behay kultûrîy dîkeyş debin, ke piştyan pêbbestin. Bellam krêkar le barudoxêkda nîye, ştêk robnêt, ke bbête hoy hawtayî kultûrî dewllemend û geşekridûy berey neyar. Ew twanay dahênanî her ştêkî nwêy le heman astda, ke bitwanêt amrazêkî şkodar djî xoy le destî dijkanîda bêt, nîye. Serencamî weha pirsêk zor aşkraye. Çînî krêkar debêt le peydakirdnî geşekridûtrîn rwange le berifrawantirîn astî lwawda, ke payedar û lêhatûtir lekultûrî kon bêt, bew corey ke rwangey azadendîşêk le astêkî beriztir le dunyay ayîne.
Le jêrkarayî weha helumercêkdaye, ke twanay zallbûn beser kultûrî konda bebê destemobûnî heye, ke bitwanêt wek amrazêk bo drustkirdnî jyanêkî nwê sûdî lê werbigîrdirêt û wek çekêk bo xebat djî komellî kon, ke em kultûrey lêwezawe bekarbihênrêt.
Karll markis bo zallbûn beser hêze bîryarekanî dunyay konda, destipêkerî weha bzûtneweyek bû. Şorrşêk ke ew le bwarî zansitî komellayetî û fîlosofî komellayetîyda destîpêkrid, lerrastîda derxerî em şte bû, ke ew, şêwaze seretayîyekan û encamekanî le rwangeyekî tewaw nwêwe, ke heman rwangey prrolîtêrîye xistîye ber pêdaçûnewe. Markis bo weha ronanêkî gewre be zorî sûdî le serçawe borcwazîyekanî wek abûrîzane klasîke borcwakan, raportî pişknêneranî karxane brîtanîyekan, rexney wirdeborcwazî* le sermayedarî lelayen ‘ sîsmond ‘ û ‘ prodon ‘ û roşnibîranî soşyalîzmî xeyallîy, dyalektîke aydyalîstekanî allmanya, matiryalîzmî (komelley zanistnûsan)î ferrensî û foyêrbax, tîorî çîne komellayetîyekan lelayen mêjû nûsanî ferensî û ştayîşî derûnnasîy çînayetî lelayen balzak û ewanî dîkewe, wergirt. Tewawî zanyarîyekan berêkxistneweyekî nwê gorran be amrazêk bo drustkirdnî rêkixraweyekî prolîtêrî. Çekêk bo xebat djî fermanrrewayî sermaye.
Bellam em ketware sersûrhênere çon be akam geyîşt ?
Markis em pirsey weha destipêkrid, ke komellge le yekem lîkdaneweyda core rêkxistinêke bo berhemeênan û eme bnemay gişt yasa û geşey şêwekanîyetî. Eme xallî destipêkirdnî çînî berhemhînerî komellayetî û xallî destipêkirdnî gelkarîye. Be sûdwergirtin lem pirse bo destbekarbûn xudî markis be rexnegirtin le zansitî pêş xoy destîpêkrid û bepuxtekirdnî kerestekanî û têkhellkêşkirdnî letek boçûnekanî xoy zansitî prrolîtêrî yan heman soşyalîzmî zansitî lê bedîhêna. Aweha buwe, ke destkewte kultûrîyekanî rabûrdû gorrdrawn bo kelepurêkî ketwarîy bo çînî krêkar û eweş le şêwey nwêkirdnewey nezmêk le rwangey gelkarîyewe. Bem core bû, ke markis derkî be amancekanî xoy kird û em pirse tenya rêkewt nebû, ke ew berhemî serekî xoy ‘ sermaye ‘î be rexneyek le abûrî nawdebrid. Em şêwaze tenya le çwarçêwey zaniste komellayetîyekanda negîrsayewe û bellku le gişt layenêkewe pelîhawîşt, mebestman şêwazî bedestihênan û guncandinî kelepurî pêşîne û rexne lêgirtnî, rexney prolîtêrîye.
Îsta hewllî têrwanînêkî qulltir le zemîney rexnekanî xoman dedeyn. Sereta debû krrokî xallî têrwanînî “gelkarî” boman roşbêtewe. Le serhelldanî prosey komellayetîyda detwanrêt sê qonax destinîşanbikrên, yan eger bmanewêt wirdtir letek em pirseda mamellebkeyn dekrêt bûtrêt, ke prosey komellayetî sê layenî heye :
1– teknîkî
2– abûrî
3– aydîlocîkî.
Lelayenî teknîkîyewe komellge le berhellsitî srûşitdaye bo destemokirdnî, rêkxistinî dunyay derewe bo berjewendî jyan û geşepêdanî, lelayenî abûrîyewe peywendî harîkarî û dabeşkirdin lenêwan mrovekanda û rêkxistinî komellge bo beramberkê letek sruşt. Lelayenî aydîlocîyewe, komellge ezmûnekanî xoy rêkdexat, ta lem ezmûnane amrazêk bedîbênêt, ke bitwanêt behoy ewewe jyan û geşey xoy rêkbxat. Le akamda her amancêk lelayenî teknîkîyewe yan abûrîy û hizrîyewe bo xoy amancêkî rêkxerane debêt : karî rêkxistinî komellayetî.
Em yasayane betewawî bem core bûn û hellawêrî wernagrin. Leşkirêk bo amancekanî detwanêt xrapkarî û lenêwbirdin û têkdan leberçaw bigrêt, bellam dwa amancî nîn. Çunke leşkir xoy amrazêke bo nwêkirdnewey rêkxistinî dunya lepênaw ew berjewendîye komellayetîyey ke leşkir pêwey peyweste.
Lebarey hunermendêkewe, takgeraêk boy heye em pirse awa wênabkat, ke ew bo xoyî û bo xoyetî ke ştêk daehênêt. Bellam eger ew berrastî bo xoy karbkat, dahênanî ew bo hîç kes bêcge lexoy sernicrrakêşnabêt. Ew kat hîç core peywendîyekî letek kultûrî hizrîyda bêcge le xewnî temen kurt û napeywest ( bellam cwan) nabêt. Eger ew hewillbdat ke ştêk le xowe dabhênêt, bebê ewey hîç core sûdêk le kereste û yan şêwekar û dahênan û twanayî dewruberî komellayetîy xoy bbînêt, îdî le rastîda ew ştêkî danehênawe. Rwangey gelkarî tewaw rêkixraweyîye. Weha pirsêk herwa lebarey çînî krêkarîşewe druste. Be corêk ke madey derekî le şêwey kalla begelkarî xoy rêkdexat û xoy le şêwey komellêkî dahêner û cengawer û harîkar le xebatî çînayetîyda rêkdexat. Serencam ezmûnekanî xoy le şêwey huşyarîyda letek giştêtî şêwey jyan û karî dahêneraney rêkdexat. Bo çînêk ke deyewêt amancî mêjûîy xoy, ke rêkxistinî tewawî jyanî mrovayetîye bêcge, leme natwanêt ştêkîdîke bêt.
Êsta dûbare degerrêynewe ser nmûne yekemekey xoman. Aya ayîn detwanêt kelepurêk bêt bo prolîtarya, ke taweku êsta dij be her kesêk, tenya çekêk buwe bo destbeserdagirtnî. Em kelepure detwanêt çi sûdêkî hebêt û detwanrêt çi karêkî pêencambidrêt?
Rexney ême wellamêkî tewaw roşn û puxt bem pirsyare dedatewe. Ayîn rêgeçarey pirsêkî aydîlocyayîye le corêkî dyarîkrawî komellge, ke her heman komellgey serkutgeraneye. Ayîn peyweste be pêkhatey komellêkewe, ke be harîkarîy zoremlêyane û serkutgerane piştestûre, têyda hêndêk rollî raberîy û ewanî dîke rollî fermanberîy degêrrn. Komellgeyek ke peywendî birryarder û fermanberîy beserîda zalle, em core komellgane, ke peywendî babsalarane tyayanda fermanrrewaye, detwanrêt le komellge fîodallî û pêkhate rencberî û koylekan, dewllete borokratîye polîsîyekanî ewrro û peywendîyek ke lenêw supakanî emrroda heye, bbîndirên. Le astêkî giçketrîda pêkhatey xêzanî borcwayî û serencam ew peywendîyey, ke sermaye rêkxistinî xoy leser cemserî ewewe, bepêyî bnemakanî birryardan û fermanberî daderrêjêt.
Le komellêk bawerrgelî pesendikraw, detwanrêt çi sûdêkî rêkxerane bedestibhênrêt? Bo rêkxistinî hawkêşîy ezmûnekanî komellge beşyoeyek, ke letek serapay ew rêkxistneda guncawbêt, bew corey ke destkewte kultûrîyekan, benorey xoyan detwanin le xizmet û çekêk bo rêkxistin bemebestî parastin û ptewkirdnî şêwe û frawankirdnî ew rêkxistne giştîye bin. Wênakirdnî ewey ke çon emane le şêweyekî serkutgeraney jyanda rêkixrawn, zor asane. Weha nezmêk be sadeyî le çwarçêwey ezmûn û bîrkirdneweda muturbe dekrêt. Her kirdarêk çi beşêwey mroyî yan tuxmî û her dyardeyek derbrrî pêkhateyekî dû peywende: yekêk xwastî çalakaney rêkxistin û ewî dîke cêbecêkirdnî destemoyaneye. Tewawî dunya wek giştêkî serkutgerane wênakrawe, ke le lûtkeyda birryarderî balla, xwa, yan be alozî pêkhatey serkutgerane wek zincîreyek le lêprisrawanî wabeste lutkewe, ke bo berrêwebirdnî layenekanî dîkey jyan hellbijêrdrawn, binyatinrawe. Tewawî em nwandneş şan be şan letek hest û rewşitî serkutgerane herwek pyadahellgûtin û milkeçî û tris abrrumendaneye û bem coreye, ke peywendîgelêk le ayînda hebuwe, ke ewe be tewawî aydolocîyekî serkutgeraneye.
Em pirse tewaw roşn û aşkraye, ke weha peywendîyek çende çekêkî zor nayabe bo nezmî jyanêkî serkutgerane. Ayîn le rastîda mrovî be weha nezmêk aşnakirduwe û şwênî le weha sîstemêkda bepêy plebendî ew bo cêbecêkirdnî ew erkaney ke pêyispêrdrawn, roşindekatewe. Le hest û bîrkirdnewe û ezmûn û kesayetîda betewawî bedewruberî kumellayetîyewe lkênrawe û yeke û şêweyekî nacêgîr û şyawî têdaçûn, degrêtexoy.
Şêwey aferandin û dahênanî ayînî le beşî here zorîda fre honeraneye. Em xalle azadendêşî ême be drustî lêytêgeyiştuwe, egerçî pey be pirse serekîyeke, ke nêwerrokî komellayetîy ayîne nebirduwe. Be drêjayî qonaxekanî geşey komellayetî, ke ayîn xoy bercestekirduwe, honînewey honrawe le rûy tîorîy û karewe cyanekrawe buwe û le rêrrewî xoyda ewanîşî girtote xoy. Ayîn katêk ke tewawî derk û ezmûne mroyîyekanî rêkxistuwe, ew kateye nasîn tenha lesruşewe (ke tenya le xwawe serçawe degrêt) be şêweyekî rastewxo yan lelayen hokarêkî myancîkarewe, twanay derkkirdnî heye.
Êsta em kultûre ayînîye çi kelepurêkî bo prrolîtarya heye ? Kelepurêkî benrix û gring. Kelepurêk, katêk bkewête ber rexney krêkaran, ew kat herwek çekêk le destyanda detwanrêt bo nasînî gişt layene serkutgerekan le jyanda sûdî lêwerbigîrdirêt. Dunyay serkut rû le rûxane, bellam hêşta nemirduwe, paşmawekanî êmey le hemû layekewe ablloqedawe û hendêk car zor aşkra, bellam bezorî le poşakî corawcor û çawerrwannekrawda, demanxate tengenekanî ablloqey xoy. Leberewe bo serkewtin beser weha dujminêkda, aşnabûn pêy be şêweyekî tewaw, zor pêwîste. Kewate pirseke tenya ewe nîye, ke takekesêk nkollî le ayîn bkat. Çunke le weha barêkda krêkarêk ke leberxurdêkî rexnegraney nwê behremende, bepleyekî baştir pêşkewtinî debêt, taweku ew bêbawerre bêfêlley, ke nkollî le her core kêş û bawerrêk dekat. Çunke nkollîlêkirdnî ayîn bo bêbawerre bêayînekey ême, tenya leber pêdagirtin leser ewey ke ayîn dahênrawî keşîşane bo behrekêşîy le xellk, nek nkollîkirdin le çyetî karkirdî ayîn. Bellam le hemû gringtir eweye, ke berxurd letek weha kelepurêk, ew twanayeman dedatê, ke xemllandinêkî drustman lemerr watay tuxme serkutgerekanî komellgey ewrrokeyî û peywendî dûlayeneyan le peywend be geşey komellayetîyewe, hebêt.
Eger ayîn çekêke bo ragirtin û hêştnewey rêkxistinî serkutgerane. Îdî ewe roşindebêtewe, ke le peywendî çînekanda, ayîn bo krêkaran ştêk nîye bêcge le dillnyayî û desteberkirnî helumercêk bo mildanî ewan be serwerî û çekêk be mebestî pesendkirdin û mildan bew nezm û morrallaney, ke çîne serwerekan be mebestî behrekêşî krêkaran, xwazyaryanin.
Sererray her ştêk ke suşyalîste renga û renge ayînîyekan byanewêt bîllên, zor roşne derbrrînêk ke parte krêkarîye cyawazekan hellyanbjarduwe, ke ayîn pirsêkî kesîye, bêcge le sazşêkî ramyarîy katî, ke ême natwanîn piştîpêbbestîn, hîçî dîke nîye.
Êstake îdî roşindebêtewe, ke çi peywendîyek lenêwan supa û ayînda heye. Çunke herdûkyan rêkxistinêkî serkutgeranen û roşne ke boçî wirdeborcwa babsalarekan û xêzane cutyarîyyekan, ewende hogrî ayîn û yasakanî xwa’ni û metrisîyek ke detwanêt em krroke sirkutgerane karaye le pêşkewtinî komellayetîyda heybêt, bbînîn. Runakîyekî nwê beser rabere partîyekanda, beser lêprisrawan û çemkî kontrollî bekomell, ke beser ewanda bekar brawe, ballîkêşawe !
Herçend zyatir gencîney hunerî û ezmûngerî xellk, ke le nûsîn û nîgarekanda bparêzrêt, be norey xoy debête hoy firwantirbûnî huşyarîy komellayetîyan û pêgey dahênanî serbexo, ke milkeçî xu û rêsa cêkewtekan nîye, desteberdekat. Eger awehaye, aya debêt çînî krêkar mîratberî kelepurî ayînî xoy bêt ?
****************
Perawêz:
* wergêrranî em babete û çend babetêkî dîke, bo hawboçûnî min letek bîrokekanî nêwyan nagerrêtewe, bellku bo handerêk degerrêtewe, ke ew rojane wek şêwazêk penam bo debrid, ewîş nîşandan û xistnerrûy rastî rexney soşyalîste azadîxwazekan bû le demî xudî markisîstekan û layengranî bolşevîzmewe, yekêk lew karaney ke katêkî zom bo terxankird, wergêranî şanogerîy “trotsikî le dûrixrawge ” bû, ke le govarî ‘ hunerîy jîlemo’da bllawkrayewe, tenya amancim nîşandanî çonyetî serkutî bzûtnewey krêkarîy û opozsyonî krêkarîy nêwxoy partî bolşevîk û çonyetî wellamdanewey nwêneranî krêkaranî mangirtûy pitrograd û raperrîwanî krroniştat bû, herwek lem wergêrraneşda debînin, çon xudî ‘ lênîn ‘ bebê perde û aşkra ” bzûtnewey prolîtêrî ” û ‘ bagdanov ‘ naçar be bêdengibûn û wazhênan dekat !
** herçende be dway wajey (aynuknî)da gerram, be hîç şêweyek nawêkî awa peydanebû, rastîyekey ewendey katim bo dozînewey waje û nawekan be zmanî rusî ya îngilîzî beserbirduwe, ewende wergêrranî babetekan katyan nebirduwe. Bedaxewe le wergêrreranî zmanî farsî û ‘erebîda, hawşanî nûsînî nawekan be zmanî xoyan, nawekan be îngilîzî ya latînî nanûsnewe, leberewe meger ehrîmen ya rêkewt le dozînewey nawekan le zmanî serekîy nûsînekeda, komekkerbêt. Herweha bedaxewe zorbey wergêrreranî kurd’îş be heman şêwey naderbestaney wergêrreranî fars û ‘ereb, nawekan deşêwênin û bwarî xwêndnewey zyatir le babetî ew nûserane yan lebareyanewe, le xwênerî kurd degrin û bêbeşîdeken. Lêreda çend barey dekemewe, hîwadarm wergêrreranî kurd le katî dananî naw û waje zansitîy û ramyarîy û fîlosofîyekanda, hewillbden naw û wajekan be zmanî bnerretî deqeke ya be rênûse latînîyekey dabnên, taweku xwênerî kurd destî be seredawî dîke lemerr xudî nûser û hizrîy nûser, destibkewêt.
Serçawey farsî babeteke: nişryey kirgir susyalîst çmîmey şmare 60 dî mae 1977
http://www.marxists.org/farsi/archive/bogdanov/works/1924/mazhab.pdf